Κάποτε η περιστροφή των ουρανίων σωμάτων δημιουργούσε ήχους και όλα μαζί τη λεγόμενη «συμπαντική μουσική»…
Μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της ιστορίας, που έκανε τη συνεργασία Επιστήμης και Φιλοσοφίας να μοιάζει αδιαμφισβήτητη, ήταν ο μεγάλος Σάμιος φιλόσοφος και μαθηματικός, Πυθαγόρας. Ο ιδιόμορφος αυτός άνθρωπος είχε την εμμονή να κοιτάζει συνεχώς τον Ουρανό και τους Αστέρες. Ήταν πεπεισμένος ότι από εκείνους προέρχεται ο άνθρωπος -τους ονόμαζε «μεγάλους γεννήτορες», όπως και ο Πλάτωνας- και είχε βαλθεί να αποδείξει με μαθηματική ακρίβεια ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνος μέσα στο μικρόκοσμό του, αλλά παράλληλα σύμπαντα και διαστάσεις συνδέονται μεταξύ τους, σχηματίζοντας έτσι ένα υπερβατικό υφαντό που συνδέει όλα τα πλάσματα του Σύμπαντος, από τα πιο μικρά μέχρι τα πιο μεγάλα.
Τα ουράνια σώματα
Για τον Πυθαγόρα, οι κανονικές κυκλικές αποστάσεις των ουρανίων σωμάτων μπορούν να μετρηθούν με ακρίβεια και φαίνονται να κατέχουν μια θεϊκή ευφυΐα, η οποία τα καθιστά ικανά να βρίσκονται σε τροχιά με μια τέλεια κανονικότητα. Έχοντας ανακαλύψει ότι η μουσική ήταν επίσης αριθμοί (μπορεί δηλαδή να εκφραστεί με αριθμητικές σχέσεις), μπορούσε να υποθέσει ότι τα πάντα στον κόσμο είναι αριθμός.
Έμενε λοιπόν να ανακαλύψει τη σχέση ανάμεσα στη μουσική και τον κόσμο: αφού η ουσία των άστρων-θεών είναι ο αριθμός και ο αριθμός είναι, επίσης, το θεμέλιο της μουσικής, τότε τα άστρα και οι πλανήτες έπρεπε κατά κάποιο τρόπο να είναι μουσικά.
Ο ήχος μέσα στη σιωπή
Ο Πυθαγόρας αγαπούσε τη σιωπή, άλλωστε ο σύγχρονος συγγραφέας Morilla Benigno τον αποκάλεσε Γιο της Σιωπής. Μάλλον σιωπηλή ήταν και η εκπαίδευση που έπαιρναν οι μαθητευόμενοί του στη Σχολή του, στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, για τα πρώτα 5 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο κάθε υποψήφιος τελούσε υπό τον όρκο σιωπής. Πίστευε ότι μέσα από αυτήν τη σιωπή γεννιέται η αρμονία και μπορεί κανείς να ακούσει πραγματικά των εσωτερικό ήχο της ψυχής, της δικής του αλλά και του κόσμου (MUSICA ΜUNDANA).
Ο Ιάμβλιχος έγραψε για τον Πυθαγόρα:
«Συγκεντρώνων την ακοή και την σκέψην του, εβύθιζε το εαυτό του εις τις κινούμενες αρμονίες του κόσμου. Συμφώνως προς αυτόν (τον Πυθαγόρα) μόνον ο ίδιος ηδύνατο να τις ακούει και να κατανοήσει τις αρμονίες και συμφωνίες των σφαιρών και των ουρανίων σωμάτων»
(Πορφυρίου, Βίος Πυθαγόρα 30.3-7)
Έτσι, λοιπόν, φαίνεται ότι αυτός ο άνθρωπος μπορούσε να ακούσει τη Μουσική του Σύμπαντος, αυτή την υπέροχη συμφωνία που δημιουργούσε ο ήχος του κάθε ουράνιου σώματος που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο. Ο ίδιος μάς παραδίδει έναν πίνακα αντιστοίχησης του κάθε ουρανίου σώματος με τη νότα που παράγει η κίνησή του.
| ΠΛΑΝΗΤΗΣ | ΝΟΤΑ ΚΛΙΜΑΚΑΣ |
| ΣΕΛΗΝΗ | Ρε |
| ΕΡΜΗΣ | Ντο |
| ΑΦΡΟΔΙΤΗ | Σιb |
| ΗΛΙΟΣ | Λα |
| ΑΡΗΣ | Σολ |
| ΖΕΥΣ | Φα |
| ΚΡΟΝΟΣ | Μι |
Συνεχίζοντας την επιστημονική έρευνα και μελέτη και χρησιμοποιώντας ένα μονόχορδο, ανακάλυψε τη σχέση ανάμεσα στο μήκος των χορδών και το τονικό ύψος που δίνουν και καθόρισε τα μουσικά διαστήματα με λόγους σχετικούς με το μήκος της χορδής, ως εξής: 2/1 (οκτάβα), 3/2 (πέμπτη), 4/3 (τετάρτη). Επομένως, κατά τους Πυθαγορείους το μυστικό της μουσικής και της κοσμικής αρμονίας κρύβεται στις σχέσεις των τεσσάρων πρώτων φυσικών αριθμών (1, 2, 3, 4). Οι αριθμοί αυτοί είναι που σχηματίζουν και την «ιερή τετρακτύ», το μυστικό της κοσμικής αρμονίας,
Η Ιερή Τετρακτύς (1+2+3+4=10)
Η αρμονία της ψυχής
Για τον Πυθαγόρα, το σύμπαν προήλθε από το χάος και απέκτησε μορφή με το μέτρο και την αρμονία, γι’ αυτό και πρώτος το ονόμασε «Κόσμο», δηλαδή τάξη, αρμονία και ομορφιά (εξ ου και η λέξη «κόσμημα»).
Αρμονία για την ψυχή του ανθρώπου υπάρχει όταν διατηρείται κάποια συμμετρία ανάμεσα στο υλικό και το πνευματικό του στοιχείο. Η ψυχή έχει τις ιδιότητες της ταυτότητας, της ετερότητας, της στάσης και της κίνησης. Αυτή είναι η «τετρακτύς» για την ψυχή. Αυτές οι φιλοσοφικές του αντιλήψεις επηρέασαν τον Πλάτωνα, ο οποίος αργότερα θεωρεί ότι η αρμονία της μουσικής καθρεφτίζει την αρμονία της ψυχής και τελικά, στο έργο του «Πολιτεία», εντάσσει τη μουσική παιδεία στα βασικά στάδια εκπαίδευσης των νέων.
Μέσα από τη μουσική και τα μαθηματικά, ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει την υπέρβαση των σωματικών περιορισμών και την κάθαρση της ψυχής, για να μπορέσει η τελευταία να απελευθερωθεί από τον κύκλο των μετενσαρκώσεων και να φτάσει τελικά στη θεότητα από την οποία προέρχεται.
Όπως στον άνθρωπο υπάρχουν η ψυχή και το σώμα, έτσι και στον κόσμο δύο αρχές βρίσκονται σε φαινομενική αντίθεση: το όριο (το πέρας) και το άπειρο. Το πέρας είναι αυτό που διοικεί και οργανώνει τον κόσμο. H ύψιστη έκφραση του πέρατος είναι ο Αριθμός, ο οποίος αποτελεί κλειδί για την κατανόηση της θείας τάξης, η οποία οριοθετεί -θέτει σε πέρας- τον κόσμο.
Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, το σύμπαν έχει επιτύχει τη συμμετρία, τη δέουσα αναλογία πέρατος και απείρου (ψυχής και σώματος) και βρίσκεται σε κατάσταση αρμονίας. Αν ο άνθρωπος καταφέρει να δει, να ακούσει, να βιώσει αυτή τη συμπαντική συμμετρία, τότε θα πετύχει και αυτός τη δική του κάθαρση. Αυτή ήταν η ανάγκη που τελικά οδήγησε τον Πυθαγόρα στην θεωρία του για την «Αρμονία των σφαιρών».
Σύγχρονοι Πυθαγόρειοι
Ο κ. Χαράλαμπος Σπυρίδης (πρώην πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, διευθυντής του Τομέα Τεχνολογίας Ήχου, Μουσικοπαιδαγωγικής και Βυζαντινής Μουσικολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών), στο 5ο συνέδριο «Φιλοσοφία και Κοσμολογία» του Πανεπιστημίου Αθηνών (Οκτώβριος 2016) θα αποδείξει ότι κατάφερε να επεκτείνει την ακριβή εφαρμογή της πυθαγόρειας θεωρίας σε όλους τους γνωστούς πλανήτες, ενώ θα υποδείξει συγκεκριμένες θέσεις «πλανητικών» αντικειμένων μετά τον Πλούτωνα.
Όπως δήλωσε ο ίδιος, «η γέφυρα που κατασκευάσθηκε και συνδέει τον κόσμο των αστρονόμων με τον κόσμο των μουσικών διασφαλίζει την αιωνιότητα μιας συμπαντικής αρμονίας σε πλήρη εξέλιξη, η οποία θα προσδιορίσει το χωροχρόνο μέσω των γνώσεων της Αστρονομίας και της Μουσικής στην εκάστοτε εποχή».
Μεγάλο ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει ο τρόπος που ο μέγας Έλληνας μουσικοσυνθέτης, Μίκης Θεοδωράκης βιώνει αυτή τη σύνδεση Σύμπαντος και ανθρώπου μέσα από τη Συμπαντική Μουσική:
«Η άποψή μου είναι ότι ο γεννημένος συνθέτης, αν και εφόσον έχει καλλιεργηθεί πνευματικά και ψυχικά και έχει σπουδάσει σε βάθος την τεχνική της μουσικής σύνθεσης, τότε κατά την περίοδο της εσωτερικής του γονιμοποίησης δέχεται το «σπέρμα» της συμπαντικής αρμονίας που καταλήγει στην γένεση μουσικής. Είναι ένας πνευματικός γάμος ανάμεσα σε έναν θνητό και τον αθάνατο ωκεανό αρμονίας που μας περιβάλλει και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τα έργα των μεγάλων συνθετών και γενικότερα των μεγάλων καλλιτεχνών παραμένουν αθάνατα.»
Και παρακάτω, φανερώνοντας τη βαθιά γνώση του πάνω στην αρχαιοελληνική σκέψη:
«Όσον αφορά την Μουσική οι αρχαίοι την θεωρούσαν ως ιδανική μορφή της Αρμονίας και ζωτικό σημείο συνάντησης του ατομικού με το καθολικό. Και θεωρούσαν τον Ήχο με τον άυλο χαρακτήρα του ως ένα από τα πλέον ιδανικά μέσα για την επανασύνδεση των μύχιων δυνάμεων της ανθρώπινης ψυχικής πνευματικότητας με τα συμπαντικά αρχέτυπα της Δημιουργίας.»
Κάθε στιγμή, κάθε δευτερόλεπτο, από την αρχή της Δημιουργίας αυτού του Κόσμου, μια Συμπαντική Χορωδία φαίνεται να εκτελεί άριστα μια περίτεχνη παρτιτούρα. Ποιος είναι άραγε αυτός ο Μέγας Μαέστρος της Ζωής; Ποιες νότες μπορούμε να ηχήσουμε εμείς οι άνθρωποι σε αυτό το πεντάγραμμο; Ο Πυθαγόρας και οι σύντροφοί του προσπάθησαν να μας μυήσουν σε αυτά τα μυστικά και να μας δώσουν μαθήματα εσωτερικής αρμονίας από την ίδια τη φύση. Ας ακούσουμε το τραγούδι της…
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
-
«Ο Πυθαγόρας ισχυρίζεται ότι άκουσε αυτόν τον «ήχο των σφαιρών». Μπορεί να το επιβεβαιώσω μετά από 2.500 χρόνια, γιατί κι εγώ είχα την ίδια εμπειρία. Άλλωστε έτσι ξεκίνησε για μένα το μεγάλο ταξίδι στην περιοχή των ήχων με τη βεβαιότητα ότι αποτελώ ένα απειροελάχιστο μόριο μέσα στον Ωκεανό αυτής της Συμπαντικής Αρμονίας, που περιβάλλει κάθε τι το υπαρκτό από τους πλανήτες έως τα άτομα.» (Μίκης Θεοδωράκης)
-
«Πριν να μπορέσει η ψυχή να καταλάβει και να θυμηθεί, θα πρέπει να έχει ενωθεί με τον Σιωπηλό Ομιλητή, όπως με την ιδέα του τεχνίτη η μορφή που αποτυπώνεται επάνω στον πηλό.» (Φωνή της Σιγής)
ΠΗΓΕΣ
-Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ-Χαράλαμπος Σπυρίδης
-ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣΟΦΙΑ(ΝΙΚΟΛΑΟΥ Α.ΜΑΡΓΙΩΡΗ –ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ Α.ΜΑΡΓΙΩΡΗ)
–http://users.uoa.gr/~hspyridis/kallipateira.pdf
–https://www.youtube.com/watch?v=UK8Zg0Gz78w
-http://www.pronews.gr/portal/item/
–http://flashnews.gr/post/141788/o-pi8agoras-ke-i-simpantiki-armonia
-Συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στη γερμανική εφημερίδα SUDDEUTSCHE ZEITUNG, 2006 (http://www.mikis-crete.gr/highlights/323-mikis-theodorakis)
–http://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/oikologia/1005-theoria-yperxordon-kai-arxaia-filosofia
