Από τα αρχαία χρόνια τα όνειρα γοήτευαν τους ανθρώπους με την παρουσία τους ανάμεσα στο σκιώδη κόσμο με τα γεγονότα που εισβάλλουν κατά τις ώρες του ύπνου και στο χειροπιαστό κόσμο και τα ζωντανά γεγονότα των ωρών του ξύπνιου. Κάποια εποχή, τα όνειρα θεωρήθηκαν θεϊκής προέλευσης και ακόμα και σήμερα περιέχουν μέσα τους ένα στοιχείο μυστηρίου που τα διαχωρίζει από τις παραστάσεις της καθημερινής ζωής μας…
Έτσι, δεν είναι περίεργο ότι έχει επιβιώσει ως τις μέρες μας μια πίστη στη σημασία των ονείρων, και, παρόλο που μπορεί να μην πιστεύουμε πια στη θεϊκή τους προέλευση, τα όνειρα εξακολουθούν να έχουν για μας σημαντική αξία.
Όλοι οι άνθρωποι ονειρεύονται. Μια φυσιολογική νύχτα ύπνου περιλαμβάνει πολλές περιόδους ονείρου. Αυτό έχει αποδειχθεί πειραματικά πέρα από κάθε αμφιβολία. Μερικοί άνθρωποι ξεχνούν ολότελα κάθε όνειρο που βλέπουν και ισχυρίζονται ότι δεν ονειρεύονται καθόλου. Άλλοι θυμούνται σχεδόν με ακρίβεια τα όνειρά τους. Οι περισσότεροι από μας θυμόμαστε κάποια στοιχεία από τα όνειρά μας και πότε-πότε ανακαλούμε ως την τελευταία λεπτομέρεια ένα όνειρο που φαντάζει, για κάποιο λόγο, ιδιαίτερα εντυπωσιακό, ιδιαίτερα σπουδαίο. Και όλοι μας σχεδόν έχουμε την αίσθηση ότι κάποια όνειρα έχουν κάτι ενδιαφέρον να μας πουν.
Οι παμπάλαιες ιστορικές καταγραφές τής ζωής του ανθρώπου φανερώνουν ότι τα όνειρα θεωρούνταν ανέκαθεν σημαδιακά. Στην αρχαία Αίγυπτο τα όνειρα είχαν το δικό τους θεό, το Μπες και οι Αιγύπτιοι πίστευαν πως ήταν μηνύματα από τους θεούς. Το 1300 περίπου π. Χ. δημιούργησαν τον παλαιότερο ονειροκρίτη με 200 ερμηνείες αυτών των μηνυμάτων. Αλλά ακόμη αρχαιότερο ντοκουμέντο είναι ο ονειροκρίτης που γράφτηκε από ιερείς του Ώρου πριν από 4000 χρόνια περίπου.
Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι οι Αιγύπτιοι ερμηνευτές διατύπωσαν τη θεωρία των αντιθέτων: π.χ. ένα όνειρο θανάτου ήταν οιωνός μακρόχρονης ζωής. Ο Φρόιντ προώθησε κι αυτός το θεώρημα ότι τα σύμβολα των ονείρων στηρίζονται συχνά σ’ ένα σύστημα αντιθέτων συμβόλων.
Οι Ασσύριοι είχαν κι αυτοί τους δικούς τους ονειροκρίτες. Η βιβλιοθήκη του Ασσύριου βασιλιά Ασουρμπανιπάλ (669-626 π. Χ.) πιστεύεται ότι περιελάμβανε ονειροκρίτες με ερμηνείες ονείρων που χρονολογούνταν από το 2000 π. Χ, ο δε προσωπικός του ονειροκρίτης λέγεται ότι υπήρξε μια από τις βασικές πηγές που χρησιμοποίησε ο Έλληνας Αρτεμίδωρος (2ος αιώνας μ. Χ.).
Ο Αρτεμίδωρος έγραψε τον πιο ξακουστό ονειροκρίτη του αρχαίου κόσμου, την Ονειροκριτική, ένα πεντάτομο έργο που υποστήριζε ότι ένα όνειρο ήταν αυστηρά ατομικό για εκείνον που το έβλεπε. Το βιβλίο του είχε τεράστια επίδραση (δημοσιεύτηκε στην Αγγλία για πρώτη φορά το 1644 και τον επόμενο αιώνα πραγματοποίησε 24 εκδόσεις) και είναι από πολλές απόψεις εξαιρετικά μοντέρνο. Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι υπογραμμίζει το στοιχείο του συνειρμού, το γεγονός δηλαδή ότι μια ονειρική εικόνα προκαλεί κατά κανόνα με τρόπο συνειρμικό κάποια άλλη εικόνα στο μυαλό. Ο Αρτεμίδωρος έγραφε με πειστικότητα ότι τα όνειρα «εμφυσώνται στους ανθρώπους για δικό τους καλό και καθοδήγηση» και καταδίκασε τις αυθαίρετες και υπέρ το δέον κυριολεκτικές ερμηνείες. Επίσης μελέτησε τα «περιοδικά» όνειρα και, όπως ο Γιουνγκ δυο χιλιετίες αργότερα, πίστευε στην ιδέα του «μεγάλου ονείρου», του σπερματικά σημαντικού ονείρου, το οποίο θεωρούσε ότι ήταν πολύ δύσκολο να ερμηνευθεί.
Όλα τα κείμενα των λαών είναι γεμάτα με αφηγήσεις σημαντικών αποκαλυπτικών ονείρων που βγήκαν αληθινά. Στην Αρχαία Ελλάδα τα όνειρα είχαν πολύ μεγάλη σημασία για τους Πυθαγόρειους, οι οποίοι μάλιστα μέσα από έναν κατάλληλο τρόπο ζωής (σωστή δίαιτα, μουσικά ακούσματα πριν από τον ύπνο, έλεγχο και προσανατολισμό της σκέψης) μπορούσαν να δουν αποκαλυπτικά όνειρα, να επικοινωνήσουν με το υπερπέραν και μάλιστα κατείχαν και ένα σύστημα για να τα θυμούνται.
Αποκαλυπτική και σημαντική για τα όνειρα είναι και η τοποθέτηση του μεγάλου Πλάτωνα:
«Όταν όμως ένας άνθρωπος έχει ρυθμίσει τη δίαιτά του με τους κανόνες της υγιεινής και της σωφροσύνης, όταν, πριν παραδοθεί στον ύπνο, ξυπνάει το λογιστικό μέρος της ψυχής του και το θρέψει με καλούς λόγους και σκέψεις και συγκεντρώνει σ’ αυτές όλη τη διάνοιά του, όταν χωρίς ούτε να στερήσει ούτε να παραφορτώσει το επιθυμητικό του, του παραχωρεί όσο ακριβώς χρειάζεται, για να αποκοιμηθεί και να μην έρχεται να διαταράσσει το καλύτερο μέρος της ψυχής με τη χαρά ή τη λύπη του, αλλά το αφήνει να νιώσει ότι δεν γνωρίζει από τα περασμένα ή από τα παρόντα ή από τα μέλλοντα. Όταν επίσης αυτός ο άνθρωπος κατευνάσει το θυμοειδές μέρος της ψυχής του και κοιμηθεί χωρίς να έχει την καρδιά του ταραγμένη από οργή εναντίον άλλων. Όταν τέλος καθησυχάζει αυτά τα δύο μέρη της ψυχής κρατώντας άγρυπνο μόνο το τρίτο, όπου εδρεύει η φρόνηση, και έτσι αναπαυθεί, ξέρεις βέβαια ότι τότε το πνεύμα του αγγίζει όσο γίνεται περισσότερο την αλήθεια…»
Ο Αριστοτέλης είχε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα όνειρα. Το τέταρτο βιβλίο του μνημειώδους έργου του «Μικρά Φυσικά» με τίτλο «Περί Ενυπνίων» το αφιέρωσε στα όνειρα. Ανέπτυξε τις ιδέες του για τον ονειρικό κόσμο και κατέγραψε τη θεωρία του για τη σημασία των ονείρων, για το γιατί ονειρεύεται ο άνθρωπος και για τη φύση της ονειρικής κατάστασης. Υποστήριξε θερμά ότι τα όνειρα αντανακλούν τη σωματική εικόνα και κατάσταση, και συνεπώς ένας ερμηνευτής ονείρων θα μπορούσε να διαγνώσει μια ασθένεια μέσα από αυτά.
Το ίδιο πίστευε και ο Ιπποκράτης ( 460-357 π.Χ.), ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης. Ο αρχαίος Έλληνας επιζητούσε βοήθεια και θεραπεία από τα όνειρά του, κάτι που γνωρίζουμε σήμερα από αναφορές στις λατρευτικές παραδόσεις της εποχής, ιδιαίτερα σ’ αυτές που αφορούν τον Ασκληπιό και τους λατρευτικούς ναούς του, τα Ασκληπιεία.
Ο αρχαίος Έλληνας που ήθελε να προκαλέσει ένα όνειρο το οποίο θα υπεδείκνυε τη θεραπεία, προετοιμαζόταν τρεις ημέρες. Πήγαινε σ’ ένα από τα Ασκληπιεία, πού κατά την ελληνιστική περίοδο ήταν γύρω στα 200, με μεγαλύτερο και πιο φημισμένο αυτό της Επιδαύρου. Νήστευε το κρέας, το ψάρι και τα πουλερικά και απείχε από το σεξ. Τις δύο τελευταίες ημέρες έπινε μόνο νερό. Κατόπιν έπρεπε να θυσιάσει ένα ζώο και να εκτελέσει διάφορα τελετουργικά ζητώντας από τον Ασκληπιό να του φανερωθεί και να τον θεραπεύσει. Το βράδυ ξάπλωνε πάνω στο δέρμα του ζώου πού είχε θυσιάσει και κοιμόταν.
Οι ιερείς ήταν εκεί, για να τον βοηθήσουν να εκτελέσει τις τελετουργίες και να ερμηνεύσουν τα όνειρα που θα έβλεπε τη συγκεκριμένη βραδιά. Σε κάποια όνειρα εμφανιζόταν ο ίδιος ο Ασκληπιός και άγγιζε ή απλώς έδειχνε το πάσχον μέρος. Ένα τέτοιο όνειρο σήμαινε και τη θαυματουργή θεραπεία του ασθενούς. Σε άλλα εμφανιζόταν σαν φίδι ή σκύλος και οι ιερείς συνιστούσαν ανάλογα κάποια θεραπεία. Μεγάλη σημασία είχαν επίσης τα τρόφιμα πού εμφανίζονταν στο όνειρο αλλά και η παρουσία του νερού.
Ο χριστιανισμός αναβίωσε την πεποίθηση ότι τα όνειρα τα έστελναν οι θεοί, για να διαμηνύσουν τις εντολές τους στους υπηκόους τους (στην περίπτωση αυτή ο διαμηνυτής ήταν ο χριστιανικός Θεός). Η Βίβλος είναι γεμάτη από τέτοια όνειρα, το ίδιο και τα κείμενα του Αγίου Κλημεντίου, του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, του Αγίου Αυγουστίνου και πολλών ακόμη Πατέρων της Εκκλησίας των πρώτων χρόνων.
Κάθε βράδυ αφήνουμε τον κόσμο της καθημερινότητας και βυθιζόμαστε στον κόσμο των ονείρων. Έναν κόσμο παράξενο και μαγικό, όπου το αδύνατο γίνεται δυνατό και το απίθανο πραγματικό. Ερχόμαστε σε επαφή με αγαπημένους μας που έχουν φύγει από τη ζωή, βρισκόμαστε σε μέρη άγνωστα και θαυμαστά, πετάμε ψηλά, ελεύθεροι από το νόμο της βαρύτητας βιώνοντας πρωτόγνωρες εμπειρίες.
Η μαγεία όμως των ονείρων δεν βρίσκεται μόνο στα παράξενα σκηνικά και στις πρωτόγνωρες εμπειρίες. Αυτό που πάντα μάγευε τον άνθρωπο είναι η ικανότητά τους να προφητεύουν, καθώς και τα τηλεπαθητικά όνειρα ή αυτά στα οποία εμφανίζονται άγγελοι και άγιοι. Όλα εκείνα δηλαδή που μας επιτρέπουν όχι μόνο να ρίξουμε μια κλεφτή ματιά στο μέλλον, αλλά μας αποκαλύπτουν το θαυμαστό κόσμο των ψυχικών δυνάμεων που κρύβονται μέσα μας.
Αυτά τα όνειρα μας οδηγούν βαθιά στις εσώτερες διαστάσεις του υποσυνειδήτου, στα βαθύτερα στρώματα της ύπαρξής μας. Πολλοί λαοί και πολιτισμοί πιστεύουν ότι τα όνειρα είναι ο τόπος όπου μπορούν να συναντήσουν τους προγόνους τους. Κάποιες άλλες παραδόσεις αναφέρονται σε πνευματικούς οδηγούς που εμφανίζονται στα όνειρα για καθοδήγηση σε δύσκολες στιγμές της ζωής μας. Κάποιες κατηγορίες ψυχικών ονείρων ταξιδεύουν τον ονειρευόμενο σε άλλες διαστάσεις, όπως γίνεται με τα αστρικά ταξίδια.
Τηλεπαθητικά όνειρα, όνειρα από προηγούμενες ζωές αλλά και προγνωστικά ή προφητικά έρχονται να μας προβληματίσουν και να μας υπενθυμίσουν ότι ο άνθρωπος κρύβει μέσα του τεράστιες δυνατότητες, οι οποίες αποκαλύπτονται μόνο όταν το συνειδητό μέρος, ο ορθολογισμός και η τετράγωνη λογική, κοιμούνται δίνοντάς του την ευκαιρία, κάθε βράδυ, να εισχωρήσει στα βαθύτερα επίπεδα του υποσυνείδητου και της ψυχής του.
Τα όνειρα μεταφέρουν μηνύματα από την πνευματική πλευρά του εαυτού μας. Μας θυμίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι μοιραζόμαστε τη θεία καταγωγή και αποτελούν ένα πνευματικό κάλεσμα, για να ασχοληθούμε περισσότερο μ’ αυτό που έχει ουσιαστική σημασία στην ζωή: την ανάπτυξη της συνείδησης και την πνευματική μας εξέλιξη.
Μέσα στον ύπνο, λέει ο Ξενοφώντας, η ψυχή δείχνει καλύτερα τη θεϊκή της φύση και τότε μπορεί να προβλέπει κάτι από το μέλλον. Διότι τότε, καθώς φαίνεται, είναι εντελώς ελεύθερη.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ: Αυτή είναι Ψυχή σου και αυτό αναζητάς στη Ζωή
Μετενσάρκωση: Είμαστε υπεύθυνοι της μοίρας μας, λέει ο Πλάτωνας
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Ομήρου «Οδύσσεια», Τ 560-565
2) Πλάτωνος «Πολιτεία», Κεφ. Θ 571 d,e
3) Πλούταρχος «Περί του Σωκράτους δαιμονίου».
4) Παναγή Λεκατσά «Φαιακία»
5) Μιρσέα Ελιάντ «Σαμανισμός», Εκδ. Χατζηνικολή
6) Walter Burket «Αρχαίες Ελληνικές Θρησκείες», Εκδ. Καρδαμίτσα
