Το θέμα του ναρκισσισμού έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων εδώ και αιώνες, αλλά οι κοινωνικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι σήμερα βιώνουμε μια σύγχρονη «επιδημία». Οπότε διερωτώνται για ακόμη μια φορά, τι είναι ο ναρκισσισμός, τι έχει οδηγήσει στην αύξησή του και αν υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για αυτό.
Η αφετηρία
Ο όρος ναρκισσισμός έχει την αφετηρία του περισσότερα από 2.000 χρόνια πριν, όταν ο Οβίδιος έγραψε το μύθο του Νάρκισσου. Ο ίδιος αφηγείται την ιστορία ενός όμορφου Έλληνα κυνηγού που, μια μέρα, τυχαίνει να δει το είδωλό του σε μια λίμνη και το ερωτεύεται. Παθαίνει εμμονή με την ομορφιά του και αδυνατεί να αφήσει τον αντικατοπτρισμό της εικόνας του μέχρι να πεθάνει. Μετά το θάνατό του, το λουλούδι νάρκισσος φύτρωσε εκεί όπου ήταν ξαπλωμένος.
Η έννοια του ναρκισσισμού διαδόθηκε από τον Σίγκμουντ Φρόυντ μέσα από τη θεωρία του σχετικά με το Εγώ και τη σχέση του με τον έξω κόσμο. Η θεωρία του Φρόυντ έγινε το σημείο εκκίνησης για πολλές άλλες αναπτυσσόμενες θεωρίες για το ναρκισσισμό.
Πότε καθίσταται ο ναρκισσισμός πρόβλημα;
Ο ναρκισσισμός βρίσκεται σε ένα συνεχές από υγιής σε παθολογικός. Ο υγιής ναρκισσισμός είναι μέρος της φυσιολογικής ανθρώπινης λειτουργίας. Μπορεί να αντιπροσωπεύει την υγιή αυτοαγάπη και την εμπιστοσύνη που βασίζεται σε πραγματικό επίτευγμα, την ικανότητα να ξεπερνά κανείς τις δυσκολίες και να αντλεί τη στήριξη που χρειάζεται από κοινωνικούς δεσμούς.
Αλλά ο ναρκισσισμός γίνεται παθολογικός όταν το άτομο απορροφάται από τον εαυτό του και χρειάζεται τον υπερβολικό θαυμασμό και την έγκριση των άλλων, ενώ δείχνει περιφρόνηση προς τις ευαισθησίες τους. Αν ο ναρκισσιστής δεν λάβει την επιθυμητή προσοχή, μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα κατάχρησης ουσιών και μείζονα καταθλιπτική διαταραχή.
Οι ναρκισσιστές συχνά προβάλουν μια εικόνα μεγαλείου ή υπέρμετρης αυτοπεποίθησης στον κόσμο, αλλά αυτό γίνεται μόνο για να καλύψουν τα βαθιά αισθήματα ανασφάλειας τους και μια εύθραυστη αυτοεκτίμηση που εύκολα πληγώνεται από την παραμικρή κριτική.
Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών, οι νάρκισσοι βρίσκονται σε ρηχές σχέσεις που χρησιμεύουν μόνο για να ικανοποιήσουν τη συνεχή ανάγκη τους για προσοχή. Όταν τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά γίνονται τόσο έντονα ώστε να οδηγούν σε δυσλειτουργία, τότε αυτή η κατάληξη μπορεί να υποδεικνύει την παρουσία ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας.
Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών περιγράφει τη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας ως «ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό μεγαλείου, την ανάγκη για θαυμασμό και την έλλειψη ενσυναίσθησης που ξεκινά από την πρώιμη ενήλικη ζωή και είναι παρόν σε ποικίλα περιβάλλοντα». Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας δείχνουν μια μεγαλοπρεπή αίσθηση της αυτο-σημασίας, καταναλώνονται από φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, λαμπρότητας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης και είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στην κριτική, μεταξύ άλλων.
Οι νεότεροι άνθρωποι και οι άνδρες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο. Τα ακριβή αίτια της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας είναι άγνωστα, αλλά η παιδική κακοποίηση και η παραμέληση μπορεί να αποτελούν πιθανούς παράγοντες που εμπλέκονται στο σχηματισμό της.
Τι έχει οδηγήσει στην αύξηση του ναρκισσισμού;
Στο κλινικό περιβάλλον, περίπου το 2% έως το 16% των ανθρώπων, πάσχουν από τη διαταραχή αυτή, ενώ στο γενικό πληθυσμό, λιγότερο από το 1% των ανθρώπων είναι επηρεασμένο. Μερικοί προτείνουν ότι η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι αρκετά σπάνια, αλλά οι εκτιμήσεις της μελέτης ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με τα μεγέθη των δειγμάτων και τους τρόπους που αξιολογούνται τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.
Άλλοι χαρακτηρίζουν τον ναρκισσισμό ως μια «σύγχρονη επιδημία», επισημαίνοντας ως αιτία την ταχεία αλλαγή στην κοινωνία που συνέβη στη βιομηχανική και μετα-βιομηχανική εποχή. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε γίνει μάρτυρες μιας κοινωνικής μετάβασης από μια δέσμευση για το συλλογικό σε μια εστίαση στο άτομο ή τον εαυτό. Το κίνημα της αυτοεκτίμησης ήταν ένα σημαντικό σημείο καμπής προς αυτό, καθορίζοντας ότι η αυτοεκτίμηση ήταν το κλειδί για την επιτυχία στη ζωή.
Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς άρχισαν να λένε στα παιδιά τους πόσο ιδιαίτερα και μοναδικά είναι, για να τα κάνουν να αισθάνονται πιο σίγουρα. Οι γονείς προσπάθησαν να «παρέχουν» αυτοεκτίμηση στα παιδιά τους, αντί να τα αφήσουν να την επιτύχουν μέσα από σκληρή δουλειά.
Ναρκισσισμός: Η αδυναμία της κοινότητας και της οικογένειας
Η άνοδος του ατομικισμού (με την εστίασή στο εγώ και στα εσωτερικά συναισθήματα) και η μείωση των κοινωνικών νορμών που συνόδευσε τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας, σήμαινε επίσης ότι η κοινότητα και η οικογένεια δεν ήταν πλέον σε θέση να προσφέρουν την ίδια στήριξη για τα άτομα όπως κάποτε έκαναν. Και η έρευνα έχει δείξει ότι όντας ενσωματωμένοι σε κοινωνικά δίκτυα – για παράδειγμα, η ενεργή συμμετοχή στην κοινότητά και η σύνδεση με τους φίλους και την οικογένεια – έχει σημαντικά οφέλη για την υγεία.
Καθώς ο κοινωνικός ιστός επιδεινώνεται, έγινε πολύ πιο δύσκολο να καλυφθεί η βασική ανάγκη για ουσιαστική σύνδεση. Το ερώτημα μετακινήθηκε από το τι είναι καλύτερο για τους άλλους ανθρώπους και την οικογένεια, στο τι είναι καλύτερο για μένα. Ο εκσυγχρονισμός της κοινωνίας φάνηκε να βάζει ψηλά τη φήμη, τον πλούτο και τη διασημότητα πάνω από όλα. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την κατανομή των κοινωνικών δεσμών δημιούργησαν έναν «άδειο εαυτό, απογυμνωμένο από κοινωνικό νόημα».
Η άνοδος της τεχνολογίας και η ανάπτυξη των εξαιρετικά δημοφιλών διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, άλλαξε περαιτέρω τον τρόπο που περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας και επικοινωνούμε. Σήμερα, υπάρχουν περίπου 936 εκατομμύρια ενεργοί χρήστες του Facebook κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο. Ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι μια νέα περιοχή μελέτης στην ψυχική υγεία και πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι ο εθισμός στο Facebook είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ναρκισσιστική συμπεριφορά και την χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για αυτό;
Η θεραπεία για την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας υφίσταται και περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Περαιτέρω έρευνα, ωστόσο, είναι απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα των διαφόρων θεραπειών.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για όλα αυτά και πώς μπορούμε να ζήσουμε μια ευτυχισμένη ζωή γεμάτη νόημα; Μία από τις μεγαλύτερες μελέτες για την ευτυχία διεξήχθη από μια ομάδα ερευνητών του Χάρβαρντ, που παρακολούθησε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων για μία περίοδο 75 ετών. Αυτό που ανακάλυψαν – όπως ήταν αναμενόμενο – ήταν ότι η φήμη και τα χρήματα δεν ήταν τα μυστικά για την ευτυχία.
Αντίθετα, το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή και η μεγαλύτερη ικανότητα πρόβλεψης της απόλαυσης στη ζωή ήταν να έχεις ισχυρές και υποστηρικτικές σχέσεις – ουσιαστικά, ότι «το ταξίδι από την ανωριμότητα στην ωριμότητα είναι ένα είδος μετάβασης από το ναρκισσισμό στη σχέση».
Έτσι, ίσως ήρθε η ώρα να κάνετε ένα διάλειμμα από το smartphone σας, να κλείσετε τον υπολογιστή σας και να βρεθείτε με έναν φίλο σας. Ίσως, απλά ίσως, μπορεί να νιώσετε λίγο καλύτερα και να ενισχύσετε την αυτοπεποίθησή σας. Πηγή: medicalxpress.com Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Διαβάστε επίσης:
Ακούστε: Ο καλύτερος τρόπος να “δείτε” τα συναισθήματα των άλλων
Συναισθηματική Νοημοσύνη: “Η έξυπνη καρδιά”
Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει να ζεις τη ζωή σου σε όλο της το μεγαλείο
