Αλλάζει ο άνθρωπος; Μια ολόκληρη βιομηχανία στηρίζεται στην αυτοβοήθεια, στην τέχνη που υπόσχεται να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Έχουμε μια αίσθηση ότι ίσως μπορούμε και θα έπρεπε να είμαστε καλύτεροι από αυτό που είμαστε.
Πέρα από τις συζητήσεις όμως, τι λέει η επιστήμη για το θέμα; Μπορεί ο άνθρωπος να μεταμορφώσει τον εαυτό του;
Υπάρχουν άπειροι τρόπου με τους οποίους ένας άνθρωπος μπορεί να βελτιώσει τον εαυτό του. Στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, στο Κέντρο Αλλαγής Συμπεριφοράς, οι ερευνητές εστιάζουν στην αλλαγή των συνηθειών των ανθρώπων. Η ερευνήτρια Dr Michelle Jongenelis λέει ότι η αλλαγή είναι δύσκολη, περίπλοκη, αλλά γίνεται.
Κάποιες φορές μπορεί να μας λείπουν οι γνώσεις για να έχουμε τα απαραίτητα κίνητρα για να αλλάξουμε. Πολλοί για παράδειγμα, δεν ξέρουν ότι το αλκοόλ προκαλεί καρκίνο. Χρειάζεται, λοιπόν, για αρχή, κατάλληλη ενημέρωση.
Εφόσον οι άνθρωποι έχουν τα κίνητρα για να αλλάξουν, το επόμενο βήμα είναι να πιστέψουν ότι μπορούν να αλλάξουν.
«Οι στόχοι που βάζουμε πρέπει να είναι έξυπνοι στόχοι. Συγκεκριμένοι , μετρήσιμοι, επιτεύξιμοι, ρεαλιστικοί και χρονικά προσδιορισμένοι.»
Αλλά υπάρχουν κι άλλα. Για να διατηρήσεις τις αλλαγές πρέπει να κάνεις συχνά αξιολόγηση της προόδου σου, για να μην πισωγυρίσεις. Οι αλλαγές στη συμπεριφορά είναι διαφορετικό από το να αλλάζεις στοιχεία στην προσωπικότητα. Όπως το να αλλάζεις την ικανότητά σου να συμπονάς τους άλλους.
Κάποιοι άνθρωποι, λόγω των στοιχείων της προσωπικότητάς τους, δε μπορούν να μάθουν να συμπονούν τους άλλους .
Σε έρευνα του 2018, εξετάστηκαν 50.000 άνθρωποι και βρέθηκε ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν σε τέσσερα στοιχεία του χαρακτήρα τους κατά τη διάρκεια των χρόνων: ανοιχτή στάση στους άλλους, ευσυνειδησία, εξωστρέφεια, κατανόηση. Με τα χρόνια, οι συμμετέχοντες έγιναν, κατά μέσο όρο, πιο σταθεροί συναισθηματικά, αλλά λιγότερο κοινωνικοί, λιγότερο ανοιχτόμυαλοι και λιγότερο πειθαρχημένοι.
Το στοιχείο της κατανόησης των άλλων (που σχετίζεται με τη ζεστασιά και τη συμπόνια) σε άλλες έρευνες φαίνεται να αλλάζει και σε άλλες όχι. Σε άλλες αυξάνει, σε άλλες μειώνεται.
Σε έρευνα του περιοδικού American Psychologist, φαίνεται ότι αυτά τα τέσσερα στοιχεία της προσωπικότητας δεν είναι από πέτρα. Τα τραυματικά γεγονότα, για παράδειγμα, μπορούν να αλλάξουν έναν άνθρωπο.
Γενικά, αυτό που έχει επιβεβαιωθεί είναι ότι οι άνθρωποι που προσπαθούν να αλλάξουν την προσωπικότητά τους χωρίς καμία εξωτερική βοήθεια, αποτυγχάνουν. Μάλιστα, στο περιοδικό Research in Personality λέει ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να αλλάξουν και με τον αντίθετο τρόπο από αυτό που θα ήθελαν.
Το θέμα απασχολεί ιδιαίτερα την επιστημονική κοινότητα. Μάλιστα, μια έχει ιδρυθεί ένα παγκόσμιο σώμα ερευνητών για αυτό το θέμα, το Personality Change Consortium. Αυτό το σώμα ισχυρίζεται ότι όχι μόνο μπορεί να αλλάξει σκόπιμα η προσωπικότητα, αλλά θα έπρεπε κι όλας να αλλάξει.
«Τέτοιες αλλαγές μπορούν να δώσουν μορφή στις επιτυχίες και στις αποτυχίες των ανθρώπων στη ζωή.»
Οι ψυχολόγοι έχουν αναπτύξει μια σειρά από μοντέλα και τεχνικές για να αλλάζουν τα στοιχεία της προσωπικότητας. Αυτό ξαναφέρνει το θέμα στο ζήτημα της εκπαίδευσης πάνω στη συμπόνια. Υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι η συμπόνια είναι κάτι που διδάσκεται στην παιδική ηλικία, αλλά όσον αφορά τους ενήλικες είναι πιο περίπλοκο. Συμπόνια είναι το να ‘κατανοείς τα συναισθήματα των άλλων, να νιώθεις τα συναισθήματά τους και να ανταποκρίνεσαι σε αυτά κατάλληλα’.
Στο Πανεπιστήμιο της New England, ο καθηγητής Jahn Malouff γράφει ότι, ενώ τα παιδιά μαθαίνουν τη συμπόνια καθώς μεγαλώνουν, υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι για να διδαχθούν και οι ενήλικες το πώς να κατανοούν τους άλλους περισσότερο. Αυτές οι μέθοδοι μοιάζουν με τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι χορού, ή με τις οδηγίες για το πώς να βγάλεις έναν καλό λόγο μπροστά σε κοινό. Με άλλα λόγια, η συμπόνια μπορεί να διδαχθεί ως δεξιότητα ή τέχνη.
Υπάρχουν συνήθως τέσσερα επίπεδα στην εκπαίδευση. Το πρώτο είναι να μάθεις τα πλεονεκτήματα του να κατανοείς τους άλλους, να αναγνωρίζεις τα συναισθήματά τους και να αντιδράς σε αυτά κατάλληλα. Το επόμενο στάδιο είναι να πάρουν οι άνθρωποι παραδείγματα αντιδράσεων που έχουν μέσα τους συμπόνια, έπειτα να εξασκηθούν να δείχνουν κατανόηση, και τέλος να παίρνουν ανατροφοδότηση για το πώς τα πήγαν.
Καλά φάνηκε να τα πηγαίνουν οι άνθρωποι με αυτή την τεχνική. Βέβαια, με μια τόσο βιαστική παρέμβαση, πολύ αμφίβολο αν τα αποτελέσματα θα παραμείνουν για πολύ καιρό. Δεν είναι η λύση στο πρόβλημα. Χρειάζεται να έχεις μια ανοιχτή στάση στο να μαθαίνεις νέα πράγματα, να είσαι ανοιχτός στην αλλαγή και στον αναστοχασμό.
Μόνο αν είσαι έτοιμος να κοιτάξεις μέσα σου και να κάνεις πολύ βαθιά δουλειά με τον εαυτό σου, μόνο τότε να ελπίζεις στην αλλαγή.
Περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2021/apr/04/empathy-compassion-personality-attitudes-can-people-change
