Όσο μεγαλώνουν οι άνθρωποι, χάνουν το κίνητρο να κάνουν καινούργια πράγματα, ή να ασχοληθούν με καθημερινές δραστηριότητες. Σε μία έρευνα πάνω σε ποντίκια, νευρο-επιστήμονες αναγνώρισαν ένα κύκλωμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο γι’ αυτά τα κίνητρα.
Αυτό το κύκλωμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη διαδικασία εκμάθησης λήψης αποφάσεων οι οποίες απαιτούν να υπολογίσουμε το κόστος ή την ανταμοιβή που έρχεται με κάποια συγκεκριμένη δράση. Οι ερευνητές έδειξαν ότι μπορούσαν να αυξήσουν το κίνητρο των μεγαλύτερων σε ηλικία ποντικιών να ασχοληθούν με τη μάθηση ενεργοποιώντας ξανά αυτό το κύκλωμα, ενώ αντίστοιχα μπορούσαν να μειώσουν το κίνητρο καταστέλλοντας το κύκλωμα.
Καθώς μεγαλώνουμε, είναι πιο δύσκολο να σηκωθούμε απ’ την καρέκλα και να ριχτούμε στη δράση. Αυτή η συμπεριφορά είναι σημαντική για την κοινωνική μας ευδαιμονία καθώς και για τη μάθηση.
Πώς αξιολογούμε αποφάσεις
Τα γάγγλια του εγκεφάλου σχετίζονται με την απόκτηση καινούργιων συνηθειών, με την εκούσια κίνηση, το συναίσθημα και τον εθισμό.
Κάποια συμπλέγματα κυττάρων που σχετίζονται με τα γάγγλια του εγκεφάλου, παίζουν βασικό ρόλο σε ένα συγκεκριμένο είδος λήψης αποφάσεων που έχει να κάνει με το αν θα πάρω μια απόφαση με τα καλά και τα κακά της, ή αν θα την αποφύγω εντελώς. Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας απόφασης είναι όταν έχω να διαλέξω μια δουλειά η οποία θα μου αποφέρει υψηλές απολαβές αλλά θα πρέπει να μετακομίσω μακριά απ’ τους φίλους και την οικογένειά μου. Τέτοιες αποφάσεις μας προκαλούν μεγάλο άγχος.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι αυτά τα κύτταρα έχουν να κάνουν με τη μέλαινα ουσία, ένα από τα βασικότερα κέντρα παραγωγής ντοπαμίνης. Τα κύτταρα αυτά πιθανόν λειτουργούν ως φύλακες οι οποίοι απορροφούν αισθητηριακές και συναισθηματικές πληροφορίες, που προέρχονται από το φλοιό ο οποίος τις αφομοιώνει όταν αποφασίζει για το πώς να δράσει.
Το χρόνιο άγχος έχει αντίκτυπο σ’ αυτό το κύκλωμα, καθώς και στο είδος των αποφάσεων που παίρνουμε.
Σε ένα πείραμα με αρουραίους και ποντίκια, φάνηκε ότι τα ζώα που ήταν πιο στρεσαρισμένα, ήταν πιο πιθανό να κάνουν επιλογές με υψηλό βαθμό κινδύνου αλλά και ανταμοιβής.
Σε μια νέα έρευνα οι επιστήμονες προσπάθησαν να βρουν τι συμβαίνει σ’ αυτά τα κύτταρα όταν τα ποντίκια μαθαίνουν να παίρνουν τέτοιου είδους αποφάσεις. Για να το πετύχουν αυτό, μέτρησαν τη δραστηριότητα των κυττάρων αυτών καθώς τα ποντίκια μάθαιναν να διαλέγουν μεταξύ θετικών και αρνητικών αποτελεσμάτων.
Για να επιβιώσεις πρέπει συνεχώς να μαθαίνεις. Πρέπει να μαθαίνεις τι είναι καλό για εσένα και τι κακό. Ένα άτομο, ή σ’ αυτή την περίπτωση, ένα ποντίκι, μπορεί να θεωρεί την ανταμοιβή τόσο σημαντική, που υπερβαίνει οποιοδήποτε κόστος, ενώ κάποιος άλλος μπορεί να προτιμά να αποφύγει το κόστος με αποτέλεσμα να αποκλείει και οποιαδήποτε ανταμοιβή. Έτσι καταλαβαίνουμε ότι κάποιοι μαθαίνουν ωθούμενοι από μια πιθανή ανταμοιβή, ενώ άλλοι από φόβο αρνητικής έκβασης της επιλογής τους.
Πότε χάνουμε το κίνητρο;
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η όρεξη να ασχοληθούν με αυτού του είδους τη μάθηση (κόστους-ανταμοιβής) μειωνόταν στα μεγαλύτερα σε ηλικία ποντίκια. Παράλληλα μειωνόταν η δραστηριότητα των κυττάρων που αναφέραμε.
Επίσης, ψυχικές διαταραχές όπως το άγχος, μπορούν να μειώσουν την ικανότητα να αξιολογούμε σωστά το κόστος μιας απόφασης. Για παράδειγμα, άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη ή χρόνιο άγχος τείνουν να υποτιμούν αποφάσεις που θα μπορούσαν να έχουν θετική έκβαση.
Γνωρίζοντας ποιες περιοχές του εγκεφάλου σχετίζονται με τη μάθηση και τη λήψη αποφάσεων, οι επιστήμονες μπορούν να εστιάσουν σε αποτελεσματικότερες θεραπείες για ανθρώπους με ψυχικές διαταραχές στους οποίους το κύκλωμα αυτό υπολειτουργεί, καθώς και να βρουν τρόπους να ενισχύσουμε τη θέληση για μάθηση καθώς μεγαλώνουμε.
Πηγή: bigthink.com
