Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr: Σήμερα υπάρχουν περισσότεροι σκλάβοι στον κόσμο από ότι την εποχή του εμπορίου σκλάβων από την Αφρική, όπου αιχμαλωτίζονταν άνθρωποι και μεταφέρονταν στην νέα ήπειρο με πλοία. Οι ειδικοί μιλούν σήμερα για 27 εκατομμύρια σκλάβους σε όλο τον κόσμο. Οι ακτιβιστές για πάνω από 200 εκατομμύρια. Υπάρχουν μια σειρά από οργανώσεις που δημιουργήθηκαν με σκοπό να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Η εμπειρία τους σήμερα συνοψίζεται στα εξής λόγια: «Είναι πιο εύκολο να απελευθερώσεις ένα κορμί παρά ένα πνεύμα».
Ο Βαλδέβ είναι ένας Ινδός σκλάβος σε κατάσταση αιχμαλωσίας λόγω χρεών. Ο κύριός του τον αποκαλεί «Αλβάτα» που σημαίνει «ο δούλος για το όργωμα». Του παρουσιάστηκε η ευκαιρία, μέσα από μια αναπάντεχη κληρονομιά, να ξεχρεώσει και να κερδίσει την ελευθερία του. «Ήμασταν ελεύθεροι να κάνουμε ό,τι θέλουμε, αλλά εγώ είχα μόνο έγνοιες -τι θα γινόταν αν αρρώσταινε ένα από τα παιδιά μου; Αν είχαμε μια κακή σοδειά ή αν ζητούσε το κράτος περισσότερα λεφτά από μένα; Ο αφέντης μου έφερνε κάθε μέρα σίγουρο φαγητό, τώρα πια όμως όχι. Μετά από λίγο καιρό ξαναπήγα κοντά του και τον παρακάλεσα να με ξαναπάρει στη δούλεψή του. Δεν χρειαζόταν να μου δανείσει χρήματα, μπορούσα κι έτσι να ξαναγίνω ο Αλβάτα του». Ο Βάλδεβ δεν αισθάνθηκε έτοιμος για τις υποχρεώσεις που φέρνει μαζί της η ελευθερία και προτίμησε την ασφάλεια της προηγούμενης εικόνας του κόσμου, με την οποία ήταν εξοικειωμένος.
Αυτήν την ιστορία τη διηγείται ο κοινωνιολόγος Kevin Bales ως ένα από τα πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι ο αγώνας εναντίον της σκλαβιάς δεν εμποδίζεται μόνο από τους διεφθαρμένους υπαλλήλους των υπουργείων. Βέβαια δεν πρέπει να εννοηθεί με αυτό ότι το πρόβλημα της σκλαβιάς περιορίζεται στον άνθρωπο που δεν ενδιαφέρεται για την ελευθερία του, αλλά θα προσπαθήσουμε σε αυτό το άρθρο να επεξεργαστούμε το δύσκολο και πολύπλοκο δίχτυ σχέσεων μεταξύ σκλάβου και αφέντη, μεταξύ της αποδοχής της αιχμαλωσίας και της ανάγκης για ελευθερία.
Είκοσι επτά εκατομμύρια σκλάβοι!
Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των σκλάβων, πιθανόν δεκαπέντε με είκοσι εκατομμύρια, ζουν σε συνθήκες σκλαβιάς λόγω χρεών σε χώρες όπως η Ινδία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και το Νεπάλ. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι αυτοί έθεσαν τον εαυτό τους ως ενέχυρο ή κληρονόμησαν τα χρέη τους από κάποιον συγγενή κι έτσι κατέληξαν σε καθεστώς δουλείας. Η ζωή τους ανήκει στον αφέντη τους. Και όπως ήταν κάποτε και στην αρχαία εποχή, υπάρχουν οι καλοί αλλά και οι κακοί αφέντες.
Για τους περισσότερους σκλάβους και αφέντες φαίνεται φυσιολογική αυτού του είδους η ζωή. Για αυτό και η αλλαγή μιας τέτοιας κατάστασης θα χρειαζόταν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό μιας νέας επιλογής για τους αφέντες και μια βασική εκπαίδευση για τους σκλάβους πριν τους δοθεί η ελευθερία τους.
Πολλά εκατομμύρια σκλάβων ζουν διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο. Το μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται στην νοτιοανατολική Ασία, στη Δυτική Αφρική και σε συγκεκριμένα μέρη της νότιας Αμερικής. Όμως δεν υπάρχει χώρα που θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι ζουν σε συνθήκες σκλαβιάς 100.000 – 150.000 άνθρωποι, στη Γαλλία 10.000 – 20.000, στη Γερμανία 5.000- 9.000 ακόμη και στην Ελβετία 1.000- 1.500!
Αυτή η νέα μορφή σκλαβιάς διαφοροποιείται από τις παλιές γνωστές μορφές σκλαβιάς. Μια και απαγορεύεται η πώληση ανθρώπων, δεν υπάρχουν πιστοποιητικά για την κατοχή τους, επίσης υπάρχουν πολύ λίγοι νόμοι, που κάποτε πρόσφεραν τουλάχιστον μια βασική προστασία στους ανθρώπους που τους μεταχειρίζονταν ως «προϊόντα».
Τη μεγαλύτερη πάντως διαφορά τη βλέπουμε στις δαπάνες: Αν κάποτε στην Αλαμπάμα το 1850 ο σκλάβος των φυτειών κόστιζε στον αφέντη του γύρω στα 30.000 ευρώ (με την αναγωγή στο σύγχρονο νόμισμα) σήμερα στην Ταϊλάνδη μπορεί να αγοράσει κανείς 14χρονα κορίτσια ως μελλοντικές πόρνες με 2.000 ευρώ περίπου, και στη Μολδαβία και Ουκρανία με 3.500 ευρώ!
Τον 19ο αιώνα χρειάζονταν είκοσι χρόνια περίπου για να κάνει η αγορά του σκλάβου απόσβεση, ενώ σήμερα μετά από ένα έως δύο χρόνια κάνει απόσβεση της αξίας του. Σε μια επιχείρηση με δέκα πόρνες των 3.500 ευρώ το κέρδος κατά μέσο όρο είναι ένα εκατομμύριο το χρόνο. Με τόσο εύκολη και γρήγορη κερδοφορία λοιπόν παραβλέπεται το ανθρώπινο στοιχείο και δεν καθίσταται αναγκαία η μέριμνα για την υγεία αυτών των ανθρώπων, πόσο μάλλον για τη φροντίδα των ηλικιωμένων σκλάβων!
Σύμφωνα με τους κανόνες της παγκοσμιοποιημένης αγοράς ένα ιδιοκτήτης σκλάβων απολύει κάποια στιγμή τα μη προσοδοφόρα του «προϊόντα», κι όχι πάντα με απελευθέρωση του θύματος. Εξαιτίας αυτής της δραματικής κατάστασης, στη σύγχρονη κοινωνία μας των «δικαιωμάτων του ανθρώπου», δημιουργήθηκαν πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις, για να ξυπνήσουν τουλάχιστον συνειδήσεις και ακόμα και σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις, για να βοηθήσουν πρακτικά. Αυτή η άμεση βοήθεια είναι πολύ σημαντική, αλλά κάποτε πρέπει να αναζητήσουμε τις βαθύτερες αιτίες μέσα στον άνθρωπο από όπου πηγάζει η εσωτερική του ανάγκη για ελευθερία.
Γιατί; Ο Μαρξ και η παγκοσμιοποιημένη οικονομία
Για αυτήν την εξέλιξη δίνονται σήμερα μια σειρά από αιτίες: η δραματική αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, η αυξανόμενη φτώχεια του τρίτου κόσμου, το χάσιμο οικογενειακών και κοινωνικών δικτύων, η έλλειψη νόμων σε πολλά μέρη της γης, οι διεφθαρμένοι πολιτικοί κ.λπ. Αν τα συνοψίσουμε θα βρούμε μια γενική πτώση της ηθικής και των αξιών του ανθρώπου ξεχωριστά και όλης της κοινωνίας μαζί, που υποσκάπτει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και δίνει χώρο σε μια ασύδοτη εξαθλίωση του ανθρώπου.
Ο μακαρίτης Μαρξ στα «οικονομικά-φιλοσοφικά χειρόγραφά του» (σήμερα γνωστά ως χειρόγραφα του Παρισιού) μας δίνει μια ενδιαφέρουσα άποψη στην αναζήτηση των αιτιών συνδέοντας τη σκλαβιά με τον ολιστικό καπιταλισμό: O άνθρωπος αποξενώνεται από την πραγματική του ύπαρξη, για να καλύψει ψεύτικες δημιουργημένες ανάγκες του, επειδή χάνεται μέσα στη θέληση του να κατέχει και έτσι υποτάσσεται στο νέο θεό, το χρήμα. Το ενδιαφέρον σε αυτήν του την ανάλυση είναι ότι ο ιδιοκτήτης κεφαλαίου, στην αέναη ανάγκη του να έχει συνεχώς περισσότερα, γίνεται ικανός για όλα, άρα και για την κατοχή σκλάβων και την κλοπή των εξαθλιωμένων ανθρώπων, που όμως μέσα από τη δράση του αυτή γίνεται ο ίδιος σκλάβος στην υπηρεσία της ιδιοκτησίας του.
Έτσι, σύμφωνα με το Μαρξ, ο δράστης γίνεται το θύμα. Το μόνο που φαίνεται προβληματικό σε αυτήν τη θεωρία είναι ότι όλο το φταίξιμο το ρίχνει στο καπιταλιστικό σύστημα, που στρέφεται και ενάντια στους ίδιους τους καπιταλιστές και τους μετατρέπει σε θύματα. Σαν να μην υπάρχει, σύμφωνα με αυτόν, πραγματική οντότητα μέσα στον άνθρωπο. Για αυτόν, το Ον του ανθρώπου είναι απλώς ένα προϊόν των κοινωνικών συνθηκών. Από εκεί βγήκε αργότερα και η θεωρία της παντοδυναμίας των συστημάτων, που σημαίνει ότι αν φτιάξουμε το σωστό σύστημα και τις σωστές κοινωνικές συνθήκες τότε θα μπορέσουν οι άνθρωποι να αλλάξουν και να γεννηθεί ο νέος άνθρωπος.
Ο Πλάτων και ο μύθος της σπηλιάς
Ενδιαφέρουσες απόψεις για μια ολιστικότερη κατανόηση του θέματος της σκλαβιάς μας προσφέρει ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους της Δύσης, ο Πλάτων. Στο έργο του «Πολιτεία» παρουσιάζει παραστατικά την κατάσταση του ανθρώπου και του κόσμου. Στην αλληγορία του που είναι γνωστή ως «Ο Μύθος της Σπηλιάς» περιγράφει τον άνθρωπο καθισμένο μέσα σε μια σπηλιά, αλυσοδεμένο, να μπορεί να κοιτάει πάντα μόνο εμπρός του ενώ πάνω στον απέναντι τοίχο κινούνται διάφορες σκιές. Όσοι άνθρωποι ζουν στη σπηλιά συζητούν μεταξύ τους για αυτές τις σκιές, μαλώνουν, κάνουν προβλέψεις και προσπαθούν ο καθένας να επιβάλει τις απόψεις του.
Δεν αντιλαμβάνονται ότι πίσω τους καίει μια φωτιά μπροστά από την οποία οι λεγόμενοι «κύριοι της σπηλιάς» κουβαλούν πέρα δώθε αντικείμενα, τα οποία δημιουργούν τα διάφορα μεγέθη και σχήματα που προβάλλονται ως σκιές στον τοίχο. Στη δυνατότητα του ανθρώπου είναι να λύσει τις αλυσίδες του, να γυρίσει το κεφάλι του, να αντιληφθεί το παιχνίδι των σκιών και να πάρει το δρόμο προς την έξοδο. Όταν μετά θα βγει στο φως του ήλιου θα τυφλωθεί αρχικά, αλλά σταδιακά θα συνηθίσει το φως και θα δει την αληθινή ζωή, θα αναγνωρίσει τις ιδέες των πραγμάτων.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα πρέπει, ο άνθρωπος που ανεβαίνει προς το φως της γνώσης, να είναι έτοιμος να ξαναμπεί στην σπηλιά, για να βοηθήσει τους συνανθρώπους του δείχνοντας το δρόμο. Ο Πλάτωνας ονομάζει φιλόσοφο αυτόν που βγαίνει από τη σπηλιά και εκείνον που μπαίνει ξανά στη σπηλιά τον ονομάζει πολιτικό. Σύμφωνα με αυτόν ο πολιτικός είναι ένας σοφός, ο οποίος υποστηρίζει και βοηθά τους συνανθρώπους του στην ανάβαση προς τη γνώση.
Πίσω από αυτό το μύθο της σπηλιάς του Πλάτωνα βρίσκεται η εικόνα του ανθρώπου ως τριαδικό ον. Ως Σώμα, Ψυχή και Νους. Ο πρωταρχικός πνευματικός άνθρωπος έπεσε στην ύλη, για να πάρει εμπειρίες και να κατακτήσει βήμα προς βήμα πάλι την ουράνιά του προέλευση.
Σε αυτό παίζει η ψυχή έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Όταν ο άνθρωπος με την ψυχική του συνείδηση πέφτει στο σωματικό επίπεδο των παθών και των ενστίκτων είναι ένας αιχμάλωτος των αδράνειας και των πόθων του. Ζει στον κόσμο των γνωμών και απόψεων, εξαρτημένος και χειραγωγούμενος. Στο βαθμό που η ψυχή ανυψώνεται προς την πνευματική της προέλευση ή προς το εσωτερικό της κέντρο, τόσο απελευθερώνεται ο άνθρωπος. Στέκεται στο φως της σοφίας σε τέλεια ανεξαρτησία και ένωση με την ψυχή του κόσμου.
Σε αντίθεση με το Μαρξ δεν μπορεί αυτή η ανοδική πορεία προς την ελευθερία να πραγματωθεί απλά μέσα από ένα σύστημα, αλλά χρειάζεται την ίδια την ανθρώπινη Βούληση, η οποία μπορεί να αφυπνιστεί μέσα από την εκπαίδευση. Με τον ίδιο τρόπο δεν μπορεί κανένα σύστημα να σκλαβώσει έναν εσωτερικά ελεύθερο άνθρωπο. Αυτό μας το δείχνει ένα επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Τζορντάνο Μπρούνο στα τέλη του 16ου αιώνα. Όταν μέσα στο σκοτεινό κελί του ο φύλακας του απευθύνθηκε αποκαλώντας τον «Φυλακισμένε», του απάντησε «Φυλακισμένοι είστε εσείς, όχι εγώ».
Είναι πιο εύκολο να απελευθερώσεις ένα σώμα παρά ένα πνεύμα
Ήδη εδώ και χιλιάδες χρόνια περιγραφόταν ο ελεύθερος άνθρωπος ως ανεξάρτητος από εξωτερική κατοχή. Από την ελευθερία του ενός εξάγεται και η εξωτερική ελευθερία των πολλών. Αυτή η άποψη αφορά την υλική ανεξαρτησία του ανθρώπου, εμείς θέλουμε να τονίσουμε όμως και την αναγκαία εσωτερική ανεξαρτησία του από την υλική κατοχή – ιδιοκτησία και τη βούληση της κατοχής ιδιοκτησίας.
Σήμερα συνδέουμε την έννοια της ελευθερίας, με το να «μπορείς να έχεις ό,τι επιθυμείς» και επειδή το να έχεις όλα όσα επιθυμείς είναι αδύνατον, μένουμε πάντα ανικανοποίητοι και επενδύουμε ακόμη περισσότερο χρόνο και ενέργεια για λίγα περισσότερα χρήματα. Πολλοί άνθρωποι μάλιστα δεν περιμένουν καν μέχρι να πάρουν τα λεφτά στα χέρια τους και αγοράζουν με πίστωση και πέφτουνε σε μια μακροχρόνια εξάρτηση με τους πιστωτές τους. Αυτήν την κατάσταση την εκμεταλλεύονται δεόντως σήμερα. Όλο και περισσότερο πιέζεται ο κάθε εργαζόμενος από την μια, αλλά και οι πολιτικοί πιέζονται από την άλλη, από το δικαιολογημένο φόβο των ανέργων. Αυτή η πίεση είναι μια πλευρά του σημερινού άγχους που κατέχει όλους μας μέσα σε αυτήν την επιταχυνόμενη κοινωνία.
Σύμφωνα με το φιλόσοφο Νίτσε «όλοι οι άνθρωποι, σε όλες τις εποχές κάνουν τον εαυτό τους σκλάβο ή ελεύθερο. Διότι αν κάποιος από την ημέρα του δεν έχει το ένα τρίτο της για τον εαυτό του είναι ένας σκλάβος, είτε είναι υπουργός είτε εργάτης». Ο Πλάτων λέει ότι τουλάχιστον έξι ώρες θα έπρεπε να έχει για τον εαυτό του ο άνθρωπος, για τη σχόλη του, για τις σπουδές του, για να διαβάσει, να σκεφτεί, για να λειτουργήσει ως πνευματικός άνθρωπος.
Παρόλα αυτά σήμερα δεν μιλάμε για είκοσι επτά εκατομμύρια ούτε για διακόσια εκατομμύρια αλλά για δισεκατομμύρια ανελεύθερους αιχμάλωτους σε έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο ανάγκης-ικανοποίησης, όπου όσα περισσότερα έχει κανείς τόσα περισσότερα χρειάζεται. Ελεύθερος δεν είναι όμως αυτός που έχει πολλά, αλλά αυτός που έχει να δώσει πολλά. Μπορούμε όμως να απελευθερωθούμε από αυτόν τον κύκλο; Ή θα αισθανθούμε σαν τον ινδό Βάλδεβ άμα εγκαταλείψουμε την προσωπική μας ρόδα χάμστερ;
Ο Ινδός σκλάβος Βάλδεβ που δεν άντεξε την ελευθερία του, παρόλo που είχε τη δυνατότητα να την έχει, και το ελεύθερο πνεύμα του Τζορντάνο Μπρούνο που δεν μπορούσαν να του στερήσουν την Ελευθερία του, ούτε καν μέσα στη φυλακή, αποτελούν τα δύο άκρα της μακριάς και ανηφορικής ατραπού του ανθρώπινου πνεύματος από την εσωτερική στάση σκλαβιάς προς την αληθινή ελευθερία.
Πηγή: nea-acropoli.gr
