Ο Χορός του Ματίς είναι μια ωδή τη ζωή, ένα έμβλημα της σύγχρονης τέχνης.
Ζωγραφίστηκε στο απόγειο της αισθητικής του Φωβισμού. Είναι η απόλυτη ενσάρκωση της χειραφέτησης από τις παραδοσιακές συμβάσεις της δυτικής τέχνης.
Ήταν ένα σκέτο σκάνδαλο αυτός ο πίνακας το 1910. Τα τολμηρά γυμνά σώματα, τα άσεμνα χρώματα, αυτός ο πρωτόγονος χαρακτήρας του πίνακα… πολλοί το θεώρησαν βάρβαρο. Μόνο τρία χρώματα χρησιμοποίησε ο Matisse: μπλε, κόκκινο, πράσινο, σε έντονες αντιθέσεις, όπως επιτάσσει ο φωβισμός. Οι κριτικοί λένε ότι δεν ανακάτεψε τα χρώματα καθόλου. Τα έβαζε κατευθείαν από το σωληνάριο.
Η οικονομία στο ύφος και στις λεπτομέρειες κάνει τις μορφές αμφίσημες. Ποιο να είναι το φύλο τους; Τι έκφραση να έχουν; Κι όμως, μέσα από τις έντονες αντιθέσεις και τις χαλαρές γραμμές, ο Ματίς έχει επιτύχει ένα παράδοξα αρμονικό αποτέλεσμα. Για εκείνον, τα χρώματα δεν έχουν αξία από μόνα τους, αλλά σε συνδυασμό μεταξύ τους. Επιπλέον, δεν υπάρχουν αρχιτεκτονικά στοιχεία ή κάποιο τοπίο που να δίνει την αίσθηση της προοπτικής. Ο αναγνώστης εστιάζει αποκλειστικά πάνω στους χορευτές.
Ο Φωβισμός έχει μια σύνδεση με τον πρωτογονισμό των ιθαγενών κοινωνιών, τη σύνδεση και τη μετοχή στην ουσία της φύσης. Ο ‘Χορός’ δείχνει μια λαχτάρα για την επανένωση με την παρθένα φύση. Οι γυμνές μορφές δείχνουν να απορρίπτουν τον πολιτισμό, να εκφράζουν τη φύση και τα ένστικτα. Είναι εντελώς χαμένες στο χορό τους, χωρίς καμία έγνοια για υποχρεώσεις και δουλειές.
Ο πίνακας γίνεται σύμβολο ένωσης του ανθρώπου, του ουρανού και της γης – αλλά και των ανθρώπων μεταξύ τους. Ο ζωγράφος δεν έχει εστιάσει στις λεπτομέρειες κάθε μορφής ξεχωριστά, αλλά μάλλον στην κίνηση και στο ρυθμό που δημιουργούν. Ο χορός είναι το απόλυτο σύμβολο συμφιλίωσης των ατόμων. Τα χέρια των χορευτών ενώνονται σε έναν κύκλο, ο οποίος μόνο σε ένα σημείο σπάει: σε αυτό το σημείο τα χέρια ανοίγουν, σα να μας προσκαλούν να μπούμε στο χορό κι εμείς.
Παρά το απλό ύφος του πίνακα, έχει αποδοθεί αριστουργηματικά η αίσθηση της κίνησης και του χώρου. Ο ουρανός και τα στρογγυλά σχέδια της γης μοιάζουν να παίρνουν ζωή από τα ρυθμικά σώματα. Σχεδόν μπορείς να ακούσεις τα τύμπανα, το φρενήρη χορό, την πρωτόγονη παραζάλη. Ο πίνακας συνδυάζεται με άλλο ένα επίσης τεραστίων διαστάσεων έργο, στο οποίο εικονίζονται πρωτόγονοι μουσικοί.
Ο Ματίς άνοιξε δρόμο εγκαταλείποντας τις φίνες χορευτικές μορφές της ευρωπαϊκής τέχνης, προτιμώντας την Αφρικανική νοοτροπία. Αγνοεί παντελώς τος κανόνες της αισθητικής, της αρμονίας και της τάξης. Το έργο του είναι μια ωμή έκρηξη ενέργειας. Δίνει στα χρώματα και στις μορφές μια ελευθερία που ανάλογή της δεν υπήρξε στο παρελθόν.
Κι όμως. Στόχος του Ματίς δεν ήταν να σοκάρει ή να ντροπιάσει τους αναγνώστες. Το αντίθετο. Ήθελε να επανενώσει τον άνθρωπο με τη φύση. «Αυτό που ονειρεύομαι είναι μια τέχνη ισορροπημένη, αγνή και ήσυχη, χωρίς φασαρία και περιττά πράγματα. Αυτό το είδος τέχνης που ηρεμεί τον καθένα, σαν μια άνετη καρέκλα που μας ξεκουράζει.» Ανρί Ματίς
Εσωτερική ερμηνεία της Άνοιξης του Botticelli
Τέχνη, Φιλοσοφία και Επιστήμη: Οι τρεις δυνάμεις του ανθρώπου
