1,8K

Ο Χαλίλ Γκιμπράν δεν ήταν μόνο ένας ποιητής αλλά και ένας φιλόσοφος. Ήταν ένας μάγος των ψυχών, όπως αναφέρει ο μύθος για τον Ορφέα, μόνο που αυτός μάγευε όχι με την φλογέρα αλλά με τα λόγια του.

Η ποίησή του είναι έντονα επηρεασμένη από την ανατολική διδασκαλία. Μάλιστα εκφράζει τόσο πολύ αυτή την γνώση της ανατολής, που ο αναγνώστης καθώς τον διαβάζει δεν μπορεί να ξεχωρίσει ποιο είναι εκείνο το στοιχείο που κάνει τόσο ενδιαφέρουσα και εντυπωσιακή την ποίησή του. Η γνώση που κατέχει για την Φύση και τον άνθρωπο ή ο γλυκός και τρυφερός του λόγος που αγγίζει σαν απαλό χάδι την ψυχή μας; Στην συνέχεια θα δούμε κάποια αποσπάσματα της ποίησής του, που αναφέρονται σε πανάρχαιες ανατολικές διδασκαλίες.

Μια από τις πιο βασικές ερωτήσεις της φιλοσοφίας είναι «τι είναι ο άνθρωπος» Οι σκέψεις του, τα συναισθήματα του, η ζωτική του ενέργεια, το πνεύμα , η ψυχή του. Η ανατολική διδασκαλία αναφέρει μια 7πλή σύνθεση του ανθρώπου που αποτελείται από 4 επίπεδα που ο άνθρωπος έχει εν ενεργεία και αποτελούν την προσωπικότητά του -αυτά είναι το φυσικό του σώμα, η ενέργειά του, τα συναισθηματικός του φορέας του και ο νοητικός του- και άλλα τρία επίπεδα που αποτελούν το πνευματικό αθάνατο μέρος του και υπάρχουν εν δυνάμει στον άνθρωπο και αυτά είναι ο Αγνός Νους, η Αγάπη-Σοφία και η Βούληση.

Στο ποίημά του “οι επτά εαυτοί” παρουσιάζει μια συζήτηση που άκουσε κάποια νύχτα ανάμεσα στους 7 εαυτούς του. Ο καθένας είχε τον δικό του λόγο να γκρινιάζει για το πόσο δυστυχισμένος είναι και για το πόσο δύσκολο είναι το έργο του, ώσπου στο τέλος μιλά και ο έβδομος εαυτός που προσπαθεί να εναρμονίσει όλους αυτούς τους επαναστατημένους λέγοντας… «Αχ και να μπορούσα σαν και σας να΄μουν εαυτός με προκαθορισμένο κλήρο. Μα εγώ δεν έχω. Είμαι ο εαυτός που τίποτα δεν κάνει, Κείνος που κάθεται στο πουθενά και στο ουδέποτε ενόσω εσείς ασχολείστε με την αναδημιουργία της ζωής. Εσείς ή εγώ θα’πρεπε να επαναστατήσω;» Οι άλλοι τον κοίταξαν με οίκτο μα χωρίς να πουν τίποτα πια ο ένας στον άλλον τράβηξαν για ύπνο τυλιγμένοι σε μια χαρούμενη εγκαρτέρηση. Μα ο έβδομος εαυτός απόμεινε γρηγορώντας σε ενατενισμό του τίποτα που βρίσκεται πίσω από τα πράγματα όλα. (σελ.29 ο Τρελός)

Στο βιβλίο ο τρελός αφιερώνει την διδασκαλία της επταπλής σύνθεσης στο πρώτο του ποίημα. Παραθέτω το παρακάτω κομμάτι από αυτό. “…με ρωτάς πώς γίνηκα τρελός. Να πως: Μια μέρα, καιρό πριν γεννηθούν πολλοί θεοί ξύπνησα από ύπνο βαθύ και ανακάλυψα πως όλες οι μάσκες είχαν κλεφτεί -και οι εφτά μάσκες που είχα φτιάξει και είχα φθείρει μέσα σε εφτά ζωές…
…Για πρώτη φορά ο ήλιος φίλησε το γυμνό μου πρόσωπο και η ψυχή μου φλογίστηκε από αγάπη για τον ήλιο και δεν ήθελα τις μάσκες μου πια τώρα. και μέσα σε έκσταση φώναξα: Ευλογημένοι οι κλέφτες που έκλεψαν τις μάσκες μου. Έτσι γίνηκα τρελός. (σελ. 11 ο Τρελός)
Αυτό το σημείο μας θυμίζει επίσης τον άνθρωπο που βγαίνει από την σπηλιά του Πλάτωνα και λούζεται στο φως της αλήθειας απαλλαγμένος από τις αλυσίδες του.

Αυτές οι δύο πλευρές του ανθρώπου, δηλαδή το «Εγώ» του- το Αθάνατο Πνεύμα- και το υλικό του μέρος το θνητό- η προσωπικότητά του-, αναφέρονται και σε άλλα σημεία της ποίησής του. Να θυμάσαι ότι η θεïκότητα είναι ο πραγματικός εαυτός του ανθρώπου. (σελ.55 Φωνή του Δασκάλου)

Για να εξηγήσει αυτές τις δύο φύσεις χρησιμοποιεί το γνωστό παράδειγμα με το λάδι και το λυχνάρι: “ Είσαστε πνεύματα παρόλο που κινείστε μέσα σε σώματα και σαν το λάδι που καίει μες στο σκοτάδι είστε φλόγες παρ’όλο που διατηρείστε μέσα σε λυχνάρια. Αν δεν είσασταν τίποτα άλλο παρά σάρκες, τότε η παρουσία μου μπροστά σας και η ομιλία μου θα ήταν κάτι το άδειο, σαν να μιλούν δύο νεκροί. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει…” (σελ. 34 Κήπος του Προφήτη) Σε άλλο σημείο αναφέρεται πάλι στο πνευματικό στοιχείο. “…Φίλε μου δεν είμαι εκείνο που φαίνομαι. Το θώρι μου δεν είναι άλλο παρά το ντύσιμο που φορώ που με προστατεύσει από τα ερωτήματά σου και σένα από την ολιγωρία μου. Το ΕΓΩ σε μένα φίλε μου, σπίτι του έχει το σπίτι της σιγής και μέσα σε αυτό θα παραμείνει για πάντα απαρατήρητο, απρόσιτο.

 

Η μετενσάρκωση και το κάρμα είναι άλλες δύο βασικές διδασκαλίες της ανατολικής φιλοσοφίας. Η δοξασία της μετενσάρκωσης αναφέρει ότι το Εγώ, το αθάνατο στοιχείο του ανθρώπου, ντύνεται διαδοχικά διάφορα ανθρώπινα σώματα (μάσκες) για να μπει στην ύλη, να πάρει εμπειρίες, να γνωρίσει, να πολεμήσει αυτή την τραχιά του όψη και σιγά-σιγά να κατακτήσει την αλήθεια μέσα από την συνειδητότητα, να φτάσει δηλαδή στην αιωνιότητα όπου δεν θα χρειάζεται να ξαναενσαρκωθεί, διότι θα έχει ενωθεί με το πιο θείο κομμάτι του.
“…Εγώ ο άνθρωπος , τέλος δεν έχω…”

Σε ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο στον Προφήτη (σελ. 105) μας παρουσιάζει την διδασκαλία της μετενσάρκωσης μέσα από την διαδικασία του νόμου των κύκλων, στο παράδειγμα της βροχής.: “… Η Ομίχλη που πλανιέται το ξημέρωμα, αφήνοντας μόνο δροσιά στους αγρούς θα υψωθεί και θα συγκεντρωθεί σε ένα σύννεφο και μετά θα πέσει σαν βροχή, και εγώ δεν διαφέρω από την Ομίχλη…”

Στον κήπο του Προφήτη το λέει ξεκάθαρα “…Ο Θάνατος δεν αλλάζει τίποτα, εξόν από τις μάσκες που σκεπάζουν τα πρόσωπά τους…” (σελ. 71) “…Μην ξεχνάτε ότι θα ξαναγυρίσω κοντά σας. Λίγο ακόμη και η λαχτάρα μου θα μαζέψει σκόνη και αφρό για ένα άλλο σώμα. Λίγο ακόμα, μια στιγμή ανάπαυσης πάνω στον άνεμο και μια άλλη γυναίκα θα με γεννήσει. (σελ. 118 Ο προφήτης) “…Σε τούτο τον κήπο κείτονται θαμμένοι από τα χέρια των ζωντανών ο πατέρας και η μάνα μου. Εδώ κείτονται θαμμένοι οι σπόροι των περασμένων χρόνων που ήρθαν καβάλα στα φτερά του ανέμου. Χιλιάδες φορές θα θαφτούν εδώ η μάνα και ο πατέρας μου και χιλιάδες φορές ο άνεμος θα θάψει τον σπόρο και χιλιάδες φορές εσείς και ΄γω θα’ρθουμε σε αυτόν τον κήπο και θα υπάρχουμε αγαπώντας την ζωή. (σελ.55 Κήπος του προφήτη).

Και για το κάρμα τον νόμο της δράσης και της αντίδρασης, που εξ αιτίας του ξαναενσαρκώνεται ο άνθρωπος λέει : “…Διάβασε τα κατάστιχα του χθες και θα καταλάβεις ότι ακόμα χρωστάς στους ανθρώπους και στη ζωή…” (θησαυρός σοφίας σελ. 180)

Ο δυαδισμός για τον Χαλίλ Γκιμπράν, σαν έκφραση δύο αντίθετων τάσεων
όπως διαμορφώθηκε μετά τον χριστιανισμό (π.χ. καλό κακό) δεν υφίσταται , όπως ακριβώς δεν υφίσταται και στον αρχαίο φιλοσοφικό κόσμο. Ακολουθεί και εδώ την ανατολική διδασκαλία ότι κάθε τι περιλαμβάνει και τις δύο πλευρές (θηλυκό και αρσενικό) και το ένα ενυπάρχει μέσα στο άλλο, και αυτό ακριβώς είναι η ανάγκη που κινεί την εξέλιξη.
,,,” Είστε καλοί με αμέτρητους τρόπους και όταν δεν είστε καλοί δεν είστε κακοί. Είστε απλώς τεμπέληδες και χασομέρηδες . Κρίμα που τα ελάφια δεν μπορούν να διδάξουν την γρηγοράδα στις χελώνες…”

Για τον Χαλίλ Γκιμπράν το συναίσθημα και η λογική δεν βρίσκονται σε σύγκριση ανώτερο- κατώτερο, απλώς πρέπει να μάθουμε να τα κυριαρχούμε.
“…γιατί η λογική όταν κυβερνά μόνη της είναι μια δύναμη που περιορίζει και το πάθος. Όταν δεν το προσέξουμε γίνεται φλόγα αυτοκαταστροφής. Αφήστε την ψυχή σας να κατευθύνει το πάθος σας με λογική, για να μπορέσει αυτό σαν τον φοίνικα να αναγεννηθεί από τις στάχτες του (Μάνας)….”  και καταλήγει “…είστε όλοι καλοί όταν είστε ένα με τον εαυτό σας…” (σελ.83 Ο Προφήτης). Σε άλλο σημείο τα περιγράφει όλα αυτά με πιο ποιητικό τρόπο: «..δεν είναι η φλογέρα που γαληνεύει το πνεύμα σας το ίδιο εκείνο ξύλο που κόπηκε με μαχαίρια; Δεν είναι η κούπα που κρατά το κρασί σας η ίδια κούπα που ψήθηκε στο φούρνο του αγγειοπλάστη;…”

Ο Χαλίλ Γκιμπράν σαν φιλόσοφος ποιητής δεν θα μπορούσε παρά να αντιλαμβάνεται την σχέση μικρόκοσμου-μακρόκοσμου μέσα από την φιλοσοφική της διάσταση.
Είναι πολύ φυσικό ένας τόσο διεισδυτικός παρατηρητής να βλέπει αυτή την σχέση σε όλες τις μικρές ή μεγάλες ομορφιές γύρω του: “…Η εμφάνιση του πρωινού ήλιου που καθρεπτίζεται μέσα σε μια δροσοσταλίδα δεν είναι μικρότερη από τον ίδιο τον ήλιο. Η ανταύγεια της ζωής μέσα στην ψυχή σας δεν είναι τίποτα λιγότερο από την ίδια την ζωή …” (σελ. 39 κήπος)

Πιο κάτω παραθέτω ένα ποίημα του αυτούσιο το οποίο δείχνει αυτή την σχέση με ένα πολύ απολαυστικό χιούμορ.
“…Τρία μυρμήγκια συναντήθηκαν πάνω στην μύτη κάποιου που ξαπλωμένος κοιμόταν στον ήλιο. Αφού αλληλοχαιρετήθηκαν στάθηκαν να κουβεντιάσουν. Το πρώτο μυρμήγκι είπε “αυτοί οι λόφοι και οι πεδιάδες είναι οι πιο γυμνόκαρπες από ό,τι έχω δει ποτέ μου. Έψαχνα ολημερίς ένα σποράκι και δεν βρήκα τίποτα.” Κι είπε το δεύτερο “ Κι εγώ τα ίδια. Αυτή ΄ναι θαρρώ, κείνη που λεν οι συμπατριώτες μου μαλακή και κινούμενη γη που σε δαύτη τίποτα δεν φυτρώνει. Τότε το τρίτο μυρμήγκι, σήκωσε το κεφάλι του κι είπε: ”Φίλοι μου στεκόμαστε αυτή την στιγμή πάνω στην μύτη του υπερμύρμηγκα, του πανίσχυρου και άπειρου μυρμηγκιού που το σώμα του είναι τόσο μεγάλο που δεν μπορούμε να το δούμε, που η σκιά του είναι τόσο απέραντη που δεν μπορούμε να την σκιαγραφήσουμε, που η φωνή του είναι τόσο βροντερή που να μην μπορούμε να την ακούσουμε και είναι αυτός πανταχού παρών”.
Όταν το τρίτο μυρμήγκι μίλησε έτσι, τα άλλα αλληλοκοιτάχτηκαν και γέλασαν. Και την ίδια εκείνη στιγμή ο άνθρωπος κουνήθηκε στον ύπνο του σήκωσε το χέρι του και έξυσε την μύτη του, και τα τρία μυρμήγκια γίνηκαν λιώμα.”

Σαν φιλόσοφος πρεσβεύει κι αυτός την ανεξιθρησκία
“…σ’ αγαπώ αδερφέ μου όποιος κι αν είσαι, είτε λατρεύεις το θεό σε εκκλησία, είτε γονατίζεις στο ναό σου, είτε προσεύχεσαι στο τζαμί σου. Εσύ κι εγώ είμαστε όλοι παιδιά μιας πίστης γιατί τα διάφορα μονοπάτια της θρησκείας είναι δάχτυλα του χεριού ενός γεμάτου αγάπη Ανώτερου Όντος έτοιμο να τους δεχτεί όλους…”
“…Ο Θεός έφτιαξε την αλήθεια με πολλές πόρτες για να δέχεται κάθε πιστό που τις χτυπάει…”
“…Ο αληθινά θρήσκος άνθρωπος δεν ασπάζεται μια Θρησκεία κι εκείνος που ασπάζεται μια θρησκεία δεν έχει καμία..” (σελ. 175 θησαυρός σοφίας)

Αυτά λοιπόν είναι λίγα από τα αποσπάσματα των λόγων ενός ποιητή που ξέρει να αναζητά, να αφουγκράζεται μέσα του, να γαληνεύει με αυτό το ήρεμο πάθος την ταραγμένη ψυχή των ανθρώπων, σαν ένας αγαπημένος αδερφός που μας μιλά για τις εμπειρίες του ….