Άκου τη διαίσθησή σου
Όταν βασιζόμαστε μόνο στο συνειδητό μας νου, χάνουμε. Αλλά όταν ακούμε τη διαίσθηση, έχουμε το πλεονέκτημα.
Πηγή: bigthink.com
- Το περιβάλλον μας περιλαμβάνει πολύ περισσότερες πληροφορίες από αυτές που μπορεί να επεξεργαστεί ο συνειδητός μας νους.
- Ο ασυνείδητος νους μας διαρκώς συλλέγει πληροφορίες και αναγνωρίζει μοτίβα.
- Αν έχουμε συνείδηση στην εσωτερική κατάσταση του σώματός μας μπορούμε να αγγίξουμε αυτά που προσπαθεί να μας πει ο ασυνείδητος νους.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι προσαρμοσμένο απόσπασμα από το βιβλίο The Extended Mind, και αναδημοσιεύεται με άδεια του συγγραφέα.
Αν θες να κάνεις πιο έξυπνες επιλογές – ποιος δε θα το ήθελε; – μάλλον πρέπει να αρχίσεις να εκμεταλλεύεσαι μια πηγή που ήδη έχεις διαθέσιμη: τη διαίσθησή σου. Η διαίσθηση είναι μια κατάσταση επίγνωσης της εσωτερικής κατάστασης του σώματος. Όπως έχουμε αισθητήρες οι οποίοι προσλαμβάνουν πληροφορίες από τον εξωτερικό κόσμο (ίριδα, ακουστικός κοχλίας, γευστικοί κάλυκες, οσφρητικοί αισθητήρες), έχουμε και αισθητήρες μέσα στο σώμα μας οι οποίοι στέλνουν στον εγκέφαλο μια διαρκή ροή πληροφοριών εκ των έσω.
Αυτές οι αισθήσεις παράγονται σε μέρη σε όλο μας το σώμα – στα εσωτερικά όργανα, στους μύες, ακόμη και στα κόκαλα – και ταξιδεύουν μέσα από πολλά μονοπάτια προς μια δομή του εγκεφάλου που λέγεται νησιωτικός φλοιός. Τέτοιες εσωτερικές αναφορές προέρχονται από διάφορες ροές πληροφόρησης – από τις ενεργές μας σκέψεις κι αναμνήσεις, από τα αισθητικά δεδομένα που παίρνουμε από τον εξωτερικό κόσμο – κι ενσωματώνονται σε ένα και μόνο στιγμιότυπο της παρούσας μας κατάστασης, μια αίσθηση του «πως νιώθω» σε αυτή τη στιγμή, όπως και μια αίσθηση των δράσεων που πρέπει να πάρω για να διατηρήσω μια κατάσταση εσωτερικής ισορροπίας.
Για να κατανοήσουμε το ρόλο που μπορεί να παίξει η διαίσθηση στην έξυπνη λήψη αποφάσεων, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο κόσμος είναι γεμάτος με πολύ περισσότερες πληροφορίες από αυτές που μπορεί να επεξεργαστεί ο συνειδητός μας νους. Ωστόσο, είμαστε ικανοί να συλλέξουμε και να αποθηκεύσουμε τους τόνους πληροφοριών που συναντάμε με ασυνείδητο τρόπο.
Καθώς ζούμε την κάθε μέρα, διαρκώς αποθηκεύουμε τις εμπειρίες μας, φυλώντας τις για μελλοντική αναφορά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία συλλογής δεδομένων και αναγνώρισης μοτίβων, καταλήγουμε να γνωρίζουμε πράγματα – αλλά κατά κανόνα δεν είμαστε ικανοί να εκφράσουμε το περιεχόμενο μιας τέτοιας γνώσης, ούτε να εξηγήσουμε το πώς καταλήξαμε να το γνωρίζουμε.
Αυτός ο όγκος δεδομένων παραμένει κυρίως κάτω από το επίπεδο της συνείδησης, κι αυτό συνήθως είναι καλό για εμάς. Η υπόγεια φύση τους διαφυλάσσει άθικτα τα περιορισμένα αποθέματα προσοχής μας, όπως και τη μνήμη εργασίας μας για άλλες χρήσεις.
Μια έρευνα του γνωστικού ψυχολόγου Pawel Lewicki δείχνει αυτή τη διαδικασία στο μικρόκοσμο. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα του Lewicki παρακολούθησαν μια οθόνη υπολογιστή στην οποία θα εμφανιζόταν ένας στόχος σε σχήμα σταυρού, ο οποίος μετά θα εξαφανιζόταν και θα εμφανιζόταν ξανά σε νέα τοποθεσία. Μετά από αρκετές ώρες έκθεσης στις κινήσεις του στόχου, οι προβλέψεις των συμμετεχόντων έγιναν ολοένα και πιο ακριβείς για το πιο θα είναι το επόμενο μέρος που θα εμφανιστεί ο στόχος.
Είχαν ανιχνεύσει το μοτίβο πίσω από τις περιπλανήσεις του στόχου. Αλλά δε μπορούσαν να περιγράψουν αυτή τους τη γνώση με λόγια, ακόμη κι όταν οι ερευνητές τους προσέφεραν χρήματα για να τους πουν. Οι συμμετέχοντες δε μπορούσαν να περιγράψουν «ούτε λίγο την αληθινή φύση» του μοτίβου, αναφέρει ο Lewicki.
Οι κινήσεις του στόχου λειτουργούσαν με βάση ένα μοτίβο που ήταν υπερβολικά περίπλοκο για να το κατανοήσει ο συνειδητός νους – αλλά μια χαρά μπορούσε να το χωρέσει το μυστηριώδες πεδίο που βρίσκεται πέρα από το συνειδητό νου.
«Η μη συνειδητή απόκτηση πληροφοριών», όπως την ονομάζει ο Lewicki, μαζί με τις εφαρμογές μια τέτοιας πληροφόρησης, συμβαίνει στις ζωές μας όλη την ώρα. Καθώς βιώνουμε μία νέα κατάσταση, εξετάζουμε στο νοητικό μας αρχείο τα αποθηκευμένα μοτίβα του παρελθόντος, ψάχνοντας για εκείνα που ταιριάζουν στην τωρινή μας κατάσταση. Δε γνωρίζουμε καν ότι κάνουμε μια τέτοια έρευνα.
Όπως αναφέρει ο Lewicki, «Το ανθρώπινο γνωστικό σύστημα δεν είναι εξοπλισμένο για να αντιμετωπίζει τέτοια ζητήματα στο συνειδητό επίπεδο.» Προσθέτει ότι «Η συνειδητή μας σκέψη χρειάζεται σημειώσεις και διαγράμματα ροής και λίστες από προτάσεις με πιθανές υποθέσεις – ή χρειάζεται υπολογιστές – για να κάνει την ίδια δουλειά που κάνει η υποσυνείδητη σκέψη μας χωρίς εξωτερική βοήθεια, αυτόματα.» Αλλά, αν η γνώση αυτών των μοτίβων δεν είναι συνειδητή, πώς μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε;
Η απάντηση είναι ότι, όταν ανιχνεύουμε ένα πιθανό τέτοιο μοτίβο ασυνείδητα, η διαίσθησή μας, μάς δίνει ένα μικρό σήμα: ένα ρίγος ή ένας αναστεναγμός, μία επιτάχυνση της αναπνοής ή μια ένταση στους μύες.
Το σώμα λειτουργεί ως κουδουνάκι για να μας ειδοποιήσει για μια χρήσιμη αλλά νοητικά μη προσβάσιμη πληροφορία. Ενώ συνήθως πιστεύουμε ότι ο εγκέφαλος λέει στο σώμα τι να κάνει, στην ουσία εξίσου το ίδιο το σώμα καθοδηγεί τον εγκέφαλο με μια σειρά από λεπτά σήματα.
Μια τέτοια διαισθητική πληροφόρηση ήταν προφανής κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού τζόγου, το οποίο αποτέλεσε τη βάση για ένα πείραμα που διεξήγαγε ο νευροεπιστήμονας Antonio Damasio, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Νότιας California. Σε αυτό το παιχνίδι, το οποίο παιζόταν στον υπολογιστή, οι παίκτες ξεκινούσαν με ένα ποσό των 2000 «δολαρίων», και τους έδειχναν τέσσερις τράπουλες με ψηφιακές κάρτες. Αυτό που τους ζητήθηκε ήταν να αναποδογυρίσουν τις κάρτες από τις τράπουλες προς τα πάνω, επιλέγοντας όμως τις τράπουλες από τις οποίες θα έχαναν τα λιγότερα χρήματα και θα κέρδιζαν τα περισσότερα.
Καθώς ξεκίνησαν να αναποδογυρίζουν τις κάρτες, οι παίκτες άρχισαν να παίρνουν δώρα (των 50 δολαρίων, των 100 δολαρίων), κι επίσης να δέχονται ποινές, στις οποίες έχαναν μικρά ή μεγαλύτερα ποσά. Αυτό που είχαν εξ αρχής οργανώσει οι ερευνητές, αλλά που δε γνώριζαν οι συμμετέχοντες, ήταν ότι οι τράπουλες Α και Β ήταν «κακές» – δηλαδή είχαν πολλές ποινές – και οι τράπουλες D και C ήταν «καλές» – δηλαδή είχαν περισσότερες ανταμοιβές παρά ποινές.
Καθώς οι συμμετέχοντες έπαιζαν, οι ερευνητές ήλεγχαν την σωματική κατάσταση διέγερσής τους μέσα από ηλεκτρόδια δεμένα στα δάχτυλά τους. Αυτά τα ηλεκτρόδια παρακολουθούσαν την «δερματική αγωγιμότητα» των συμμετεχόντων. Όταν το νευρικό μας σύστημα διεγείρεται από τη συνείδηση ενός πιθανού κινδύνου αρχίζουμε να ιδρώνουμε με ελάχιστα αντιληπτό τρόπο. Αυτός ο ελάχιστος ιδρώτας κάνει το δέρμα μας καλύτερο αγωγό του ηλεκτρισμού. Έτσι, ο ερευνητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν την αγωγιμότητα του δέρματος ως τρόπο μέτρησης της διέγερσης του νευρικού συστήματος.
Ελέγχοντας τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους δερματικούς αισθητήρες, ο Damasio και οι συνεργάτες του παρατήρησαν κάτι ενδιαφέρον: αφού οι συμμετέχοντες έπαιζαν για λίγη ώρα, η δερματική τους αγωγιμότητα άρχισε να γίνεται πιο έντονη όταν πατούσαν σε μια κακή τράπουλα. Ακόμη πιο εντυπωσιακά, οι παίκτες άρχισαν να αποφεύγουν τις «κακές» τράπουλες, επιλέγοντας ολοένα και περισσότερο τις «καλές».
Ωστόσο, σε συνεντεύξεις με τους συμμετέχοντες έπειτα φάνηκε ότι δεν είχαν επίγνωση του γιατί είχαν αρχίσει να επιλέγουν ορισμένες τράπουλες κι όχι κάποιες άλλες, μέχρι να φτάσουν σχεδόν στο τέλος του παιχνιδιού, όταν η δερματική τους αγωγιμότητα είχε γίνει πολύ έντονη.
Μέχρι την κάρτα νούμερο 10 (περίπου 45 δευτερόλεπτα μέσα στο παιχνίδι), οι μετρήσεις της δερματικής αγωγιμότητας έδειξαν ότι το σώμα τους ήδη γνώριζε τον τρόπο που ήταν στημένο το παιχνίδι. Αλλά ακόμη 10 γύρους αργότερα, «όλα έδειχναν ότι δεν είχαν ιδέα τι γινόταν», αναφέρουν οι ερευνητές.
Χρειάστηκε να φτάσουν μέχρι την κάρτα νούμερο 50, πολλά λεπτά αργότερα, μέχρι να συνειδητοποιήσουν οι συμμετέχοντες ότι οι τράπουλες Α και Β είναι πιο επικίνδυνες. Το σώμα τους το κατάλαβε πολύ νωρίτερα από τον εγκέφαλό τους. Οι έρευνες που ακολούθησαν πρόσθεσαν ένα ακόμη εύρημα: οι παίκτες που είχαν μεγαλύτερη διαίσθηση έτειναν να κάνουν πιο έξυπνες επιλογές μέσα στο παιχνίδι. Για αυτούς, οι σοφές συμβουλές του σώματος ήταν ξεκάθαρες.
Το παιχνίδι του Damasio μας δείχνει κάτι σημαντικό. Το σώμα μας όχι μόνο μας δίνει πρόσβαση σε πληροφορίες που είναι πολύ περίπλοκες για να τις καταλάβει ο εγκέφαλός μας αλλά επίσης διευθετεί αυτές τις πληροφορίες με ένα ρυθμό πολύ ταχύτερο από αυτό που χρειάζεται ο συνειδητός νους.
Τα οφέλη που μπορούμε να έχουμε από τη διαισθητική παρέμβαση του σώματός μας είναι πολύ περισσότερα από ένα παιχνίδι με κάρτες. Ο αληθινός κόσμος, εξάλλου, είναι γεμάτος από δυναμικές και αβέβαιες καταστάσεις, στις οποίες δεν υπάρχει ο χρόνος να σκεφτούμε όλα τα υπέρ και τα κατά.
Όταν βασιζόμαστε μόνο στο συνειδητό νου, χάνουμε – αλλά αν ακούσουμε τη διαίσθησή μας, έχουμε το πλεονέκτημα.
Κάντε το παρακάτω τεστ διαίσθησης για να δείτε πόση διαίσθηση διαθέτετε:
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.