Σε τι διαφέρει ο αλτρουισμός του ανθρώπου από αυτόν των ζώων;
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αλτρουισμού και μπορούμε να δούμε παραδείγματα στη συμπεριφορά των ανθρώπων και των ζώων. Ο «συγγενικός αλτρουισμός» είναι όταν κάνεις πράξεις που μπορεί να σου κοστίζουν αλλά ευεργετούν κάποιο άλλο άτομο με το οποίο έχεις κάποιου είδους συγγένεια. Ένα δεύτερο είδος αλτρουισμού είναι ο «ανταποδοτικός αλτρουισμός» που δεν απευθύνεται σε άτομα με τα οποία έχεις συγγένεια, αλλά από τα οποία περιμένεις να σου ανταποδώσουν τη χάρη κάποια μέρα.
Από την πλευρά του εγγενή εγωισμού, και οι δύο αυτές μορφές αλτρουισμού βγάζουν νόημα. Το να βοηθήσεις την οικογένειά σου, με την οποία μοιράζεσαι κοινό DNA, προωθεί την εξελικτική επιτυχία των γονιδίων σου, ακόμα και αν η επιτυχία δεν είναι άμεσα δική σου. Το να βοηθήσεις κάποιον που μπορεί να σε βοηθήσει αργότερα είναι ένα είδος «πεφωτισμένης ιδιοτέλειας» που σου εξασφαλίζει βοήθεια όταν τη χρειαστείς.
Ωστόσο, οι άνθρωποι κάποιες φορές συμπεριφέρονται με τρόπους που μπορεί να μην ανήκουν σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες. Συχνά βοηθάμε ξένους που πιθανότατα να μη μας ανταποδώσουν τη χάρη στο μέλλον. Απλώς σκέψου την τελευταία φορά που έδωσες χρήματα σε έναν άστεγο ή δώρισες αίμα.
Τα ζώα δε συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο· η συμπεριφορά τους εμπίπτει κυρίως στις κατηγορίες που αναφέραμε. Επομένως, πως ο άνθρωπος έμαθε να συμπεριφέρεται με ένα άλλο είδος αλτρουισμού;
Όταν ο άνθρωπος σκέφτεται την εξέλιξη, συχνά τη συνδέει με τη φυσική επιλογή. Φυσική επιλογή σημαίνει ότι τα άτομα που έχουν χαρακτηριστικά που προωθούν την εξέλιξη «διαλέγονται» ώστε να συνεχίσουν να ζουν και να μεταδίδουν τα χαρακτηριστικά τους. Ωστόσο, και άλλα πράγματα μπορούν να συμβάλουν στην εξέλιξη.
Τα άτομα τα οποία επιδεικνύουν αντικοινωνική συμπεριφορά δεν προτιμώνται εξελικτικά. Με άλλα λόγια, η ανθρωπότητα δημιούργησε κοινωνικά περιβάλλοντα τα οποία επιλέγουν με φυσικό τρόπο άτομα που έχουν καλύτερη κοινωνική συμπεριφορά.
Για παράδειγμα, όταν μία ομάδα ατόμων η οποία έχει καλή συνεργασία ανταγωνίζεται μία που δεν μπορεί να συνεργαστεί καλά, σίγουρα η πρώτη θα ξεπεράσει τη δεύτερη. Μακροπρόθεσμα αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερες ομάδες κοινωνικών ανθρώπων. Αν το επαναλάβεις αυτό αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης, το αποτέλεσμα θα είναι να έχεις ένα Όν που βοηθάει άλλα μέλη του είδους του με τρόπους που άλλα όντα δεν μπορούν να το κάνουν.
Αυτό δε σημαίνει ότι είμαστε πάντα αλτρουιστές, αλλά ότι είμαστε ένα ιδιαίτερα συνεργατικό είδος με τάση προς τον αλτρουισμό μεταξύ των ομοίων του. Αυτή η στάση, ωστόσο, έχει ορισμένες προϋποθέσεις και κυρίως τη χρήση της λογικής. Οι περισσότεροι άνθρωποι, ακόμα και τα μικρά παιδιά, μπορούν να αναγνωρίσουν ποιος συμπεριφέρεται δίκαια και συνεπώς ποιος αξίζει δίκαιη μεταχείριση.
Παρόλο που έχουμε εξελιχθεί για να συνεργαζόμαστε με τους όμοιους μας, οι περισσότεροι άνθρωποι θα υποστήριζαν ότι όταν πρόκειται για την επίτευξη ενός κοινού στόχου, μπορούν να συνεργαστούν και με ανθρώπους με διαφορετικά χαρακτηριστικά από τους ίδιους, εξίσου αποτελεσματικά και με το ίδιο αίσθημα αλτρουισμού.
Οι συνθήκες που αντιμετωπίζουμε την παρούσα χρονική στιγμή (όπως η πανδημία, η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση κ.α.) μας καλούν για συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Παρόλο που τα κίνητρα του γιατί ο άνθρωπος έχει την τάση να βοηθάει άτομα από τα οποία δεν περιμένει ανταπόδοση παραμένουν άγνωστα, το σίγουρο είναι ότι είναι κάτι που θα χρειαστεί να αναπτύξουμε ακόμα περισσότερο στο μέλλον.
Πηγή: bigthink.com
