«Ευτυχισμένος και καλότυχος είναι αυτός που γνωρίζει όλα αυτά τα πράγματα και κάνει τη δουλειά του δίχως να προσβάλλει τους αθάνατους θεούς, ερμηνεύοντας τους οιωνούς και αποφεύγοντας τις υπερβολές».
Ησίοδος, Έργα και Ημέραι
Η τέχνη κι επιστήμη της μαντικής χάνεται στα βάθη της ιστορίας του ανθρώπου. Οι ρίζες της ανάγονται στα αρχαία Μυστήρια, όταν Μάντεις-Ιερείς είχαν τη δύναμη να ερμηνεύουν τα σημάδια της φύσης και να προλέγουν τα μελλούμενα. Πρόκειται για μια αρχέγονη γνώση, που λέγεται ότι δόθηκε στους ανθρώπους, με σκοπό να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τους βασικούς νόμους της ζωής.
Αναφερόμαστε, λοιπόν, στα Μυστήρια και αγκαλιάζουμε όλες τις γωνιές του πλανήτη μας, όπου κάθε πολιτισμός χρησιμοποίησε τα δικά του σύμβολα για να έρθει σε επαφή με τις αόρατες δυνάμεις που κυβερνούν τον Κόσμο. Η αρχαία Ελλάδα όχι μόνο δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά προσδίδει στη μαντική το νόημα της ουράνιας έμπνευσης που εμποτίζει τις καθημερινές γήινες δράσεις.
Μέθοδοι μαντείας στην ελληνική αρχαιότητα
Η μαντεία υπήρξε ιδιαίτερα διαδεδομένη στην αρχαία Ελλάδα και την ασκούσαν διάφοροι ιδιώτες μάντεις, όμως ήταν αναγνωρισμένη και έγκυρη μόνο όταν προερχόταν από ιερείς. Μεταφερόμαστε, λοιπόν, στα περίφημα Μαντεία, τους ιερούς εκείνους τόπους, όπου μιλούσαν οι Θεοί. Εκεί, κάτω από μια ιερή βελανιδιά, ακούγοντας τους ήχους των περιστεριών, με την εξαγνιστική δύναμη μιας πηγής ή υπό την επίδραση ενός ιδιαίτερου θυμιάματος οι Θεοί αποκάλυπταν τα μελλούμενα.
Κάθε γνώση, όμως, είναι χρήσιμη όταν υπάρχει στοχασμός. Έτσι, το νόημα των προφητειών ξεδιπλωνόταν μόνο σε όσους είχαν ανοιχτά τα μάτια της καρδιάς και του νου. Μόνο εκείνοι μπορούσαν να θέσουν σε κίνηση την ελεύθερη βούλησή τους και να κυνηγήσουν την εκπλήρωση των χρησμών.
Οι μέθοδοι ήταν πολλές και μπορούν να μας καταπλήξουν με την ποικιλομορφία τους. Τα όνειρα, το πέταγμα των πουλιών, τα συναπαντήματα με ανθρώπους ή ζώα, τα φαινομενικά «τυχαία» λόγια που διατυπώνονταν, το χρώμα και η λειότητα των σπλάχνων ενός θυσιασμένου ζώου και η επιλογή ενός κλήρου με προκαθορισμένο συμβολισμό ήταν, ίσως, οι πιο διαδεδομένες μαντικές τεχνικές. Και τι θα μπορούσαμε, άλλωστε, να πούμε για άλλες λιγότερο γνωστές, όπως ήταν η κίνηση του καπνού ή της φωτιάς, η επιλογή συγκεκριμένων σπόρων από έναν ιερό πετεινό, το σχήμα ενός κλαδιού δάφνης που καιγόταν, ο ήχος του καυτού μόλυβδου που έπεφτε στο νερό, η αντανάκλαση ενός καθρέφτη ή η επικοινωνία με τα πνεύματα των νεκρών.
Και η ιστορία συνεχίστηκε…
Η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η έλευση του πρώιμου Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα σηματοδότησαν την αρχή του τέλους για την ιερή μαντεία. Επικράτησε ο τρόμος της αιώνιας καταδίκης, οι αρχαίες πρακτικές εκδιώχθηκαν ως αιρετικές και σατανικές, ενώ οι τελευταίοι αληθινοί μάντεις βρήκαν το τέλος στην πυρά ή κυνηγημένοι σε κάποιο απομονωμένο μέρος. Άφησαν πίσω τους ελάχιστα κρυπτογραφημένα γραπτά, καθώς υπήρχε πάντα ο κίνδυνος να βρεθούν στα χέρια ακατάλληλων ανθρώπων, που θα χρησιμοποιούσαν την ιερή γνώση για τους δικούς τους ιδιοτελείς σκοπούς.
Μέσα στα σκοτάδια του Μεσαίωνα, υπήρξαν διάφοροι επιτήδειοι που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την ανάγκη των ανθρώπων και, χωρίς καμία αληθινή γνώση, έστησαν σε καταγώγια τα προσωπικά τους «μαντεία». Μοίρασαν ψεύτικες προφητείες, χρηματίστηκαν δίχως ντροπή και κράτησαν στα χέρια τους τις ζωές ανυποψίαστων συμπολιτών τους. Κι έτσι, ξεκίνησε σιγά-σιγά η μαντική να ντύνεται με τα χρώματα της δεισιδαιμονίας και της απάτης.
Ήταν αυτό το ολοκληρωτικό τέλος μαντικής τέχνης; Κατά μία έννοια, ναι. Δεν υπάρχουν πλέον αληθινοί Μάντεις-Ιερείς ικανοί να διαβάσουν το απόκρυφο βιβλίο της Φύσης. Από την άλλη πλευρά, ίχνη αυτής της αρχαίας γνώσης έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας. Όπως, άλλωστε, παραμένει ζωντανό και το βασικό ερώτημα του γιατί θέλουμε να μάθουμε τα μελλοντικά συμβάντα…
Μια μεταφυσική ανάγκη ή ένας φόβος για το άγνωστο;
Αλήθεια, για ποιο λόγο έχουμε ως άνθρωποι την επιθυμία να μάθουμε το πεπρωμένο μας; Σε τι θα μας χρησιμεύσει; Έχουν περάσει πάνω από 2000 χρόνια από την ακμή των Μαντείων κι όμως εξακολουθούμε να αναζητάμε τις ίδιες απαντήσεις. Ίσως επειδή στεκόμαστε φοβισμένοι μπροστά σε ένα μέλλον που φαντάζει σκοτεινό και αβέβαιο, ενώ τρέμουμε στην ιδέα των γεγονότων που δεν μπορούμε να ελέγξουμε…
Αν ρίξουμε μια καλή και ειλικρινή ματιά στον εαυτό μας, θα διαπιστώσουμε ότι δεν διαφέρουμε πολύ από τους Έλληνες προγόνους μας. Ή, μήπως, τελικά διαφέρουμε; Εκείνοι ήταν ευθείς και επιβεβαιωμένοι. Αναζητούσαν τις προφητείες των Θεών, περπατώντας πολλά χιλιόμετρα, φέροντας προσφορές κι εξαγνίζοντας τον εαυτό τους, ώστε να είναι άξιοι να δεχτούν το θεϊκό μήνυμα. Κι εμείς; Κρυβόμαστε, συχνά, πίσω από τους ίδιους μας τους φόβους, αλλά αναζητάμε τις ίδιες απαντήσεις. Δίχως να κοπιάσουμε, δίχως να προσφέρουμε κάτι και χωρίς να είμαστε αληθινά «καθαροί».
Ας σκεφτούμε, λοιπόν, τι από όλα αυτά κάνουμε. Αξίζουμε πραγματικά αυτή τη θεϊκή παρέμβαση; Εάν η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι «ναι», εάν φτάνουμε στα πόδια της Μοίρας με ταπεινοφροσύνη και με μια διάθεση προσφοράς, τότε μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα παραπέρα. Τότε μπορούμε να προσεγγίσουμε τη φιλοσοφία της μαντικής: την εσωτερική επιθυμία να γνωρίσουμε την αιτία που κρύβεται πίσω από κάθε φαινόμενο. Πρόκειται, άλλωστε, γι’ αυτό το μεγάλο γιατί που γέννησε και γαλούχησε τη φιλοσοφία.
Ο απόηχος μιας απόκρυφης γνώσης
Κατάδυση στο συλλογικό ανθρώπινο ασυνείδητο, διείσδυση στα «ακασικά αρχεία», ανύψωση της συνείδησης, πέταγμα της ψυχής στον ιδεατό κόσμο… Όποια προσπάθεια κι αν κάνουμε για να κατανοήσουμε τη μαντική, σίγουρα θα είναι ελλιπής. Πώς είναι, άλλωστε, δυνατό να ερμηνεύσει κάποιος τέτοια φαινόμενα; Πώς γινόταν, για παράδειγμα, η κίνηση μιας φλόγας να προβλέψει την κατάληξη ενός πολέμου; Και ποιος ήταν ο ρόλος του εκάστοτε ιερέα-μάντη;
Αν απελευθερώσουμε τον νου μας από τις φωνές των πιθανών προκαταλήψεών μας, θα μπορέσουμε να ακούσουμε τα λόγια των μεγάλων φιλοσόφων της ιστορίας μας. Θα ακούσουμε τον Πλούταρχο να μας λέει πως η ψυχή μας συντονίζεται με τον ουράνιο κόσμο, τους Στωικούς να υποστηρίζουν πως κάθε γεγονός συνδέεται με ένα σύνολο συμβάντων που ξεπερνάει τον χρόνο και τον Σωκράτη να μας εκμυστηρεύεται ότι η ικανότητα της μαντικής έρχεται ως αποτέλεσμα της αυτογνωσίας.
Στην πραγματικότητα, όλες αυτές οι τεχνικές αποτελούν απλώς μέσα. Όπως μας αποκαλύπτουν οι εσωτερικές παραδόσεις, πίσω από κάθε μορφή κρύβεται η ίδια αδιάψευστη ουσία: τα πάντα στο Σύμπαν είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους με νόμους που ξεπερνούν τη συνηθισμένη ανθρώπινη κατανόηση, αλλά μπορούν να φανερωθούν στους αληθινούς αναζητητές της Σοφίας. Και οι μάντεις ήταν ακριβώς αυτό. Άνθρωποι ικανοί να περιέλθουν σε μια κατάσταση συντονισμού με τη Φύση και, μέσω μιας ανύψωσης της συνείδησης, να δουν τον χρόνο να εκτυλίσεται μπροστά τους. Σε μία στιγμή… εκεί όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι ένα. Εκεί, όπου ο ουρανός αντανακλάται στη γη και ο μακρόκοσμος καθρεφτίζεται στον μικρόκοσμο.
Έχει, ωστόσο, νόημα να καταφύγουμε σε αυτά τα μέσα, με σκοπό να προβλέψουμε το μέλλον μας; Μάλλον, όχι… Σίγουρα έχουμε κάποιες περιστάσεις στη ζωή μας, τις οποίες δεν μπορούμε άμεσα να αλλάξουμε. Όμως, είμαστε όντα με ελεύθερη βούληση κι έχουμε τη δυνατότητα να χτίσουμε το δικό μας πεπρωμένο. Πώς; Φροντίζοντας την κάθε μας σκέψη, το κάθε μας συναίσθημα και την κάθε μας πράξη. Μεταλλάσσοντας την απόγνωση σε ελπίδα, τον φόβο σε πνεύμα νίκης και το σκοτάδι σε φως. Και πάνω απ’ όλα, δίνοντας τροφή στην Ψυχή μας.
Ας έχουμε, λοιπόν, ξύπνιο νου, καθαρή καρδιά και αγνές προθέσεις. Ας βαδίσουμε πολλά «χιλιόμετρα» κοπιάζοντας για την εσωτερική μας διαμόρφωση, ας αφήσουμε πίσω ό,τι μας βαραίνει κι ας προσφέρουμε τον καλύτερό μας εαυτό. Αυτή είναι, ίσως, η καλύτερη πρόβλεψη για το μέλλον. Να έχουμε μια ζωή με πολλά και υψηλά όνειρα, μια ζωή με νόημα, μια ζωή που να αξίζει την κάθε της στιγμή. Κι αυτή είναι μια ζωή πλήρης κι ευτυχισμένη. Ας την αναζητήσουμε!
