Οι θεωρίες συνωμοσίας υπάρχουν όσο υπάρχουν άνθρωποι και προήλθαν από το κίνητρο της επιβίωσης. Πώς αυτό μας επηρεάζει σήμερα;
Στις 15 Απριλίου 2019 ξέσπασε μια πυρκαγιά που κατέστρεψε το οικοδόμημα της Παναγίας των Παρισίων στη Γαλλία. Αν και τελικά αποδείχθηκε ότι η φωτιά προκλήθηκε από ατύχημα, σχεδόν αμέσως εμφανίστηκαν οι πρώτες θεωρίες συνωμοσίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η φωτιά μπήκε από τρομοκράτες, την αντιπολίτευση, την ίδια τη γαλλική κυβέρνηση. Ήταν αναμενόμενο: πάντα σε σοκαριστικά γεγονότα μεγάλης κλίμακας εμφανίζονται τέτοιες θεωρίες από πολίτες που αμφισβητούν την επίσημη αναφορά των ειδήσεων.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και λαϊκισμός
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν μια μεγάλη δυναμική στις θεωρίες συνωμοσίας, φέρνοντας σε επαφή ανθρώπους με παρόμοιο τρόπο σκέψης, αναπαράγοντας τις πεποιθήσεις τους σαν ηχώ. Κάπως έτσι σήμερα η θεωρία της επίπεδης γης είναι επίσημο κίνημα με ισχυρούς υπερασπιστές σε όλο τον κόσμο. Ο λαϊκισμός που επικρατεί στην πολιτική σκηνή επίσης ευνοεί τις θεωρίες συνωμοσίας. Κατηγορεί τη «διεφθαρμένη ελίτ» για τρομοκρατικά χτυπήματα, οικονομικές κρίσεις, ξεσπάσματα επιδημιών και άλλες συμφορές.
Αλλά ισχύουν όντως; Το γεγονός ότι ίσως πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν τις θεωρίες συνωμοσίας δεν αποδεικνύει ότι αληθεύουν.
Γιατί κάνουμε θεωρίες συνωμοσίας;
Η ρίζα των θεωριών συνωμοσίας φαίνεται να είναι εξελικτική, και πηγάζει από το πρωτόγονο ένστικτο του ανθρώπου να χωρίζει τον κοινωνικό κόσμο σε δύο κατηγορίες: «εμείς» και «οι άλλοι». Πριν την αγροτική επανάσταση, 12000 χρόνια πριν, οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρές ομάδες κυνηγών. Αυτές βρίσκονταν σε θανάσιμες διαμάχες με άλλες ομάδες, τους «άλλους». Πώς μπορούσαν οι πρωτόγονοι άνθρωποι να αυξήσουν τις πιθανότητες επιβίωσής τους; Μια σημαντική παράμετρος ήταν να μπορούν να κάνουν υποθέσεις για τις προθέσεις των άλλων: εκείνη η ομάδα που πλησιάζει έρχεται ειρηνικά, ή μήπως θέλουν να μας σκοτώσουν για να κυνηγήσουν στην περιοχή μας; Η πρόβλεψη που θα έκαναν μπορεί να έκρινε την επιβίωση της ομάδας.
Αλλά κάποιες προβλέψεις ήταν λάθος. Είναι εκείνη η σκιά στο δάσος απλά ένας βράχος, ή μήπως είναι μια τίγρης. Αν υποθέσει κανείς ότι είναι τίγρης ενώ είναι βράχος, λίγη ζημιά μπορεί να γίνει. Αν όμως ισχύει το αντίθετο; Η εξέλιξη φαίνεται να ευνόησε τους ανθρώπους που ήταν πιο καχύποπτοι. Έτσι, οι ανθρώπινες ομάδες εξελίχθηκαν με το να εμπιστεύονται δύσκολα άλλες ομάδες τις οποίες δε γνώριζαν, και οι οποίες μπορούσαν εν δυνάμει να τις βλάψουν.
Όμως αυτή η ανθρώπινη τάση συνεχίστηκε ακόμη κι όταν ο άνθρωπος είχε περάσει το στάδιο του κυνηγού. Στην αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη βρίθουν τα παραδείγματα θεωριών συνωμοσίας. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα οι θεωρίες αυτές είχαν επίσης την τιμητική τους: οι άνθρωποι υποψιάζονταν μάγισσες, μειονότητες και μυστικές ομάδες για κάθε κακό που τους συνέβαινε.
Οι θεωρίες συνωμοσίας σήμερα
Σήμερα, αν και δεν απειλούμαστε όπως οι πρωτόγονοι κυνηγοί, δεν έχουμε αποβάλλει τις εξελικτικές συνήθειες 12000 ετών. Ο σύγχρονος άνθρωπος εξακολουθεί να είναι καχύποπτος προς διάφορες ομάδες, ακόμη και τους γιατρούς, αρνούμενος να δεχθεί τα εμβόλια και τις θεραπείες τους. Από τον καθένα μας εξαρτάται, λοιπόν, να κάνει μια ολιστική έρευνα σε σχέση με την ενημέρωσή του. Έτσι, θα μπορούμε καλύτερα να εκτιμήσουμε αν μια θεωρία συνωμοσίας ισχύει ή μήπως είναι μια εξελικτική συνήθεια. Περισσότερα μπορείτε να δείτε στα αγγλικά εδώ
Δείτε περισσότερα ενδιαφέροντα άρθρα για αυτογνωσία
Μήπως είσαι ένας Ηθικός Επιδειξίας; Κάνοντας την ηθική, όπλο
Μαθήματα ζωής από 10 μεγάλους φιλοσόφους [ΒΙΝΤΕΟ]
15 αποφθέγματα του Καρλ Γιουνγκ, τροφή για σκέψη ή για παρηγοριά
Τα 12 βασικά αρχέτυπα ηγεσίας του Carl Jung
