Φαντάσου να παίρνεις το μετρό. Και να πηδάς πάνω από τις περιστροφικές θύρες για να μην πληρώσεις εισιτήριο.
Πιθανότατα δε θα γίνει μεγάλο κακό στα οικονομικά του συστήματος μεταφορών. Αλλά για σκέψου. «Κι αν όλοι έκαναν έτσι;» Τότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Το σύστημα θα κατέρρεε και κανείς δε θα μπορούσε ξανά να χρησιμοποιεί το μετρό.
Ηθική φιλοσοφία
Οι ηθικοί φιλόσοφοι εδώ και χρόνια ακολουθούν αυτού του είδους τη λογική για να εξάγουν ηθικές αποφάσεις: σκεπτόμενοι την παγκοσμιότητα της πράξης μας. Η έννοια της παγκοσμιότητας των ηθικών πράξεων απαντάται στη φιλοσοφική θεωρία από το 1700, με πιο γνωστές τις κατηγορικές προσταγές του Immanuel Kant.
Αλλά εμείς ως καθημερινοί άνθρωποι, χρησιμοποιούμε αυτού του είδους τη λογική για τις ηθικές μας κρίσεις;
Έρευνα πάνω στα ηθικά διλήμματα
Σε μια έρευνα πολλών εκατοντάδων ανθρώπων, ερευνητές από το MIT του Πανεπιστημίου Harvard εξέτασαν αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτή την τακτική. Έβαλαν στους συμμετέχοντες κάποια κοινωνικά διλήμματα, στα οποία όλοι θα πάθουν κάτι κακό, αν πολλοί άνθρωποι πάρουν μια συγκεκριμένη απόφαση αντί για μια άλλη.
Το δίλημμα με τον ψαρά και το αγκίστρι
Σε ένα υποθετικό σενάριο, ένας ψαράς προσπαθεί να αποφασίσει αν θα αγοράσει ένα νέο αγκίστρι. Αυτό το αγκίστρι θα τον κάνει να πιάνει πιο πολλά ψάρια. Αλλά αν όλοι οι ψαράδες χρησιμοποιούσαν αυτό το αγκίστρι, σύντομα δε θα υπάρχουν άλλα ψάρια στη λίμνη.
Η έρευνα έδειξε ότι η παγκοσμιότητα ήταν ένας παράγοντας που οι συμμετέχοντες εξέτασαν για να κρίνουν την απόφαση του ψαρά. Η απόφασή τους εξαρτήθηκε από πολλούς παράγοντες, όπως τον αριθμό των ψαράδων που αν χρησιμοποιούσαν αυτό το αγκίστρι θα υπήρχε πρόβλημα στη λίμνη.
Θεωρούμε ηθικό αυτό που δε βλάπτει τους άλλους
Έτσι, οι ερευνητές δημιούργησαν πολλές εναλλακτικές εκδοχές του σεναρίου. Σε μία από αυτές, κανένας άλλος στο χωριό δεν ήταν ψαράς, άρα κανείς δεν ενδιαφερόταν να πάρει αυτό το νέο αγκίστρι. Σε αυτή την εκδοχή, οι περισσότεροι συμμετέχοντες θεωρούσαν αποδεκτό να το πάρει ο ψαράς. Αν, ωστόσο, υπήρχαν κι άλλοι ψαράδες στο χωριό, αλλά επέλεγαν να μη χρησιμοποιήσουν το νέο αγκίστρι, η απόφαση του ψαρά μας κρινόταν ηθικά λάθος.
Μαθηματικό μοντέλο προβλέπει τις αποφάσεις μας
Οι συγγραφείς εφηύραν ένα μαθηματικό μοντέλο που προβλέπει ποσοτικά τις αποφάσεις που θα έπαιρναν οι συμμετέχοντες. Το μοντέλο αυτό λαμβάνει υπόψη τις διάφορες παραμέτρους που μπορεί να επηρεάσουν την κρίση των ανθρώπων. Έτσι, μπορεί να προβλέπει υπό ποιες συνθήκες η κρίση και η συμπεριφορά μας θα αλλάξουν.
Νόμοι και καλή θέληση του καθένα μας
Στον πραγματικό κόσμο υπάρχουν πολλά προβλήματα στα οποία τη λύση μπορούμε να βρούμε με τη στρατηγική της παγκοσμιότητας. Αλλά για τα περισσότερα από αυτά υπάρχουν ήδη οι νόμοι. Η κοινωνία δε βασίζεται στην καλή θέληση των ανθρώπων να σκεφτούν το αντίκτυπο της πράξης τους αν την έπρατταν όλοι. Απλά έχει ορίσει ως παράνομο το να ανεβαίνεις στο μετρό χωρίς να πληρώνεις.
Αλλά υπάρχουν ακόμη πολλές όψεις της καθημερινότητάς μας που θα μπορούσαν να λυθούν με συλλογική προσπάθεια και δεν έχουν νομοθετηθεί. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος. Ίσως οι άνθρωποι δεν έχουμε ακόμη αρκετή επίγνωση του θέματος για να αναλογιστούμε τη δική μας ευθύνη.
Περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ: bigthink.com
