Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr: Ο Επίκτητος, από την Ιεράπολη της Φρυγίας, (50-120μ.Χ.) είναι ένας από τους κύριους φιλόσοφους της νέας στοάς μαζί με τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο. Η ιδιαιτερότητα του, όμως, έγκειται στο γεγονός ότι ανήκε στην τάξη των δούλων (όπως και οι γονείς του) και μόνο σε περασμένη ηλικία έγινε απελεύθερος. Παρακολούθησε εν’ όσο ήταν δούλος μαθήματα Στωικισμού, από ένα γνωστό φιλόσοφο της εποχής, τον Μουσώνιο Ρούφο και ασπάστηκε με θέρμη τις αρχές της Στωικής φιλοσοφίας.
Κατά τη εποχή του αυτοκράτορα Δομιτιανού, όπου οι φιλόσοφοι κατηγορήθηκαν και εξορίστηκαν ως ύποπτοι φιλοδημοκρατισμού, ο Επίκτητος μεταβαίνει στην Νικόπολη της Ηπείρου, όπου πάμπτωχος ζει το υπόλοιπο της ζωής του, διδάσκοντας σε πολυπληθές ακροατήριο. Η διαβίωση του γινόταν πιο δύσκολη από το γεγονός ότι ήταν κουτσός (κατά μια εκδοχή εξαιτίας της ρευματικής νόσου και κατά την άλλη εκδοχή λόγω κακοποίησης από τον προηγούμενο κύριό του). Ο λόγος και το παράδειγμα της ζωής που έδινε, συγκίνησαν πολύ τον κόσμο και έγιναν αιτία να σχηματιστεί ένας κύκλος μαθητών, από όλα τα μέρη του ελληνιστικού κόσμου. Χαρακτηριστικό της λατρείας που του έδειχναν οι μαθητές του είναι ότι, μετά τον θάνατό του, κάποιος μαθητής του πλήρωσε τρεις χιλιάδες αττικές δραχμές για να αγοράσει ένα πήλινο λυχνάρι που χρησιμοποιούσε ο Επίκτητος.
O Φλάβιος Αρριανός, ένας από τους πιστούς του μαθητές, συνέθεσε μέσα από τις σημειώσεις των μαθημάτων, 2 έργα που αποτελούν τον κορμό της προφορικής διδασκαλίας του Επίκτητου, τις «Διατριβές». Η θρησκευτικότητα που διαπνέει τον λόγο του Επίκτητου και η αμεσότητα των συμβουλών του, που αναφερόταν σε προσιτά και καθημερινά ηθικά προβλήματα της εποχής του, έγιναν η αφορμή να χρησιμοποιηθούν, τα έργα του, και από χριστιανούς μοναχούς (αφού πρώτα γινόταν η αναγκαία προσαρμογή στα χριστιανικά δόγματα).
Ο Επίκτητος δεν μπορούμε να πούμε ότι καινοτομεί ή ότι αναθεωρεί την Στωική διδασκαλία. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι σφραγίζει, με την δύναμη του νου του και την οξυδέρκεια της παρατήρησης του, την εποχή του, προσανατολίζοντας το δυναμικό της φιλοσοφίας προς τα ανθρώπινα συνηθισμένα προβλήματα. Εξαιτίας αυτής του της ικανότητας, λέγεται ότι μπορούσε να γεννήσει ότι αισθήματα ήθελε στους ακροατές του. Γι’ αυτό και ο γραπτός λόγος του, παρμένος από σημειώσεις που δεν κρατούν και δεν ακτινοβολούν όλη την δύναμη του προφορικού λόγου, είναι ακατάλληλος πολλές φορές να αποδώσει το μεγαλείο των μηνυμάτων του.
Η μελέτη του έργου του Επίκτητου γεμίζει, τον αναζητητή της σοφίας, με ενθουσιασμό, με χαρά αλλά και με περίσκεψη. Το έργο του Επίκτητου δεν είναι διαφορετικό από όλων των άλλων Στωικών, όσον αφορά τις αρχές και το γενικότερο ιδεολογικό υπόβαθρο του Στωικισμού. Αυτό που διαφοροποιεί τον λόγο του Επίκτητου είναι η δύναμη του παραδείγματος, η θέρμη των διδασκαλιών του και η νοητική του οξυδέρκεια. Κάνει το Στωικισμό όχι μόνο ένα φιλοσοφικό αλλά ταυτόχρονα μυστικιστικό, μέχρι και σχεδόν θρησκευτικό σύστημα. Ζωντανεύει τα ηρωικά και φιλοσοφικά πρότυπα και τα παρουσιάζει στους απλούς ανθρώπους για να συγκριθούν μεταξύ τους με σκοπό να ξυπνήσει ο ήρωας που έχει ο κάθε άνθρωπος μέσα του.
Η πρόσφορα του Επίκτητου, στην διαμόρφωση των νέων ιδεών και στην εισαγωγή νέου φιλοσοφικού συστήματος είναι ελάχιστη, μέχρι ανύπαρκτη. Η πρόσφορα του, όμως, στην ενδυνάμωση του φιλοσοφικού λόγου και στην προσαρμογή των ιδεών του Στωικισμού στο νου και το συναίσθημα των αναζητητών, είναι πολύ σημαντική. Ο Επίκτητος δεν καινοτομεί, ούτε το επιδιώκει, ούτε καν πιστεύει ότι χρειάζεται. Αυτό που κάνει είναι να ζωντανεύει τους ορισμούς, να οικοδομεί άξιες στις ψυχές των ανθρώπων και να ξυπνάει τους μικρούς πρίγκιπες στις καρδιές τους.
Είναι η φωνή της συνείδησης, όταν σάρκα φαίνεται να καταδυναστεύει το πνεύμα, που μαστιγώνει την αδικία, την φαυλότητα και τον υλισμό. Είναι ο δούλος που κορόιδευε τους αφέντες όλου του κόσμου και οδηγεί στην πραγματική ελευθερία, όποιον δοκιμάζει να πιει από την πηγή του ενθουσιασμού του. Είναι το πιο φωτεινό παράδειγμα που μέσα από τους αιώνες φωτίζει τις μέρες μας, τόσο όμοιες με τότε, για να μας εμπνεύσει την αγάπη, την αδελφοσύνη, τον ηρωισμό, την ταπεινότητα και την αυτάρκεια. Είναι, τέλος, ο άνθρωπος που μιλούσε, με αγωνιά και θερμή, στον μαθητή του και του έδινε μια συμβουλή που είναι και σήμερα, για εμάς, μια ηθική επιταγή:
«Τα ωραία λόγια, άλλωστε, δεν λείπουν σήμερα. Τα βιβλία των στωικών είναι γεμάτα από τέτοια. Τι λείπει, λοιπόν; Αυτός που θα τα εφαρμόσει, με έμπρακτη μαρτυρία υπέρ των λόγων. Να αναλάβεις, λοιπόν, τον ρόλο αυτό, ώστε να μην χρησιμοποιούμε παλαιά παραδείγματα στην σχολή αλλά να έχουμε και κάποιο σύγχρονο παράδειγμα».α/κθ,59-60
