Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr: Μαδαγασκάρη 1870 μ.Χ., Μαρτυρία Άγγλου ιεραποστόλου:
«Όλοι οι κάτοικοι του χωριού έκαναν έναν κύκλο και χτυπούσαν συνεχώς τα χέρια τους γύρω από τις άρρωστες μικρές που ήταν ξαπλωμένες και περίεργα στολισμένες. Κατόπιν οι γυναίκες τραγούδησαν ένα μονότονο τραγούδι ενώ οι άνδρες χτυπούσαν τα ξύλινα τύμπανά τους. Ύστερα μια γυναίκα «ιερής καταγωγής», που είχε έρθει ειδικά γι’ αυτή
τη λειτουργία, άρχισε να χορεύει στο κέντρο του κύκλου, ενώ μια άλλη, που ήταν
καθισμένη ακριβώς πίσω από τις άρρωστες, έκανε ένα τρομακτικό θόρυβο χτυπώντας
κομμάτια από μέταλλο. Αυτή η τελετουργία είχε σκοπό να διώξει τα «κακά
πνεύματα» από τις άρρωστες και να τα οδηγήσει προς το σώμα της χορεύτριας που,
χάρη στην ιερή καταγωγή της, ήταν προστατευμένη από την επιρροή αυτών»
Η μουσική στις αρχαίες παραδόσεις
Αν θεωρούμε ότι η χρήση της μουσικής και του ήχου στη θεραπευτική τέχνη,
καθώς κι η γνώση της δύναμης του λόγου και η εφαρμογή της, περιορίζεται μόνο στις
πρωτόγονες κοινωνίες, που ακόμα και στις μέρες μας κάποιες μορφές τους
επιβιώνουν, απέχουμε πολύ από την πραγματικότητα. Μία έστω επιφανειακή
προσέγγιση των γραφών των διαφόρων θρησκειών, της μυθολογίας, των
φιλοσοφικών κειμένων, αλλά και της ίδιας της ιστορίας της ανθρωπότητας, θα μας
επιβεβαίωνε του λόγου το αληθές.
Στις περισσότερες παραδόσεις περί κοσμογονίας, γίνεται λόγος για ένα είδος
«πρωταρχικής φωνής» ή ήχου που διαμορφώνει το Χάος σε Κόσμο, όπως στην
ινδική Αιταρέγυα Ουπανισάδ, όπου ο Κόσμος εκτινάσσεται από ένα «Αυγό», στο
οποίο βρίσκεται κλεισμένος ο πρωταρχικός τόνος, ενώ κάτι αντίστοιχο έχουμε στους
Ορφικούς.
Ας θυμηθούμε τη φλογέρα του Κρίσνα, τη λύρα του Απόλλωνα και αυτή του
Ορφέα. Με το τραγούδι του, ο τελευταίος, κατόρθωνε να εξημερώνει τη φύση και τα
στοιχεία της. Ο Κάδμος νικώντας το δράκοντα παίρνει για σύζυγο την Αρμονία, κόρη
του Άρη και της Αφροδίτης. Ο Αμφίων οικοδομεί με τη μουσική του τα τείχη της
Θήβας και ο Απόλλων με τον ίδιο τρόπο εκείνα της Τροίας.
Ας σταθούμε όμως στον Απόλλωνα, στο πρόσωπο του οποίου συναντιούνται
και παντρεύονται η Μουσική κι η Ιατρική. Γιατρός σωμάτων και ψυχών, μουσηγέτης
και θεραπευτής ταυτόχρονα, «Παιάν Άναξ». Αυτόν επικαλούνται μέσω
των παιάνων όταν η αρρώστια σαρώνει τον λαό της Θήβας, στον Οιδίποδα Τύραννο
του Σοφοκλή, κατά της καταστρεπτικής μάστιγας της επιδημίας. Αυτόν και κατά την
πανώλη της Τροίας, που καταπολεμήθηκε με τραγούδι.
Η μουσική στον Πλάτωνα
Πάνω στο ίδιο πνεύμα, της αποδοχής της μουσικής, τόσο ως ηθοπλαστικού και
εκπολιτιστικού, όσο κι ως ιαματικού παράγοντα, κινούνται και οι απόψεις του
Πλάτωνα:
«Η μουσική δεν δόθηκε από τους θεούς στους ανθρώπους μόνο για να τους
διασκεδάζει και να χαϊδεύει τα αυτιά τους με ευχάριστες μελωδίες, αλλά και για να
κατευνάζει τα ψυχικά τους πάθη και να καταπολεμά τις ατέλειες των σωμάτων τους».
Στην άποψη αυτή του Πλάτωνα φαίνεται να συμπαρατάσσεται και ο Μέγας
Ναπολέων: «Απ’ όλες τις καλές τέχνες, η μουσική είναι εκείνη η οποία εξασκεί
μείζονα επίδραση επί των παθών και την οποία ο Νομοθέτης θα έπρεπε περισσότερο
να ενισχύσει. Ένα μουσικό έργο εκτελούμενο από πραγματικό καλλιτέχνη, ενεργεί
ασυγκρίτως εντονότερα επί του αισθήματος και ασκεί μεγαλύτερη επίδραση από ένα
καλό σύγγραμμα ηθικής, το οποίο πείθει μεν τη λογική, χωρίς όμως να επιδρά επί των
εθίμων μας».
Η μουσική στον Ναπολέοντα
Η θέση αυτή του Μ. Ναπολέοντα δεν πρέπει να ήταν ανεπηρέαστη και από το
γεγονός της θεραπείας του γιου τού περίφημου θεράποντος ιατρού του, του
Corvisart. Αυτός, ενώ είχε προσβληθεί από τυφοειδή πυρετό, φέρεται να
θεραπεύθηκε με την καθημερινή ακρόαση ορχήστρας αποτελούμενης από δύο κόρνα,
δύο μπάσσα, δύο κλαρινέττα και μιας τρομπέτας.
Ανάμεσα στα πολλά ιστορικά παραδείγματα, αξίζει να αναφερθεί η αποκατάσταση
της κλονισμένης υγείας και η θεραπεία των κρίσεων μελαγχολίας του βασιλιά
Φιλίππου του Ε΄ και του Φερδινάνδου του ΣΤ’ της Ισπανίας, από τα τραγούδια του
Φαρινέλλι και τις σονάτες του Ντομένικο Σκαρλάτι, στα μέσα του 18ου αιώνα, όπως
ακριβώς ο Δαυίδ το 1000 π.Χ. περίπου, θεράπευε την «κατάθλιψη» του Σαούλ
παίζοντας άρπα.
Η μουσική στον Αριστοτέλη
Η Σχολή του Αριστοτέλη είχε ως αρχή της τη συγκίνηση που η μουσική προκαλεί,
η οποία όταν είναι ισχυρή μπορεί να απομακρύνει τις ψυχικές εντάσεις προκαλώντας
κρίση και εκτόνωση.
Ο Αριστοτέλης καταλήγει σε δύο ενδείξεις, οι οποίες έχουν πολλές ομοιότητες και με
σύγχρονες εφαρμογές:
α. Οι ηπιότερες μορφές ψυχικών διαταραχών θεραπεύονται με την επίδραση μιας
ήρεμης μουσικής.
β. Σε περίπτωση βαρύτερων ασθενειών, η παθολογική ταραχή πρέπει να εντείνεται
με τη βοήθεια μιας πολύ έντονης μουσικής, ώστε στο αποκορύφωμα να επέλθει η
κάθαρση, που θα φέρει και τη λύση της διαταραχής.
Η μουσική και η Ανατολή
Στην αρχαιότητα οι θεραπευτές στην Ανατολή, μέσα από ένα είδος Μαιευτικής ή
ψυχανάλυσης, θεράπευαν ασθένειες ψυχολογικής φύσης διεγείροντας τη
συναισθηματική φύση του ατόμου μέσω του ρυθμού του τυμπάνου και του
τραγουδιού τους, ενώ ο ασθενής ταλάντευε το κεφάλι του σύμφωνα με τον ρυθμό. Η
μέθοδος αυτή τον ανάγκαζε να αποκαλύψει το μυστικό της ενόχλησής του, που
κρυβόταν κάτω από το κάλυμμα του φόβου και της συμβατικότητας. Έτσι
ομολογούσε στο θεραπευτή κάτω από τη γοητεία του ρυθμού και αυτός ήταν σε θέση
να εξιχνιάσει την πηγή της ασθένειας.
Η σύγχρονη επιστήμη, τείνει πλέον να αναγνωρίσει και να ξαναθέτει σε εφαρμογή
τη μουσική, καθώς και άλλες παραδοσιακές μεθόδους, στην υπηρεσία της ιατρικής.
Πειράματα που επαληθεύουν την επίδραση της μουσικής τόσο στην ανάπτυξη των
φυτών, όσο και στην παραγωγικότητα των ζώων (η ακρόαση της μουσικής του
Μότσαρτ αυξάνει τη γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων κατά 15-20 %!), καθώς επίσης
στον καρδιακό παλμό και τον ρυθμό της αναπνοής του ανθρώπου, συνηγορούν στις
«νέες» δρομολογήσεις. Ήδη, εδώ και μερικά χρόνια, λειτουργούν στη Γαλλία,
Αυστρία, Αργεντινή κ.α. ινστιτούτα, που εφαρμόζουν τη μουσικοθεραπεία στην
πράξη, σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο (βλέπε: α) Μουσική και Ιατρική, Εκδόσεις
Νέα Ακρόπολη – β) Μουσική και Ψυχολογία Εισαγωγή στη Μουσικοθεραπεία,
Εκδόσεις Θυμάρι).
Βέβαια η λήθη και η αδράνεια στην οποία έχει περιέλθει τόσο η χρήση των επωδών
(Ψαλμοί) στη Δύση, όσο και των μάντραμ (επί το πλείστον στίχοι από τα Ιερά βιβλία
των Βεδών) στην Ανατολή, ως αποτέλεσμα της ηθικής και γενικότερης παρακμής της
εποχής μας αλλά και σαν μηχανισμός αυτοάμυνας της Φύσης, καθώς σύμφωνα με το
Κυμβάλειο: «Αυτός που καταλαβαίνει την Αρχή της Δόνησης, έχει αρπάξει το
σκήπτρο της Δύναμης», εμποδίζει την πραγμάτωση αλμάτων σε αυτόν τον τομέα.
Ας ευχηθούμε όμως και ας αγωνιστούμε στην προσπάθεια αυτή, της ανεύρεσης του
«Απωλεσθέντος Λόγου», για την ύπαρξη επιστημόνων και ανθρώπων ιδεολόγων, που
με τις σάλπιγγές τους θα γκρεμίσουν τα τείχη της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού,
της τυφλότητας και κωφότητας, τα τείχη που μας χωρίζουν από τον Θεό, την αλήθεια,
τη γνώση, την πραγματική επαφή με τον άνθρωπο και τη φύση, τα τείχη της Ιεριχούς.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Εισαγωγή στη Μουσικοθεραπεία.
Συγγραφέας: ΛΙΑΝΑ ΠΡΙΝΟΥ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΟΥ. Εκδόσεις:
ΘΥΜΑΡΙ.
2. Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ. Εκδόσεις: ΤΡΙΑΔΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ.
ΛΟΝΔΙΝΟ.
3. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ. Συγγραφέας: FELIX GUIRAND.
Eκδόσεις: ΧΡΙΣΤΟΥ Φ. ΓΙΟΒΑΝΗ.
4. ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ. Συγγραφέας:
ΝΙΚΟΛΑΣ Α. ΜΑΡΓΙΩΡΗΣ. Εκδόσεις: ΟΜΑΚΟΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.
5. Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Συγγραφέας: Κ. ΚΕΡΕΝΥΙ.
Εκδόσεις:Βιβλιοπωλείον της ”ΕΣΤΙΑΣ” Ι.Δ.ΚΟΛΛΑΡΟΥ & ΣΙΑ Α.Ε.
6. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ. Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη.ΤΜΗΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
TRISTAN.
7. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ. Υπό ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΥΚΟΥΤΡΗ. Εκδόσεις:
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΊΟΝ ΤΗΣ ”ΕΣΤΙΑΣ” Ι.Δ.ΚΟΛΛΑΡΟΥ & ΣΙΑ Α.Ε.
8. Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΔΟΝΗΣΕΩΝ. Συγγραφέας: ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ.
Εκδόσεις: ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΣΦΙΓΓΟΣ.
9. ΘΕΡΑΠΕΥΑΝ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ. Συγγραφέας: ΦΑΙΔΩΝ
ΠΑΤΡΙΚΑΛΑΚΙΣ. Εκδόσεις: ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ.
10. Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΗΧΟΥ. Συγγραφέας: ΙΝΑΓΙΑΤ ΧΑΝ.
Εκδόσεις: ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.
11. ΤΟ ΚΥΜΒΑΛΕΙΟΝ. Εκδόσεις: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ.
Πηγή: Άρθρα περιοδικού Φιλοσοφική λίθος, Τεύχος 147
