Η καλή ζωή είναι η απλή ζωή. Αυτό αποτελεί μια αλήθεια που βρίσκει κανείς σε όλες τις φιλοσοφίες. Από τον Σωκράτη μέχρι τον Χένρι Ντέιβιντ Θόρω και από τον Βούδα μέχρι τον Γουέντελ Μπέρυ, οι στοχαστές μιλούν γι’ αυτό το θέμα για πάνω από δύο χιλιετίες.
Και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να έχει πολλούς οπαδούς. Περιοδικά και τηλεπερσόνες όπως η Όπρα Γουίνφεϊ αφιερώνουν ολόκληρες στήλες πάνω σε θέματα απλής ζωής και ενσυνειδητότητας. Αποτελεί ένα κίνημα που προσελκύει οπαδούς από όλες τις ηπείρους και τους προτρέπει σε μια προ-βιομηχανική ζωή.
Για μεγάλο μέρος της ιστορίας, η απλότητα δεν ήταν επιλογή αλλά αναγκαιότητα-κι εφόσον ήταν αναγκαία, θεωρήθηκε μάλιστα αρετή. Αλλά με την άνοδο του βιομηχανικού καπιταλισμού και της καταναλωτικής κοινωνίας, ανέκυψε ένα σύστημα που απέβλεπε μόνο στην ανάπτυξη και μαζί του ανέκυψε και ένα μεγάλο κομμάτι πληθυσμού το οποίο ωθήθηκε να αγοράζει όλο και περισσότερα, ενώ πολλά από αυτά δεν του ήταν αναγκαία. Ως αποτέλεσμα, υπήρξε μια αποσύνδεση ανάμεσα στις παραδοσιακές αξίες που κληρονομήσαμε και τις επιταγές της καταναλωτικής κοινωνίας.
Σε παλαιότερα χρόνια, δεν υπήρχε τόσο μεγάλη απόκλιση ανάμεσα σε αυτό που συμβούλευαν οι φιλόσοφοι και στον τρόπο που ζούσαν οι άνθρωποι. Ο πλούτος παρείχε ασφάλεια, όμως ακόμα και για τους πλούσιους, τα χρήματα δεν παρείχαν προστασία απέναντι σε δυστυχίες όπως ο πόλεμος, η πείνα, οι ασθένειες, η αδικία και η τυραννία. Ο στωικός φιλόσοφος Σενέκας, ένας από τους πιο πλούσιους πολίτες της Ρώμης, καταδικάστηκε σε θάνατο από τον Νέρωνα. Όσο για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που ήταν δούλοι, ζητιάνοι ή απλοί εργάτες, δεν υπήρχε σχεδόν καμία ελπίδα ούτε καν για μια ταπεινή ζωή.
Πριν από την άνθηση της γεωργίας με μηχανήματα, της δημοκρατίας δια αντιπροσώπων, των αντιβιοτικών και της ασπιρίνης, ήταν δύσκολο κάποιος να ζήσει πολλά χρόνια χωρίς πολλά βάσανα. Σήμερα, τουλάχιστον σε ευδαιμονούσες κοινωνίες, οι άνθρωποι θέλουν, περιμένουν και επιθυμούν πολλά περισσότερα. Η απλή ζωή φαίνεται σε πολλούς βαρετή.
Ωστόσο, φαίνεται να μεγαλώνει το ενδιαφέρον, ιδίως μεταξύ των νέων, για τα οφέλη της απλής ζωής. Ίσως αυτό απηχεί και μια νοσταλγία για την εποχή πριν από τη βιομηχανία και τον καταναλωτισμό, καθώς και θετική διάθεση απέναντι στο επιχείρημα που λέει ότι το να ζεις απλά σε κάνει καλύτερο, εφόσον αναπτύσσεις επιθυμητά χαρακτηριστικά όπως αυτάρκεια, αντοχή και ανεξαρτησία- ή και πιο ευτυχισμένο εφόσον προάγει την ηρεμία του μυαλού, την καλή υγεία και σε κρατά κοντά στη φύση.
Αυτά είναι πιθανά επιχειρήματα. Ωστόσο, παρά το σεβασμό που μας επιτάσσουν οι διδασκαλίες τους, οι σοφοί δε φαίνεται να μας έχουν πείσει. Εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να τρέχουν στα μαγαζιά, να ξοδεύουν πολλά χρήματα, να αγοράζουν λαχεία, να δουλεύουν πολλές ώρες και να έχουν χρέη. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Μια προφανής απάντηση είναι η υποκρισία. Επευφημούμε τη φιλοσοφία της απλότητας, χωρίς ωστόσο να την εφαρμόζουμε στη ζωή μας. Χειροκροτούμε την απλή ζωή του Πάπα Φραγκίσκου, όπως και την οικονομική άνθηση, η οποία ωθείται σε μεγάλο βαθμό από την ανάγκη για μεγαλύτερα σπίτια, πολυτελή αυτοκίνητα και άλλα αγαθά.
Παραδόξως, η ιδέα της απλής ζωής ήταν πιο πειστική όταν οι περισσότεροι άνθρωποι αναγκάζονταν να ζήσουν έτσι.
Αυτό που ωθεί, ωστόσο, την κοινωνία σήμερα σε αλλαγή είναι δύο παράγοντες: οικονομία και περιβάλλον. Όταν χτυπά η ύφεση, όπως έγινε πρόσφατα (πράγμα που απλώς μαρτυρά τις εγγενείς αστάθειες σε ένα σύστημα που αποσκοπεί σε ατελείωτη ανάπτυξη) εκατομμύρια άνθρωποι ξαφνικά βρίσκονται σε συνθήκες όπου η λιτότητα είναι αναγκαιότητα και έτσι ανακαλύπτουμε και τις αρετές που συνδέονται μ’ αυτή.
Σε κοινωνίες όπως στις ΗΠΑ, ο καπιταλισμός εντείνει το χάσμα μεταξύ αυτών που έχουν πολλά και αυτών που δεν έχουν τίποτα. Αυτές οι ανισότητες επαναφέρουν στο προσκήνιο τις ιδέες της υπερβολικής κατανάλωσης και των απορριμμάτων. Όταν τόσοι άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, υπάρχει κάτι λάθος σ’ αυτή την επίδειξη πολυτέλειας και χλιδής. Σύμφωνα με τον Επίκουρο και άλλους σοφούς της απλότητας, κάποιος μπορεί να ζήσει μια χαρά εφόσον καλύπτει βασικές ανάγκες-όπως υποστήριξε και ο Μάσλοου στην πυραμίδα των αναγκών. Σε αυτή την περίπτωση το πλεόνασμα κάθε χώρας οφείλει να καλύπτει ανάγκες όπως τροφή, στέγη, περίθαλψη, εκπαίδευση, βασικές πάγιες ανάγκες και μεταφορά.
Κάτι που ίσως δε θα είχε σκεφτεί ο Σωκράτης ή ο Επίκουρος είναι το πόσο καταστροφικά θα μπορούσε ο άνθρωπος να φερθεί στο περιβάλλον, ώστε η απλή ζωή να είναι μονόδρομος και όχι δρόμος που οδηγεί στην αρετή. Το νέφος, η βιομηχανική επανάσταση, οι μολυσμένες λίμνες και ποτάμια, τα τοξικά απόβλητα, η διάβρωση του εδάφους, η αποψίλωση των δασών, τα εξαφανισμένα είδη χλωρίδας και πανίδας καθώς και η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μερικά μόνο από αυτά που έχει επιφέρει ο άνθρωπος στη Γη τα τελευταία χρόνια. Η φιλοσοφία της απλότητας ίσως είναι η μόνη μας ελπίδα για να διατηρήσουμε τα εύθραυστα οικοσυστήματά μας και για να αντιστρέψουμε την κατάσταση.
Πολλοί άνθρωποι ωστόσο δεν πείθονται. Όμως εάν οι τωρινές πρακτικές κατανάλωσης αποδειχθούν μη βιώσιμες, θα έρθει μια εποχή που θα αναγκαστούμε να ζήσουμε λιτά και έτσι μια σεβαστή παράδοση λιτότητας θα είναι η φιλοσοφία του μέλλοντος. Πηγή: bigthink.com/
