Theophrastus Bombastus von Hohenheim, (1493-1541)
«Ας μην είναι αλλουνού, αυτός που μπορεί να ανήκει στον εαυτό του»
Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr: Σε αυτήν την πρόταση του Παράκελσου κρύβεται το μυστικό της αυτοπραγμάτωσης. Η κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας, ο πραγματικός στόχος του αναζητητή. Και μόνο από αυτήν την πρόταση του μεγάλου Γερμανού Αλχημιστή φιλοσόφου, καταλαβαίνουμε ότι ο άνθρωπος αυτός θα είναι δύσκολο να οριστεί. Θα μείνει στην ιστορία ως ένας από τους μεγάλους καινοτόμους, ιδρυτής μιας νέας ιατρικής και θα εκτιμηθεί μετά τον θάνατό του, τόσο από τους εκπροσώπους της συμβατικής ιατρικής, όσο κι από τους υποστηρικτές των εναλλακτικών θεραπειών. Δεν είναι εύκολο να τον κατατάξουμε σε κάποια από τις δύο πλευρές.
Η ίδια του η ύπαρξη ήταν γεμάτη από αντιθέσεις. Για παράδειγμα, ενώ από την πλευρά του πατέρα του ήταν αριστοκρατικής καταγωγής, αφού ο παππούς του ήταν πολύ σημαντικό πρόσωπο (υπήρξε Μέγας Αρχηγός του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη), ο πατέρας του ήταν νόθος γιος του κι έτσι παρότι καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, μεγάλωσε φτωχικά, εξορισμένος από τα «μεγάλα σαλόνια». Ο πατέρας του, ο οποίος ήταν γιατρός, έτρεχε από χωριό σε χωριό να συνδράμει κάθε άνθρωπο που βρισκόταν σε ανάγκη, υπερασπιζόμενος τους φτωχούς, προσφέροντάς τους δωρεάν τις υπηρεσίες του και έχοντας μια επαναστατική διάθεση απέναντι στους πλούσιους και στο κατεστημένο της εποχής του. Ο Παράκελσος, που λάτρευε τον πατέρα του, επηρεάστηκε πολύ βαθιά από τις ιδέες του κι έγινε κι αυτός ένα είδος «επαναστάτη» απέναντι στην εξουσία και στο κατεστημένο της εποχής του.
Λέγεται ότι διάλεξε το όνομά του ο ίδιος και υπάρχουν δύο απόψεις για αυτήν την επιλογή: η πρώτη σχετίζεται με τον Κορνήλιο Κέλσο, σημαντικό Ρωμαίο ιατρικό συγγραφέα του 1ου αι. και βαθύ γνώστη της Ιπποκρατικής Ιατρικής. Η δεύτερη άποψη λέει, ότι το όνομά του προέρχεται από τις λατινικές λέξεις para+celsium, που σημαίνει ο υψωμένος, αυτός που ανυψώνεται.
Ο Παράκελσος σπούδασε ιατρική στο πανεπιστήμιο της Βιέννης και έκανε το διδακτορικό του στο πανεπιστήμιο της Φεράρα. Εκτιμούσε βαθύτατα τον Λούθηρο και επηρεάστηκε από τον Φιτσίνο. Για τις μελέτες και τις έρευνές του έκανε πάρα πολλά ταξίδια σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Αίγυπτο, Κωνσταντινούπολη, Ρωσία και έφτασε έως τους Αγίους Τόπους για να βρει Αλχημιστές και να διδαχτεί από αυτούς. Θεωρούσε πολύ σημαντική την εμπειρία και την προσωπική παρατήρηση για την επιστήμη. Αυτό μάλιστα το γράφει και στα συγγράμματά του, στα οποία υπερηφανεύεται ότι τα δικά του γραπτά δεν περιέχουν απλές επαναδιατυπώσεις των θεωριών του Γαληνού ή του Ιπποκράτη, αλλά όσα του δίδαξε η πιο σημαντική δασκάλα, η Εμπειρία και η προσωπική εργασία.
Είχε πολλούς και σημαντικούς δασκάλους, στους οποίους ήταν αφοσιωμένος σε όλη του ζωή, όμως τα πρώτα μαθήματα τα διδάχτηκε από την πατέρα του. Εκείνος τον μύησε στα μυστικά των φυτών. Ποια έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, ποια είναι δηλητηριώδη, πώς να παρασκευάζει φάρμακα στο εργαστήριό του, καθώς επίσης και τις ιδιότητες των ορυκτών. Η μορφή όμως που ίσως τον επηρέασε περισσότερο είναι ο Ιωάννης Τριθέμιος, αββάς στο μοναστήρι των Βενεδικτίνων στο Sponheim. Ήταν εξαιρετική προσωπικότητα, που ασχολιόταν με την συμβολική ερμηνεία των ιερών κειμένων, αναζητούσε τη φιλοσοφική λίθο και το ελιξίριο της ζωής, όμως συκοφαντήθηκε και καθαιρέθηκε. Αυτός τον μύησε στον Ερμητισμό και την εβραϊκή Καμπάλα και γενικά στους δρόμους του μυστηρίου και του αποκρυφισμού.
Ως προσωπικότητα περιγράφεται μοναχικός, χωρίς μια γυναικεία συντροφιά σε όλη του ζωή. Δεν γνώρισε ούτε καν την μητέρα του, η οποία πέθανε πάνω στη γέννα. Η εξωτερική του εμφάνιση δεν είχε καμία λάμψη και κανένα ελκτικό στοιχείο. Δεν είχε φίλους, με εξαίρεση τον Johannes Herbst (ή Johannes Oporinus), που υπήρξε γραμματέας του, αλλά τον αποκήρυξε κι αυτός αργότερα. Ο Παράκελσος ήταν δύσκολος άνθρωπος, ευθύς και κάποιες φορές αλαζόνας. Ερχόταν συχνά σε ανοιχτή σύγκρουση με συναδέρφους του, τους οποίους κατηγορούσε δημόσια για το έργο τους. Προσπάθησε να ελέγξει το έργο των φαρμακοποιών και να ανατρέψει τις ιατρικές παραδόσεις της εποχής του με έναν άμεσο τρόπο και χωρίς ίχνος διπλωματίας.
Στο πανεπιστήμιο που δίδασκε, χρησιμοποιούσε την γερμανική γλώσσα αντί της λατινικής ή αγγλικής, που ήταν οι ακαδημαϊκές γλώσσες της εποχής, γιατί όπως έλεγε, έπρεπε να είναι κατανοητό και ξεκάθαρο σε όλους, πώς πρέπει να είναι ένας γιατρός. Ανέβαινε στην έδρα χωρίς την τήβεννο και το σκήπτρο του καθηγητή. Όπου δίδασκε, είχε πάντα ένα μεγάλο ακροατήριο και ήταν περιτριγυρισμένος από τους σπουδαστές του, με τους οποίους συναναστρεφόταν καθημερινά, ακόμα και σε χώρους που θεωρούνταν ανάρμοστοι για την εποχή, όπως ήταν τα καπηλειά. Στην προσπάθειά του να υπερασπιστεί την πρακτικότητα της ιατρικής επιστήμης, η οποία σύμφωνα με αυτόν έπρεπε να απομακρυνθεί από τις θεωρητικές απόψεις, έφτασε στο σημείο να κάψει βιβλία του Γαληνού και του Αβικένα. Αυτή η στάση του θεωρήθηκε προκλητική και ξεσήκωσε το μένος των συναδέλφων της εποχής του, με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί από αυτούς ως απατεώνας μάγος και να υποστεί διώξεις.
Διωγμένος λοιπόν, το 1528, από τη Βασιλεία όπου τον είχε καλέσει ο γνωστός Ουμανιστής Έρασμος, καταφεύγει τελικά στο Έσλιγκεν της Γερμανίας, όπου αποξενώνεται και περνά ένα είδος εσωτερικής κρίσης. Φαίνεται να διακατέχεται από ένα έντονο θρησκευτικό συναίσθημα και αποκηρύττει την επιστήμη του, λέγοντας την περίεργη φράση, ότι δίνει υγεία στον έναν και παράλληλα χάνονται άλλοι δέκα. Τον βρίσκουμε στη συνέχεια να κηρύττει τον λόγο του Θεού και να θεραπεύει δωρεάν τους πολύ φτωχούς.
Η αλλαγή πάλι μέσα του έγινε ξαφνικά το 1534 στο Ίνσμπουργκ, όπου, βλέποντάς τον ντυμένο με κουρέλια, τον περιγελά ο Δήμαρχος της πόλης. Αυτό που ήταν ένα χτύπημα στην υπερηφάνειά του, καθώς επίσης και η πανώλη που μάστιζε εκείνη την εποχή την Ευρώπη, ίσως να φέρανε αυτή την αλλαγή μέσα του. Από κει και πέρα επιστρέφει στην επιστήμη του, εκδίδει το βιβλίο του Μεγάλη Χειρουργική, τον καλεί στην Βιέννη ο βασιλιάς Φερδινάνδος και συνεχίζει έπειτα τα ταξίδια του. Στο Ζάλτσμπουργκ γίνεται δεκτός με τιμές και τον παίρνει υπό την προστασία του ο Δούκας της Βαυαρίας. Αρχίζει να ερευνά και πάλι στο εργαστήριό του και γράφει το βιβλίο του Περί του Αγίου Πνεύματος. Είναι η εποχή που θα παραδεχτεί ότι «είμαι ένας παγανιστής Χριστιανός».
Ο θάνατός του, λίγα χρόνια μετά, παραμένει κι αυτός ένα μυστήριο. Κάποιοι θεωρούν ότι δολοφονήθηκε με δηλητήριο που του χορηγούσαν κάποιοι σιγά σιγά και άλλοι ότι δηλητηριάστηκε από τα πειράματά του. Σύγχρονες μελέτες βρήκαν υπερβολική συσσώρευση υδράργυρου στα κόκκαλά του.
Οι απόψεις του Παράκελσου
Θεωρούσε ότι ο γιατρός έπρεπε να γνωρίζει τις ιδιότητες των στοιχείων, γιατί «…αν δεν γνωρίζει τι δημιουργεί τη σκουριά στο σίδερο, τότε δεν θα ξέρει τι προκαλεί τα έλκη.»
Για την θεραπεία θεωρούσε πολύ σημαντική τη δύναμη της θέλησης του ίδιου του ασθενή αλλά και του γιατρού. Πίστευε ότι η ικανότητα οραματισμού και δημιουργικής φαντασίας μπορεί να κάνει θαύματα. Για αυτόν η τέχνη της μαγείας δεν έφερνε αποτέλεσμα, όχι επειδή δεν ήταν σωστή, αλλά επειδή οι άνθρωποι δεν κατείχαν την ικανότητα της τέλειας συγκέντρωσης και φαντασίας.
Για τη σύσταση του ανθρώπινου σώματος θεωρούσε τρία τα βασικά στοιχεία που η ισορροπία τους χαρίζει την υγεία στον άνθρωπο: το Θειάφι, τον Υδράργυρο και το Άλας. Την ισορροπία αυτών την καθορίζει η βούληση του ανθρώπου. Για αυτό είχε την άποψη, ότι κάθε ασθένεια είναι δυνατόν να θεραπευθεί. Για αυτόν ήταν όλα θέμα βούλησης.
Χώριζε το ανθρώπινο σώμα σε επίπεδα: Σώμα, Συναίσθημα, Ευφυία, Πνεύμα. Έλεγε ότι οι ικανότητες και η τέχνη στον άνθρωπο καθορίζονται από τον αστερισμό του, διότι το αστρικό Ον είναι που δίνει την πνευματική τροφή στον άνθρωπο. Θεωρούσε ότι μέσα και γύρω από τον άνθρωπο ακτινοβολεί μια ζωτική δύναμη μαγνητικής φύσης, που έχει το σχήμα μιας φωτεινής σφαίρας (αύρα). Αυτή μπορεί να δηλητηριάσει το αίμα και να προκαλέσει ασθένειες, αλλά μπορεί επίσης και να το καθαρίσει και να αποκαταστήσει την υγεία.
Πρέσβευε ότι υπάρχουν μέσα στον άνθρωπο πέντε σφαίρες, οι οποίες τον επηρεάζουν: α) το Θείο Ον, που συνδέεται με τη Θεία Βούληση, β) το αστρικό Ον, το οποίο δέχεται κοσμικές επιρροές, γ) το δηλητηριώδες Ον, που περιέχει τα βλαβερά στοιχεία που απειλούν τον άνθρωπο και προέρχονται από το περιβάλλον του, δ) το Φυσικό ον, που είναι η Ζωτική του ενέργεια και ε) το πνευματικό Ον, που το συσχέτιζε με τον συναισθηματικό του κόσμο.
Θεωρούσε επίσης ότι ο γιατρός έπρεπε να έχει έμφυτη την αρετή της «συμπάθειας».
Σήμερα ο Παράκελσος θεωρείται γιός της αναγέννησης, πρόδρομος της ανανεωμένης επιστήμης, ένας από τους πρώτους που διέφυγαν τον σχολαστικισμό του Μεσαίωνα. Πολέμησε πολλές δεισιδαιμονίες της εποχής του, αλλά ασπάστηκε και πολλές θεωρίες που σήμερα αντιμετωπίζονται ως μεσαιωνικές.
Ο Παράκελσος αποτελεί συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε δύο εποχές. Κουβαλούσε μέσα του τον γοτθικό άνθρωπο, που χωρίζει τον κόσμο σε σατανικό και αγγελικό, αλλά κουβαλούσε και τον αναγεννησιακό, που απελευθερώνεται από τα δόγματα μέσω της επιστήμης.
Το θαυμάσιο όμως με τον Παράκελσο είναι ότι προχώρησε πέρα από τον εναγκαλισμό αυτών των δύο πλευρών. Ερεύνησε, όντας βαθιά θρησκευόμενος. Η επιστήμη του όχι μόνο δεν αρνείται τη μεταφυσική, αλλά την υπακούει και μερικές φορές την αποδεικνύει. Ήταν ένας υπηρέτης του χριστιανικού πνεύματος, αλλά ταυτόχρονα κι ένας Αλχημιστής Φιλόσοφος με συνεχόμενη διάθεση για έρευνα. Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr
