Νεοπλατωνισμός

by admin
553 views

Ποια είναι η φύση του ανθρώπου; Είναι ένα Ον που δεν έχει ένα μόνο στοιχείο αλλά αποτελείται από ψυχή και σώμα. Αλλά τι είδους υπόσταση είναι, ποια είναι η μεταξύ τους σχέση (ψυχή-σώμα) και πως θα πρέπει να νοηθούν αυτά; Γιατί όπως έλεγε ο Πλωτίνος οτιδήποτε παρατηρούμε είναι σύνθετο. Τίποτε δεν είναι απλό.

Το σώμα

Το σώμα είναι η μία από τις υποστάσεις που απαρτίζουν τον άνθρωπο. Το ανθρώπινο σώμα αλλά και κάθε υλικό ον απαρτίζεται από τα 4 στοιχεία της φύσης : γη, νερό, αέρας, φωτιά.
Ο Πλωτίνος παρατηρεί πως τα πάντα στον κόσμο είτε φυσικά δημιουργήματα, είτε ανθρώπινα κατασκευάσματα, υπόκεινται σε μεταβολές. Δηλ. η ύλη παραμένει αμετάβλητη, ενώ εκείνο που αλλάζει είναι η μορφή της.

Π.χ. ο σπόρος γίνεται δένδρο και το αντίστροφο.. Από ένα μέταλλο ο άνθρωπος μπορεί να κάνει ένα δίσκο και στην συνέχεια μπορεί να το μετατρέψει σε ένα αγαλματίδιο. Το μόνο που άλλαξε είναι η μορφή. Έτσι προεκτείνοντας αυτήν την αρχή της μεταβολής, διαπερνά όλη την φύση άρα και τα 4 στοιχεία της. Π.χ. η φωτιά να γίνει αέρας, ο αέρας νερό κ.ο.κ.

Η πρώτη ύλη

Η πρώτη ύλη είναι η μήτρα των πρώτων υλικών στοιχείων. Η πρώτη ύλη είναι μη Ον με την έννοια της άμορφης ύπαρξης. Η πρώτη ύλη δεν μπορεί να προσδιοριστεί με τους τρόπους που συλλαμβάνουμε και κατανοούμε τα πρώτα στοιχεία της φύσης. Γι’ αυτό και ονομάστηκε από τον Παράκελσο ως το «Μέγα Μυστήριο», τον 16ο αιώνα. Από την πρώτη ύλη, μπορεί να προέρχονται τα πρώτα στοιχεία της φύσης και όλα τα αισθητά πράγματα σε εμάς και όλα να ανάγονται στην πρώτη ύλη, όλα αυτά δεν ταυτίζονται μαζί της, π.χ. το πυρ δεν μπορεί να ταυτιστεί με την πρώτη ύλη γιατί τότε θα αναιρούσε τα άλλα 3 στοιχεία γη, νερό, αέρα. Δεν θα είχαν δηλ. μία κοινή βάση. Άλλο παράδειγμα είναι το εξής: μπορεί ο πηλός να αποτελεί την ύλη του αγγειοπλάστη, αλλά δεν είναι η καθαρή και άυλη ύλη.

Η Ψυχή

Η ψυχή αφού εισέβαλε στην πρώτη ύλη, έδωσε τις μορφές των πρώτων στοιχείων, που στην συνέχεια δημιούργησε τα αντικείμενα που αντιλαμβανόμαστε δηλ. τον αισθητό κόσμο. Έτσι δημιουργήθηκε και το ανθρώπινο σώμα που οφείλει την ύπαρξη του στην είσοδο της ψυχής στην ύλη.

Ο Κόσμος

Αφού από την πρώτη ύλη προέρχεται η φαινομενική ή αισθητή σε μας ύλη, το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και με την ψυχή. Όμως η ψυχή δεν μπορεί να προέρχεται από την πρώτη ύλη, γιατί είναι άυλη. Επειδή λοιπόν η ψυχή είναι άυλη και η προέλευση της, η πηγή της γέννησης της ψυχής θα πρέπει να είναι μια άυλη αιτία.

Θα μπορούσε βέβαια να υποτεθεί πως η αιτία της άυλης οντότητας από την οποία προήλθε η άυλη αιτία της άυλης ψυχής, να υπάρχει μια ακόμη άυλη οντότητα και μετά μια άυλη οντότητα, κ.ό.κ.

Έτσι όμως δεν θα υπήρχε μια αρχή στον κόσμο και θα εμφανιζόταν ελλιπής. Ο Πλωτίνος για να αντιμετωπίσει αυτή την έλλειψη, έθεσε ένα όριο στην αλυσίδα. Έτσι έχουμε την πρώτη ύλη που από αυτή διαμορφώθηκε ο αισθητός κόσμος, την ψυχή που είναι η αιτία της μεταμόρφωσης της φύσης σε αισθητό κόσμο, τον Νου που συνιστά την άυλη αιτία από όπου προήλθε η Ψυχή και το Εν που ταυτίζεται με την έσχατη αιτία του κόσμου.

Η αρχή της δημιουργίας

Έτσι λοιπόν τα πάντα προήλθαν από την πρώτη υπέρτατη αρχή το Εν, που το εξισώνει με τον Θεό ή το αγαθό. Το σύμπαν λοιπόν είναι δημιούργημα του Ενός, αλλά δημιουργώντας το άφησε έξω από τον εαυτό του. Για αυτό δεν μπορεί να κατανοηθεί το Εν από τα πράγματα που συγκροτούν τον κόσμο. Το Εν δεν επιδέχεται οποιουδήποτε χαρακτηρισμού, είναι άρρητο. Ο Πλωτίνος προσδιόρισε το Εν ως «αιτία» των πάντων και αυτό όχι για χαρακτηρίσει την υπόσταση του Ενός, αλλά για να δηλώσει την σχέση του Ενός προς τα όντα.

Τα άλλα επίπεδα δημιουργίας

Εξ ορισμού το Εν είναι αμετάβλητο. Πως γίνεται όμως αφού το Εν είναι αμετάβλητο, να παράγει το Νου; Γιατί για να παράγει απαιτείται κάποια μεταβολή. Ο Πλωτίνος αντιμετωπίζει το θέμα με παρομοιώσεις για να γίνει κατανοητό. Παραλλήλισε την διαδικασία παραγωγής σαν μια φωτιά αστείρευτη που δίνει την θερμότητά της ή με το χιόνι που εκπέμπει κρύο. Ακόμα σαν μια ευωδιαστή ουσία που όσο διαχέεται στην ατμόσφαιρα τη νοιώθουμε.

Τόλμη και αλαζονεία

Κατά την επαφή της Ψυχής με την πρώτη ύλη μπορεί να μην αρκεσθεί απλά σ’ αυτό. Γιατί παρασυρόμενη από την υπεροχή της απέναντι στην άμορφη ύλη και γινόμενη η πρώτη ύλη υποχείριο των διαθέσεων και προθέσεων της Ψυχής, δύναται η Ψυχή να πιστέψει ( δίνοντας μορφή στην άμορφη ύλη), ότι δρα σαν ένας αυτόνομος δημιουργός και όχι σαν μια εντεταλμένη οντότητα που έχει μια αποστολή. Μαγεμένη από την κυριαρχία της στην ύλη, από την αλαζονεία ερωτεύεται τον εαυτό της. Μέσα στην αυταρέσκειά της λησμονεί να επιστρέψει στην πηγή της.

Το τίμημα

Το τίμημα είναι να συνταυτιστεί με την ύλη και να δεθεί στην μοίρα του υλικού κόσμου που είναι η φθορά, η διάλυση και η καταστροφή. Επειδή όμως η Ψυχή έχει Θεία καταγωγή μπορεί πάντοτε και έχει την δυνατότητα να επιστρέψει στην πηγή της όσο και αν διαβρωθεί από τον υλικό κόσμο.

Συγγραφέας: Πελεγρίνης Θεοδόσης
Πηγή: esoterica.gr

Η Φιλοσοφία Επιστρέφει