Αυτοί είναι πέντε κανόνες ζωής από τον Γερμανό φιλόσοφο και «δάσκαλο του σύγχρονου πεσιμισμού» για να κατακτήσουμε τη «μακρινή χίμαιρα που είναι η ευτυχία και να απολαμβάνουμε όσο το δυνατό περισσότερο το παρόν στη φευγαλέα ζωή μας». Με αφορμή τα 230 χρόνια σήμερα από τη γέννησή του, στις 22 Φεβρουαρίου 1788.
Κανόνας ζωής 1ος
<Είμαστε όλοι γεννημένοι στην Αρκαδία ή, αλλιώς, ερχόμαστε στη ζωή γεμάτοι απαιτήσεις για ευτυχία και ευδαιμονία, και έχουμε την παράλογη ελπίδα να τις πραγματοποιήσουμε έως ότου η μοίρα βρεθεί άκομψα στον δρόμο μας για να μας δείξει πως τίποτα δεν εξαρτάται από εμάς και πως, αντίθετα, όλα εκείνη τα καθορίζει· εκείνη έχει αδιαμφισβήτητο δικαίωμα όχι μόνο πάνω σε ό,τι κατέχουμε και έχουμε πετύχει, αλλά και πάνω στα ίδια μας τα χέρια και τα πόδια, τα μάτια και τα αυτιά μας, ακόμα και πάνω στη μύτη μας, που βρίσκεται στο κέντρο του προσώπου μας.
Έτσι έρχεται η εμπειρία να μας διδάξει πως η ευτυχία και η ευδαιμονία είναι απλά μακρινές χίμαιρες, κάτι που μας υποδεικνύει μια αυταπάτη· και πως, αντίθετα, τα βάσανα και ο πόνος είναι η πραγματικότητα, είναι αυτά που γνωρίζουμε άμεσα, δίχως αυταπάτες και καθυστερήσεις.
Τι αποκομίζουμε από το δίδαγμά τους; Να σταματήσουμε να αναζητάμε την ευτυχία και τη χαρά, και να προσπαθούμε αποκλειστικά να αποφύγουμε –όσο αυτό είναι εφικτό– τα βάσανα και τον πόνο. Έτι ο φρόνιμος το άλυπον διώκει, ου το ηδύ. [«Ο φρόνιμος δεν αναζητά την απόλαυση, αλλά την απουσία πόνου», Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, VII, 11, 1152b 15].
Αντιλαμβανόμαστε πως το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε επί γης είναι μια ζωή δίχως βάσανα, μια ζωή που να μπορούμε να υποφέρουμε αγόγγυστα: μια τέτοια ζωή μας έτυχε και αυτή ξέρουμε να εκτιμάμε· πρέπει να φροντίσουμε να μην την καταστρέψουμε επιδιώκοντας εσαεί ανύπαρκτες χαρές και αγωνιώντας για ένα μέλλον που πάντα θα είναι αβέβαιο – άλλωστε, όσο και αν προσπαθούμε να της αντισταθούμε, το μέλλον είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια της μοίρας>
Επιπλέον, γιατί να είναι ανόητο να φροντίζουμε πάντα να απολαμβάνουμε όσο το δυνατό περισσότερο το παρόν, που είναι και το μόνο βέβαιο, δεδομένου ότι η ίδια η ζωή στο σύνολό της δεν είναι παρά ένα μεγάλο παρόν, και συνεπώς εντελώς φευγαλέα;
Κανόνας ζωής 2ος
Ο πιο σίγουρος τρόπος για να μη γίνετε δυστυχισμένοι είναι να μην έχετε την απαίτηση να γίνετε πολύ ευτυχισμένοι, δηλαδή να εναποθέσετε τις αξιώσεις σας για απολαύσεις, υλικά αγαθά, κοινωνική τάξη, δόξα κ.ο.κ. σε κάτι μετριοπαθές. Διότι ακριβώς η αναζήτηση και το κυνήγι της ευτυχίας είναι που προσελκύουν τις μεγάλες συμφορές. Η επιδίωξη μιας μετριοπαθούς ευτυχίας είναι, κατά συνέπεια, σοφή στάση και ευνοείται από το γεγονός πως είναι εξαιρετικά εύκολο να είναι κανείς δυστυχισμένος, ενώ το να είναι κανείς πολύ ευτυχισμένος δεν είναι μόνο δύσκολο, αλλά απολύτως αδύνατο.
Συγκεκριμένα, πρέπει να αποφύγουμε να χτίσουμε την ευτυχία μας με πολλές απαιτήσεις σε πλατιά θεμέλια, διότι έτσι το οικοδόμημα θα γκρεμιστεί πιο εύκολα. Στην πραγματικότητα, από αυτή τη σκοπιά, το οικοδόμημα της ευτυχίας μας συμπεριφέρεται αντίθετα από τα άλλα, που στέκονται πιο στέρεα πάνω σε πλατιά θεμέλια. Πρέπει να θέσουμε τις αξιώσεις μας σε ένα επίπεδο όσο το δυνατόν χαμηλότερο σε σχέση με τα μέσα που διαθέτουμε – αυτός είναι ο πιο σίγουρος τρόπος να αποφύγουμε μια μεγάλη δυστυχία. Διότι κάθε θετική ευτυχία αποτελεί χίμαιρα, ενώ ο πόνος είναι αληθινός.
Auream quisquis mediocritatem
Diligit, tutus caret obsoleti
Sordibus tecti, caret invidenda
Sobrius aula.
Saevius ventis agitatur ingens
Pinus: et celsae graviore casu
Decidunt turres: feriuntque summos Fulgura montes
[Στο μέσον των πραγμάτων να μένεις
Ούτε στα χαλάσματα να κατοικείς
Ούτε και να σε φθονούν.
Το πιο ψηλό πεύκο το δέρνει
Ο άνεμος, και με δύναμη καταρρέουν
Οι μεγάλοι πύργοι· και τις βουνοκορφές
Κεραυνοί τις χτυπούν.
Οράτιος, Οι Ωδές, βιβλίο II, 10, στ. 5-12]
Κανόνας ζωής 3ος
Πρέπει να προσπαθούμε να πετύχουμε τούτο: να εκτιμάμε αυτό που έχουμε ακριβώς όπως θα το εκτιμούσαμε αν μας το στερούσανε· τα αγαθά, η υγεία, οι φίλοι ή αγαπημένα πρόσωπα, η γυναίκα μας, το παιδί μας – τις πιο πολλές φορές εκτιμάμε την αξία τους μόλις τα χάσουμε. Αν καταφέρουμε το παραπάνω, αυτά που έχουμε, πρώτα απ’ όλα, θα μας δώσουν αμέσως περισσότερη ευτυχία· κι έπειτα, θα προλάβουμε με όποιον τρόπο μπορούμε την απώλειά τους, δεν θα εκθέσουμε σε κανέναν κίνδυνο τα αγαθά μας, δεν θα εκνευρίζουμε τους φίλους μας, δεν θα δοκιμάζουμε την πίστη των γυναικών, θα επιβλέπουμε την υγεία των παιδιών και πάει λέγοντας.
Αντικρίζοντας όλα όσα δεν έχουμε, συνηθίζουμε να σκεφτόμαστε το εξής: «Και αν ήταν δικό μου;», και κατά συνέπεια νιώθουμε ότι το στερούμαστε. Αντ’ αυτού θα έπρεπε συχνά να λέμε στον εαυτό μας σε σχέση με ό,τι έχουμε: «Και αν το έχανα;».
Κανόνας ζωής 4ος
Αυτός που είναι από τη φύση πλούσια προικισμένος (η έκφραση αυτή ταιριάζει εδώ με την κυριολεκτική της σημασία), δεν έχει τίποτε άλλο ανάγκη έξωθεν, εκτός από ελεύθερο χρόνο για να μπορεί να επωφεληθεί από τον εσωτερικό του πλούτο. Αν έχει την τύχη να διαθέτει τον χρόνο αυτό, είναι, κυριολεκτικά μιλώντας, ο ευτυχέστερος άνθρωπος· διότι το βέβαιο είναι πως το Εγώ είναι πολύ πιο κοντά μας από το μη-Εγώ. Ό,τι είναι έξω από εμάς αποτελεί και παραμένει μη-Εγώ· ό,τι είναι μέσα μας, η συνείδησή μας και η κατάστασή της συνθέτουν αποκλειστικά το Εγώ, και μόνο εκεί εδρεύουν η ευημερία και τα βάσανά μας. Ας σημειωθεί πως οι έννοιες του Εγώ και του μη-Εγώ είναι πολύ απλοϊκά δοσμένες για μια μεταφυσική προσέγγιση, καθώς το Εγώ δεν είναι απλή υπόθεση· οι έννοιες αυτές είναι επαρκείς μόνο για την Ευδαιμονολογία.
Κανόνας ζωής 5ος
Όταν έχετε καλή διάθεση, μην επιτρέπετε στον εαυτό σας να σκέφτεστε εάν σε κάθε περίπτωση έχετε κάποιο λόγο για την καλή σας διάθεση. <Μόνο η ευθυμία σας ανταμείβει στα σίγουρα· διότι στην ευθυμία η πράξη και η ανταμοιβή της είναι ένα και το αυτό. [Παρατήρηση: Οποιοσδήποτε είναι σε καλή διάθεση έχει πάντα κάποιο λόγο για να είναι, γι’ αυτό ακριβώς το γεγονός: το ότι βρίσκεται σε καλή διάθεση.]
Τίποτα δεν μπορεί, όπως η ευθυμία, να αντικαταστήσει σίγουρα και γενναιόδωρα κάθε άλλο αγαθό. Κάποιος μπορεί να είναι πλούσιος, νέος, ωραίος, δοξασμένος· το ερώτημα που τίθεται εάν θέλουμε να ζυγίσουμε την ευτυχία του είναι εάν, όντας όλα αυτά, είναι εύθυμος. Αντίθετα, εάν η διάθεσή του είναι καλή, δεν έχει σημασία εάν είναι νέος, γέρος, φτωχός ή πλούσιος – είναι ευτυχισμένος.
«Τίποτα δεν μπορεί, όπως η ευθυμία, να αντικαταστήσει σίγουρα και γενναιόδωρα κάθε άλλο αγαθό».
Πρέπει επομένως να ανοίξουμε διάπλατα πόρτες και παράθυρα στην καλή διάθεση και να την καλωσορίσουμε όποτε και εάν αποφασίσει να μας επισκεφθεί. Διότι εκείνη δεν έρχεται ποτέ σε ακατάλληλη στιγμή, ενώ εμείς συχνά αναρωτιόμαστε εάν πρέπει να την αφήσουμε να μπει, επειδή θέλουμε πρώτα να σκεφτούμε εάν έχουμε κάποιο λόγο για να είμαστε ευδιάθετοι ή επειδή δεν θέλουμε να μας απομακρύνει από τις σκέψεις μας για τις σοβαρές και σπουδαίες έγνοιες μας.
Είναι πολύ αβέβαιο αν ωφελούν σε κάτι οι σκέψεις αυτές· από την άλλη, η ευθυμία αποτελεί το πιο σίγουρο κέρδος. Και επειδή η αξία της ανήκει μόνο στο παρόν, αντιπροσωπεύει το ύψιστο αγαθό για όσους αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα ως ένα αδιαίρετο παρόν ανάμεσα σε δυο απέραντες χρονικές περιόδους. Εφόσον λοιπόν η ευθυμία είναι το αγαθό που μπορεί να αντικαταστήσει όλα τα υπόλοιπα και που δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα, θα έπρεπε να δώσουμε προτεραιότητα στην κατάκτηση του αγαθού αυτού έναντι κάθε άλλης επιδίωξης.
Ωστόσο, το βέβαιο είναι πως τίποτα δεν συμβάλλει λιγότερο στην καλή μας διάθεση από τις εξωτερικές συγκυρίες ευτυχίας, και τίποτε περισσότερο από την υγεία. Για τον λόγο αυτό θα έπρεπε να τοποθετήσουμε την υγεία πάνω από όλα και να επιδιώξουμε με ζήλο το υψηλό επίπεδο της τέλειας υγείας, της οποίας το άνθος θα είναι η καλή διάθεση. Για να κατακτήσουμε την τέλεια υγεία απαιτείται να αποφύγουμε όλες τις καταχρήσεις καθώς και όλες τις απότομες ή δυσάρεστες αλλαγές στη διάθεση, όπως επίσης και κάθε έντονη και παρατεταμένη πνευματική προσπάθεια, και τέλος να ασκούμαστε έντονα κάθε μέρα για δυο ώρες στον καθαρό αέρα.>
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
* Τα κείμενα που βρίσκονται μέσα σε [ ] αποτελούν σημειώσεις του επιμελητή Φράνκο Βόλπι. Τα αποσπάσματα μέσα σε < > παραπέμπουν σε κείμενα του έργου του Σοπενχάουερ που είτε υποδεικνύει ο ίδιος είτε όχι και που συμπληρώνουν τους κανόνες, αλλά που δεν είχαν γραφτεί από τον ίδιο στο σημείο του τελικού κειμένου όπου ενσωματώθηκαν. Οι σημειώσεις δίχως αγκύλες, καθώς και όσες βρίσκονται ανάμεσα σε παρενθέσεις, είναι του ίδιου του Σοπενχάουερ.
Μη χάσετε και τα παρακάτω:
“Να θυμώσω;” Κάν’ το όπως ο Αριστοτέλης
Πώς απαντάς στις προσβολές; Καν’ το όπως και ο Σωκράτης
Να τρως όπως ο Αριστοτέλης: O Master Chef της αρχαίας Ελλάδας
Συμβουλές ευτυχίας τριών Ελλήνων φιλοσόφων
// Οι πέντε κανόνες ζωής που φιλοξενεί η στήλη είναι από το βιβλίο του Άρτουρ Σοπενχάουερ «Η τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος», εκδόσεις Πατάκη, 2015. Εισαγωγή-Επιμέλεια: Franco Volpi. Μετάφραση: Μυρτώ Καλοφωλιά. Το βιβλίο περιλαμβάνει 50 κανόνες ζωής.
Πηγή : Andro.gr [ http://www.andro.gr/empneusi/arthur-schopenhauer/ ]
