Γεννιόμαστε κακοί; Ο άγιος Αυγουστίνος και το προπατορικό αμάρτημα
Πηγή bigthink.com
- Η Θεολογία του Αυγουστίνου κατέληξε να καθορίζει το χριστιανισμό. Αλλά υπήρχε και άλλη, αντίπαλη ιδεολογία. Ο άγιος Αυγουστίνος θεωρείται ένας από τους βασικούς Άγιους πατέρες της εκκλησίας. Κι όμως, η ζωή του ήταν ιδιαιτέρως λάγνα πριν προσηλυτιστεί στο χριστιανισμό.
- Ήταν ένας από τους βασικούς υποστηρικτές του προπατορικού αμαρτήματος. Το προπατορικό αμάρτημα είναι μία ιδέα που υποστηρίζει ότι, γεννιόμαστε με μία φυσική κλίση προς την αμαρτία και το κακό.
- Ο Αυγουστίνος ήταν επίσης, υπεύθυνος για την επιρροή του νεοπλατωνισμού στην πρώιμη χριστιανική θεολογία. Συγκεκριμένα, επηρέασε την αντίληψη ότι, όσο πιο μακριά βρίσκεται κάτι από τον Θεό (ο οποίος είναι η τελειότητα), τόσο λιγότερο τέλειο γίνεται.
Ένα μεγάλο ερώτημα απασχολεί τους ανθρώπους: είμαστε από τη φύση μας καλοί οι κακοί; Ανάλογα με την απάντηση που θα δώσει κανείς σε αυτή την ερώτηση, καθορίζεται ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο. Αν πιστεύουμε ότι από τη φύση μας είμαστε καλοί, όπως υποστήριξε ο Thomas Paine και ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ, τότε δίνουμε στους ανθρώπους περισσότερη ελευθερία, λιγότερους νόμους και κανόνες. Αν, ωστόσο, πιστέψουμε, ότι μέσα μας πηγάζει η κακία, τότε αναπόφευκτα χρειαζόμαστε περισσότερη εξωτερική δύναμη για να μας καθοδηγεί.
Έτσι ακριβώς έβλεπε την ανθρώπινη φύση ο πατέρας της εκκλησίας, ο άγιος Αυγουστίνος. Η Ιδεολογία του έμελλε να καθορίσει το χριστιανισμό. Και όχι μόνο το χριστιανισμό, αλλά επίσης ένα μεγάλο μέρος της Δυτικής σκέψης.
Αυγουστίνος: αχλαδοκλέφτης και ερωτύλος
Στην αυτοβιογραφία του, ο Αυγουστίνος αφηγείται μία ιστορία στην οποία έκλεβε αχλάδια. Τα έκλεψε με μία παρέα, όχι επειδή πεινούσαν ή ήταν φτωχοί, αλλά για την ηδονή του να κάνει το κακό. Αυτό έκανε τον Αυγουστίνο να συμπεράνει ότι, υπάρχει ένα κομμάτι της φύσης μας που απολαμβάνει το να κάνει λάθη, απολαμβάνει την κακία. Σύμφωνα με τον Αυγουστίνο, απολαμβάνουμε την αμαρτία, είτε αυτή είναι ένα άκακο ψέμα, είτε είναι ειδεχθείς πράξεις όπως η μοιχεία και η προδοσία.
Η αυτοβιογραφία του Αυγουστίνου περιλαμβάνει πικάντικες ιστορίες (πικάντικες για τα δεδομένα της εποχής του). Περιγράφει τα εφηβικά του χρόνια ως ένα κοχλάζουν καζάνι κακίας, κατά τα οποία προσευχόταν, “Θεέ μου κάνε με αγνό- αλλά όχι ακόμα!” Έγινε πατέρας ενός νόθου παιδιού με την ερωμένη του για πολλά χρόνια. Έπειτα, η μητέρα του τον ανάγκασε να την εγκαταλείψει, γεγονός για το οποίο δεν ένιωθε περήφανος στην αυτοβιογραφία του.
Ο Αυγουστίνος πέρασε εννιά χρόνια στην Καρχηδόνα, εννέα χρόνια όπως ο ίδιος τα περιγράφει γεμάτα ασωτία και… φιλοσοφία! Παράξενη αρχή για τον άντρα που θα γινόταν ένας άγιος και πατέρας της εκκλησίας.
Προπατορικό αμάρτημα
Μόλις ο Αυγουστίνος συνειδητοποίησε πόσο ανούσια ήταν η ζωή του, έπεσε σε βαθύ στοχασμό. Γιατί οι άνθρωποι είμαστε τόσο κακοί; Γιατί απολαμβάνουμε το σεξ, την υπερβολή, τη λαιμαργία και την μέθη;
Η απάντηση που έδωσε ήταν ότι, όλη αυτή η κακιά οφειλόταν στην πτώση. Η πτώση έφταιγε για το ότι οι άνθρωποι αντικατέστησαν τους νόμους του Θεού με περηφάνια και κενότητα. Μας είχε δοθεί σαφής οδηγία να μην φάμε από τον απαγορευμένο καρπό. Ήταν μία τόσο απλή οδηγία από ένα Θεό που μας είχε δώσει όλα όσα θα μπορούσαμε ποτέ να χρειαστούμε. Αλλά, υπάρχει κάτι μέσα μας που δεν μπορούσε να ακολουθήσει τη θεία οδηγία. Είναι σαν να λες σε έναν άνθρωπο σήμερα να μην πατήσει ένα κουμπί. Έχουμε μία φυσική τάση για ανυπακοή. Νιώθουμε ότι πρέπει να το πατήσουμε. Με μία τέτοια εγωιστική αντίληψη η ανθρωπότητα πίστεψε ότι είναι καλύτερη από τον ίδιο το Θεό.
Το πρωταρχικό αμάρτημα δεν είναι κομμάτι της ίδιας μας της φύσης, αλλά είναι το ατυχές αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης μας. Στην ανθρωπότητα δόθηκε αυτονομία και ελεύθερη βούληση, και ένα από τα πρώτα πράγματα που διαλέξαμε να κάνουμε ήταν να απομακρυνθούμε από τον πατέρα και δημιουργό μας. Κι όμως, υπάρχει ένα τραγικό σαιξπηρικό στοιχείο σε αυτό το στοχασμό. Η ελεύθερη βούληση είναι αυτό που μας κάνει αγαπητούς από το Θεό, αλλά είναι επίσης και η αιτία της πτώσης μας. Είναι αυτή που μας κάνει λαμπρούς, αλλά επίσης προκαλεί όλα μας τα βάσανα και τη μιζέρια.
Η σκέψη του Αυγουστίνου είναι νεοπλατωνική, που σημαίνει ότι βλέπει το Θεό ως το υπέρτατο καλό. Σύμφωνα με τον νεοπλατωνισμό, όσο περισσότερο κάτι απομακρύνεται από το Θεό πατέρα (εξαιτίας της κακής χρήσης της ελεύθερης βούλησης), τόσο πιο διεφθαρμένο γίνεται. Μοιάζει, σαν ο Θεός να είναι το πιο λαμπρό φως. Και όσο πιο πολύ απομακρύνεσαι από αυτό, τόσο το φως ελαττώνεται, μέχρι που γίνεται ένα μακρινό αστέρι. Κάθε αμαρτία είναι ένα βήμα μακριά από αυτό το αστέρι. Στον κήπο της Εδέμ, ο άνθρωπος αποφάσισε να απομακρυνθεί από τη βούληση του Θεού και να γίνει αυτόνομο ον. Το αποτέλεσμα είναι, ότι τώρα εμείς πρέπει να υποφέρουμε από την κακία που προέρχεται από τις κακές μας επιλογές. Ο μόνος τρόπος να επιστρέψουμε, είναι μέσω της Χάρης του Θεού.
Ο Πελάγιος πρότεινε μία διαφορετική θεολογία σε σχέση με το προπατορικό αμάρτημα.
Παρόλο που αυτή η ιστορία μπορεί να μας φαίνεται σήμερα πολύ γνωστή, δεν είναι ο μόνος δρόμος που θα μπορούσε να έχει πάρει ο χριστιανισμός. Ο βασικός αντίπαλος του Αυγουστίνου, ένας θεολόγος που λεγόταν Πελάγιος, υποστήριζε ότι οι άνθρωποι δεν είναι εγγενώς κακοί. Ότι, η ελεύθερη βούλησή μας δεν ήταν με κανένα τρόπο διεφθαρμένη ή καταδικασμένη να κάνει λάθη. Για τον Πελάγιο, η αμαρτία ήταν κάτι πολύ κοινό, αλλά θεωρητικά ήταν πιθανό να είναι κάποιος τελείως καλός και να ζει μία αναμάρτητη ζωή. Για τον Αυγουστίνο, του οποίου η γνώμη τελικά επικράτησε, κανένα από αυτά τα δύο δεν ήταν πιθανό.
Και έτσι, σήμερα ζούμε με την κληρονομιά του Αυγουστίνου – δηλαδή με την ιδέα ότι μόνο μέσω της αφοσίωσης στο θέλημα του Θεού και ακολουθώντας τους νόμους της Βίβλου, μπορεί η ανθρωπότητα να ορθοποδήσει. Πως, υπάρχει μες στο κέντρο της ψυχής μας ένα περήφανο, εγωιστικό και αυτοκαταστροφικό στοιχείο, το οποίο χρειάζεται να περιοριστεί. Για τον Αυγουστίνο, χρειαζόμαστε καθοδήγηση, και ο Θεός είναι ο μόνος που μπορεί να μας τη δώσει.
