Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr: Σε αυτήν την σειρά άρθρων παραθέτουμε, κατά μεγάλο μέρος, τα ίδια τα λόγια του Επίκτητου που δεν μπορούν, ούτε πρέπει να μεταποιηθούν ή να αναπροσαρμοστούν. Για λόγους ευκολίας και μελέτης διακρίναμε και ταξινομήσαμε σε 8 βασικές ενότητες την διδασκαλία του, η οποία είναι διάσπαρτη στα έργα του. Η συγκέντρωση και η ταξινόμηση αυτή κάνει το λόγο του Επίκτητου πιο βαθύ, οξύ και ολοκληρωμένο κι έτσι αποφεύγεται η διασπορά της δύναμης του, που γίνεται με μια απλή ανάγνωση, κατά σειρά, των έργων του.
Ο μεγάλος καημός του Επίκτητου ήταν η συνεπής, ορθή και επίμονη άσκηση της ηθικής φιλοσοφίας από μέρους των μαθητών του. Στις «Διατριβές», ως επί το πλείστον, συναντάμε κείμενα που αφορούν τους απλούς ανθρώπους, ακροατές των ομιλιών του. Κάποιες φορές, όμως, με αφορμή τις ερωτήσεις που κάνουν, όπως φαίνεται απαντάει με περισσότερη στοργή προσπαθώντας να προστατέψει τους μαθητές του από τις επιρροές των «αμύητων», όπως τους ονομάζει.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
«Να η αρχή της φιλοσοφίας: Η συνείδηση της διαμάχης των ανθρώπων μεταξύ τους, η αναζήτηση της προέλευσης της διαμάχης, η καταδίκη της απλής γνώμης, η δυσπιστία προς αυτήν την άποψη και κάποια έρευνα για το αν η άποψη μας είναι σωστή ή λάθος, και η ανεύρεση κάποιου κανόνα, όπως ανακαλύψαμε τη ζυγαριά για να μετράμε τα βάρη ή τη στάθμη, για ανακρίνουμε το ίσιο και το στραβό.» Β/ια, 13.
Η ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Γι’ αυτό και η σχολή των φιλοσόφων δεν μπορεί να είναι ένα μέρος ψυχαγωγίας, διασκέδασης ή εγωπάθειας. Η φιλοσοφία πρέπει να είναι η Ιατρική της ψυχής.
«Η σχολή του φιλόσοφου, άνδρες, είναι ιατρείο, δεν πρέπει να βγαίνετε χαρούμενοι αλλά πονεμένοι. Δεν έρχεστε βέβαια αν είστε υγιείς, ο ένας έχει τον ωμό βγαλμένο, ο άλλος έχει απόστημα, ο άλλος συρίγγιο κι ο άλλος πονοκέφαλο. Και θα καθίσω εγώ να σας λέω ωραία λόγια και φράουλες, για να με επαινέσετε και να φύγετε, ο ένας με τον ωμό όπως τον έφερε, ο άλλος με τον ίδιο πονοκέφαλο, ο άλλος με το συρίγγιο κι ο άλλος με το απόστημα;» Γ/κγ, 29-32.
Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
«Έτσι λοιπόν, η ζωή του φιλόσοφου δεν μπορεί να είναι όπως των άλλων ανθρώπων. Οι άνθρωποι που θέλουν να αποφασίσουν και να αυτοθεραπευθούν και να ξεφύγουν από τις αιτίες που δημιουργούν πόνο και τη διψά της επιθυμίας πρέπει να υπολογίσουν πολύ σοβαρά αν θα πάρουν αυτήν την απόφαση και αν θα αντέξουν στις δοκιμασίες της φιλοσοφικής μαθητείας.«
Άνθρωπε μου, εξέτασε πρώτα το πράγμα και μετά την ίδια σου τη φύση και τι μπορείς να σηκώσεις. Αν θέλεις να γίνεις παλαιστής, κοιτά τους ωμούς σου, τους μηρούς σου, την μέση σου. Ο καθένας άλλωστε γεννιέται για διαφορετικό πράγμα. Νομίζεις ότι με αυτά που κανείς, μπορείς να φιλοσοφήσεις; Νομίζεις ότι μπορείς να τρως και να πίνεις όπως το κάνεις, να οργίζεσαι το ίδιο, να δείχνεις την ίδια κακή διάθεση; Πρέπει να αγρυπνάς, να κοπιάζεις να νικήσεις κάποιες επιθυμίες σου, να υποστείς την περιφρόνηση και του μικρού δούλου, την κοροϊδία όλων αυτών που συναντάς, να έχεις σε όλα το μικρότερο μερίδιο, στην εξουσία, στις τιμές, στο δικαστήριο. Όταν θα τα έχεις σταθμίσει τα παραπάνω, εφ’ όσον το κρίνεις έλα, αν θέλεις, να τ’ ανταλλάξεις με την απάθεια, την ελευθέρια, την αταραξία.» Γ/ιε, 8-12
ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ ΚΑΙ ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ
Η μάχη, όμως, και από τη στιγμή που παίρνει κάποιος την απόφαση, ακόμη και να καταφέρει να ενσαρκώσει κάποιες ηθικές αρετές χρειάζεται και η επαγρύπνηση, για τη φύλαξη τους:
«…λίγο να νυστάξεις και χάνεις όλα όσα έχεις συγκεντρώσει μέχρι τώρα. Να προσεχείς, λοιπόν, τις παραστάσεις σου, να αγρυπνείς. Δεν είναι λίγα αυτά που διαφυλάσσεις. Είναι η αιδώς, η πίστη, η ευστάθεια, η απαλλαγή από τα πάθη, από την λύπη, από τον φόβο, από την ταραχή, με μια λέξη η ελευθερια. Ποσο το πουλάς όλα ετούτα; Κοίταξε πόσο αξίζουν.» Δ/γ, 6-8
Ο ΥΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ «ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΣΜΟΣ»
Αυτές οι αιτίες που μπορούν να καταστρέψουν την φιλοσοφική εργασία μας είναι όχι μόνο οι, εμφανώς, υλιστικές επιθυμίες αλλά και κάποιες που σήμερα, θα λέγαμε «μικροαστικές:
«Nα θυμάσαι πάντα ότι δεν είναι μόνο η επιθυμία για αξιώματα και πλούτη που ταπεινώνει τους ανθρώπους και τους υποτάσσει σε άλλους, αλλά και η επιθυμία για ησυχία, ελεύθερο χρόνο, ταξίδια, μόρφωση». Δ/δ, 1
ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΒΛΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Γι’ αυτό και η άσκηση της φιλοσοφίας πρέπει να είναι καθημερινή και αμείωτη. Το κύριο εμπόδιο σε αυτήν την προσπάθεια είναι η αναβλητικότητα:
«Αλλά όταν λες:
– Από αύριο θα προσέχω, να ξέρεις ότι λες:
– Σήμερα θα είμαι αδιάντροπος, παράκαιρος, κακός, είναι στην δικαιοδοσία των άλλων να με λυπήσουν. Σήμερα θα οργιστώ, θα φθονήσω. Κοίτα πόσα κακά συσσωρεύεις πάνω σου. Αν, όμως, είναι καλό για εσένα να προσέξεις αύριο, πόσο καλύτερο είναι σήμερα. Aν αύριο σε συμφέρει να προσέξεις, πολύ περισσότερο σε συμφέρει σήμερα, ώστε αύριο να μπορείς να κάνεις το ίδιο και να μην το αναβάλεις για μεθαύριο.» Δ/ιβ, 19-20
