Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
“Φαίνεται ότι εκείνοι οι οποίοι ίδρυσαν τα μυστήρια δεν είναι τυχαίοι, αλλά πράγματι από παλαιούς χρόνους συμβολικώς υποδηλούν, ότι όποιος ακατήχητος και μη μεμυημένος έρχεται εις τον Άδη, θα κείται εις τον βόρβορον, ο δε κεκαθαρμένος και μεμυημένος, όταν μεταβεί εκεί, θα κατοική μετά των θεών.” ΦΑΙΔΩΝ 69 c
Πολλά είναι αυτά που μπορούμε να βρούμε στο έργο του Πλάτωνα σχετικά με τα Μυστήρια.
Όπως ήδη έχουμε σημειώσει, στο κεφάλαιο για τη ζωή του, ο Πλάτωνας ήταν Μυημένος. Υπάρχουν οι μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων που συνηγορούν σ’ αυτό, αλλά και νεότερων συγγραφέων εσωτερισμού, όπως η Ε.Π. Μπλαβάτσκυ και η Αλίκη Μπέυλη. Μάλιστα, σ’ ένα σπάνιο κείμενο που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο σημειώνεται ότι ο μεγάλος Φιλόσοφος έγινε δεκτός στις αιγυπτιακές μυστηριακές τελετές του Όσιρι και της Ίσιδας, όταν ήταν 47 χρόνων. Μάλιστα, αυτή η “περιγραφή” της μύησής του, βασισμένη σ’ αυτό το κείμενo, αποδόθηκε θεατρικά το 1867 στο Παρίσι.
Τι ήταν όμως τα Μυστήρια;
“Εξωτερικά ήταν μία Σχολή, όπου διδάσκονταν οι επιστήμες, οι τέχνες, η ηθική, η νομοθεσία, η φιλανθρωπία, η λατρεία της αληθινής και πραγματικής φύσης των κοσμικών φαινομένων. Εσωτερικά, κατά τη διάρκεια των Μυστηρίων, δίνονταν πρακτικές αποδείξεις για τη φύση των κοσμικών φαινομένων.”
Η καταγωγή των Μυστηρίων χάνεται μέσα στο χρόνο. Εγκαθιδρύθηκαν στη γη από υπερανθρώπινες οντότητες, πριν από εκατομμύρια χρόνια, για να κατανοήσουν οι άνθρωποι τον Eαυτό τους, το Σύμπαν και το Θεό.
Η Δομή των Μυστηρίων βασίζεται σε τρία στοιχεία: Το Μύθο, την Τελετή και τη Μύηση.
Ο Μύθος είναι μία ιερή ιστορία, ένας νοητικός αρχέτυπος, ένα πρότυπο της πραγματικότητας, δοσμένος με συμβολική γλώσσα. Χωρίς την ερμηνεία μάλιστα αυτής της συμβολικής γλώσσας ο μύθος παραμένει μία απλή διήγηση.
Είναι διαχρονικός και κοινός σε όλους τους λαούς παραδοσιακού τύπου, με πολύ επιφανειακές αλλαγές στα ονόματα.
Η Τελετή είναι η αναπαράσταση στο “εδώ και τώρα” των πρωταρχικών γεγονότων του μύθου. Στη Μύηση γίνεται συνειδητή αναβίωση του Μύθου μέσω της Τελετής. Δηλαδή ο υποψήφιος “ζει και βιώνει” πρωταγωνιστώντας ο ίδιος και έτσι “ζει και βιώνει” και τη διδασκαλία που κρύβεται στο Μύθο. Δεν τη μαθαίνει. Αν γίνεται απλώς αναπαράσταση των γεγονότων του μύθου έχουμε μόνο μίμηση -όπως έκαναν οι ηθοποιοί στο αρχαίο θέατρο- και μάθηση μόνο χωρίς βίωση, όπως γίνεται στη σημερινή εξωτερική εκπαίδευση, όπου ο μαθητής “μανθάνει αλλά δεν μανθάνει”, δηλαδή δεν περνά δοκιμασίες μύησης.
Όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονται με σεβασμό στα Μυστήρια.5 “ Θ’ άξιζαν ποτέ τα μυστήρια τους πιο μεγάλους επαίνους των ευγενεστέρων ανθρώπων της αρχαιότητας, αν η καταγωγή τους δεν ήταν περισσότερο από ανθρώπινη; Διαβάστε όλα όσα γράφουν σχετικά με το μοναδικό αυτό θεσμό, που δεν έχει όμοιό του, τόσο από εκείνους που δεν υπήρξαν ποτέ μυημένοι, όσο και από τους ίδιους του Μυημένους. Συμβουλευτείτε τον Πλάτωνα, τον Ευριπίδη, το Σωκράτη, τον Κικέρωνα, τον Επίκουρο, το Μάρκο Αυρήλιο, για να μην αναφέρουμε δωδεκάδα άλλων Σοφών και ονομαστών συγγραφέων.”. Ας δούμε λοιπόν κάποιες από τις πάμπολλες αναφορές για τα Μυστήρια, με τις οποίες είναι διανθισμένοι οι διάλογοι του μεγάλου, μυημένου φιλόσοφου.
Τα Μυστήρια στην Αρχαιότητα χωρίζονταν στα Μικρά και τα Μεγάλα Μυστήρια. Τα Μικρά Μυστήρια ήταν προκαταρκτική φάση για τη συμμετοχή στα Μεγάλα. Απαραίτητο στοιχείο για το πέρασμα στα Μεγάλα Μυστήρια ήταν το πέρασμα πρώτα από τις προκαταρκτικές φάσεις της Μαθητείας, που αποτελούσαν τα Μικρά Μυστήρια.
Στο Γοργία ο Πλάτωνας παρουσιάζει το Σωκράτη να ειρωνεύεται τον Καλλικλή λέγοντας του: “Είσαι ευτυχής, Καλλικλή, διότι έχεις μυηθεί τα μεγάλα προ των μικρών. Εγώ όμως ενόμιζον ότι τούτο είναι απηγορευμένον!…”
Δεν υπήρχε μόνο ο διαχωρισμός σε Μικρά και Μεγάλα Μυστήρια, αλλά ακόμη υπήρχαν βαθμίδες τις οποίες κατακτούσε διαδοχικά ο υποψήφιος. Οι βαθμίδες αντιστοιχούσαν μ’ ένα βαθμό μύησης και κάποιο τίτλο που κατακτούσε ο υποψήφιος.
—
Η μυστικότητα στα Μυστήρια ήταν κάτι που επιβαλλόταν από την ίδια τη φύση των εμπειριών. Ότι και να έλεγε ο μυημένος θα ήταν άχρηστο για τον αμύητο και με “πρόσθετο τον κίνδυνο της παρερμηνείας”.
Οι διδασκαλίες των μυστηρίων ήταν βιωματικές. Υπήρχε σχέση δασκάλου-μαθητή, που προετοίμαζε την είσοδο στα Μυστήρια. Στην Αρχαία Ελλάδα, μέσω της φιλοσοφίας και του μυστηριακού θεάτρου, εκλαϊκεύτηκαν οι διδασκαλίες των Μυστηρίων. Ένας μεγάλος πρωταγωνιστής σ’ αυτή τη διαδικασία είναι ο Πλάτωνας. Όμως ακολούθησε παράλληλα τους κανόνες και έγραψε σε συμβολική γλώσσα.
—
Ο πυρήνας τον Μυημένων ήταν η “μαγιά” και η κινητήρια δύναμη των αρχαίων πολιτισμών, στους οποίους λειτουργούσαν Μυστήρια. Οι Μυημένοι αυτοί, αφού περνούσαν όλες τις διαδικασίες των Μυστηρίων, βγαίνοντας από τη σπηλιά της άγνοιας, αλλά κατόπιν επιστρέφοντας και αντιμετωπίζοντας ξανά τις εκεί δυσκολίες από καθήκον, όπως τονίζει στο έβδομο κεφάλαιο της Πολιτείας (540ab), έπρεπε ν’ αναλάβουν το βάρος της διοίκησης και της εξουσίας, για να οδηγήσουν τους άλλους να ξεφύγουν από τα δεσμά της άγνοιας και της ύλης, τα οποία βασιλεύουν μέσα στη σπηλιά.
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Παττακού: Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ (Εκδόσεις ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ)
