“Ο καθένας μπορεί να θυμώσει –αυτό είναι εύκολο! Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό, στη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο, αυτό ΔΕΝ είναι καθόλου εύκολο!” ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ο θυμός ερμηνεύεται ως το συναίσθημα του ανθρώπου, το οποίο μοιράζεται με τα πιο προχωρημένα ζώα, το οποίο τον καλεί να δράσει απέναντι σε μία κατάσταση που τον ενοχλεί, τον απειλεί ή τον βλάπτει σωματικά ή ψυχικά. Είναι μία επαγρύπνηση, μπορούμε να πούμε, του ίδιου μας του οργανισμού που μας καλεί να λάβουμε δράση απέναντι σε μία ενέργεια η οποία μας βάζει σε κίνδυνο. Είναι ένα ψυχολογικό ένστικτο, κατά κάποιο τρόπο, που χρησιμοποιείται ως ένα όπλο στον αγώνα της επιβίωσης.
Αν όμως είναι ένα χρήσιμο ένστικτο, τι είναι αυτό που κάνει πολλές φορές να λειτουργεί καταστρεπτικά για εμάς και τους άλλους;
Ας δούμε τι μας λέει ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, σε ένα έργο του, τα Ηθικά Νικομάχεια, το οποίο έγραψε για να συμβουλεύσει τον γιο του.
Καταρχήν λέει ο Αριστοτέλης φαίνεται ότι ο θυμός «ακούει» ως ένα σημείο τη λογική, όμως την «ακούει» λανθασμένα. Χρησιμοποιεί 2 εικόνες για να μας δώσει να καταλάβουμε
“Ακριβώς όπως οι γρήγοροι υπηρέτες, που πριν καλά καλά ακούσουν όλα όσα τους λένε, βιάζονται να τρέξουν, και ύστερα κάνουν λάθος ως προς την εντολή που τους δόθηκε…”
“… ή όπως τα σκυλιά, που αρχίζουν να γαβγίζουν και μόνο που ακούν κάποιον θόρυβο από έξω, προτού ακόμη αντιληφθούν αν ο επισκέπτης είναι ένα γνωστό πρόσωπο..”
“…έτσι και ο θυμός, εξαιτίας της έξαψης και της βιασύνης που είναι τα φυσικά του χαρακτηριστικά, «ακούει» τη λογική, δεν «ακούει» όμως την εντολή που του δίνει, και έτσι ορμάει να πάρει εκδίκηση.”
Λογική και επιθυμία
Δηλαδή η λογική δίνει σήμα για ενδεχόμενο κίνδυνο και ένα από τα “σκυλιά” της, ο θυμός, ορμά για να υπερασπιστεί τον κύριό της. Τι συμβαίνει τότε και υπάρχουν “λάθος συναγερμοί”, όταν υπερεκτιμούμε μια απειλή;
Αυτό που συμβαίνει, λέει ο Αριστοτέλης, είναι ότι παρεμβαίνει η επιθυμία ανάμεσα στη λογική και στο θυμό και παίρνει αυτή τον έλεγχο. Άρα: ο θυμός υπακούει ως κάποιο σημείο στη λογική, η επιθυμία όμως όχι. Επομένως η επιθυμία είναι χειρότερη από τον θυμό γιατί ο ένας τύπος ανθρώπου που “αρπάζεται” εύκολα υποκύπτει κατά κάποιον τρόπο στη λογική, ενώ ο άλλος τύπος ανθρώπου υποκύπτει στην επιθυμία και όχι στη λογική κι έτσι ο θυμός έχει έναν αναρμόδιο και κακό αφέντη.
Συνεπώς ο θυμός όταν δεν παρεμβαίνει η επιθυμία, μπορεί να είναι φυσικός και μερικές φορές λειτουργεί σαν βαλβίδα για να φύγει η συσσωρευμένη ένταση. Η λογική θα μας πει αργά ή γρήγορα αν η απειλή είναι πραγματική ή όχι και έτσι θα μαζέψουμε ή θα αμολύσουμε τα σκυλιά του θυμού. Η επιθυμία όμως, που είναι “τυφλή”, αν την αφήσουμε να πάρει τον έλεγχο, τότε η λογική είναι αδύναμη να μας βοηθήσει. Όπως λέει ο Αριστοτέλης:
“Όταν θυμώνουμε, ο λογισμός μας αποχωρεί, αποφεύγοντας το θυμό σαν πικρό τύραννο.”
Η επιθυμία από τη φύση της είναι “τυφλή” και παράλογη. Μπορούμε να επιθυμούμε παράλογα πράγματα, που δεν στέκουν σε μια απλή εξέταση της λογικής. Το “ζώο” μέσα μας, ξεχνάει τον άνθρωπο, τον “Homo Sapiens”. Η επιθυμία, που σε ένα ζώο είναι η κύρια φύση του, δεν πρέπει να μπορεί στον άνθρωπο να απενεργοποιεί τη λογική, που είναι αυτό που ο άνθρωπος έχει κατακτήσει έναντι του ζώου.
Η επιθυμία χωρίς την συμμετοχή της λογικής γίνεται πάθος
Ας σκεφτούμε τον θυμό των μικρών παιδιών, όταν τους αρνούμαστε κάτι. Πολλές φορές θυμώνουν και χάνουν τον έλεγχο. Αλλά σε λίγο, θα τους περάσει ο θυμός, επειδή ακόμα δεν έχουν χτίσει δυνατές επιθυμίες-πάθη που θα μπορούσαν να κάνουν τον θυμό, μόνιμο και επικίνδυνο. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, όμως, ο θυμός γίνεται εργαλείο για να γίνουν αυτά που θέλουμε. Επειδή ερμηνεύεται ως εργαλείο για επίτευξη στόχου υπάρχει η πιθανότητα να αποδειχθεί και μη αποτελεσματικός.
Συμπέρασμα
Ο θυμός ως φυσιολογικό συναίσθημα μπορεί αν λειτουργήσει εποικοδομητικά. Ο φυσιολογικός θυμός με κινητοποιεί να βρω λύσεις. Ο προβληματικός θυμός όμως θα λειτουργήσει καταστροφικά. Αντί να λύσει, δημιουργεί προβλήματα και ενώ φαίνεται αρχικά να φέρνει άμεσο αποτέλεσμα, μακροπρόθεσμα το κόστος των συνεπειών είναι τεράστιο.
Πριν θυμώσουμε λοιπόν ας σκεφτούμε αν πραγματικά κινδυνεύουμε. Να βάλουμε τη λογική ως ελεγκτή του θυμού μας και όχι το πάθος. Έτσι ο θυμός μας θα είναι ένας θυμός σαν του μικρού παιδιού, που είναι μια καλοκαιρινή μπόρα, που ξεσπάει απότομα αλλά και φεύγει γρήγορα, αφήνοντας ξανά τον ήλιο να μας ζεστάνει.
Κι αν θέλετε πιο πρακτικούς κανόνες δείτε τις παρακάτω:
ΚΑΝΟΝΑΣ 1: H υπομονή που συνεχώς δοκιμάζεται, στο τέλος γίνεται θυμός. Υπόμεινε καταστάσεις και πρόσωπα ως εκεί που αντέχεις. ‘Αν δεν αντέχεις απομάκρυνε από τη ζωή σου και την καθημερινότητα σου καθετί τοξικό, που μόνο δυσάρεστα συναισθήματα έχει την τάση να σου προκαλεί.
ΚΑΝΟΝΑΣ 2: Δεν μπορείς να εμποδίσεις τον θυμό σου. Ο θυμός είναι ένα υπαρκτό συναίσθημα στη ζωή σου είτε το θέλεις είτε όχι. Μπορείς όμως να τον αντιμετωπίσεις έμπρακτα προτού προλάβει να επαναληφθεί στον ίδιο βαθμό και για τον ίδιο λόγο.
ΚΑΝΟΝΑΣ 3: Όταν είσαι ήρεμος, σκέψου και αναλογίσου τι ήταν εκείνο που πραγματικά σε θύμωσε. Σκέψου αν υπάρχουν τρόποι να αλλάξεις την κατάσταση. Αν αξίζει τον κόπο να ασχοληθείς, μιας και δεν μπορείς να αλλάξεις τον άλλο, μπορείς όμως να αλλάξεις εσένα μέσα από μια κατάσταση έκρηξης θυμού.
ΚΑΝΟΝΑΣ 4: Πριν κάνεις οτιδήποτε αναρωτήσου: Αν αντιδράσεις με θυμό, θα νιώσεις καλύτερα με τον εαυτό σου μετέπειτα;
ΚΑΝΟΝΑΣ 5: Το πώς αντιδράς σε κάθε ”κίνδυνο” είναι δική σου ευθύνη και υπόθεση. ΕΣΥ και μόνο ΕΣΥ είσαι υπεύθυνος για την συμπεριφορά σου. Το πως αντιδράς αντίστοιχα στον εσωτερικό σου θυμό είναι εξίσου δική σου ευθύνη. Κανείς δεν είναι υπεύθυνος στις δικές σου αντιδράσεις, παρά μόνο στα λόγια και στις πράξεις του.
ΚΑΝΟΝΑΣ 6: Ό,τι και αν έχει προκαλέσει τον θυμό σου, δεν έχει κανένα νόημα να κατηγορείς κάποιον άλλο. Για να επιταχύνεις την διαδικασία ”επούλωσης” του θυμού σου, ξεκαθάρισε στο μυαλό σου πως η δημιουργία του προκλήθηκε από κάποιον άλλο και η παραμονή του μέσα σου είναι καθαρά δική σου υπόθεση.
ΚΑΝΟΝΑΣ 7: Κανένας δεν αλλάζει, αν δεν το θέλει πρώτα ο ίδιος. Το να αλλάξεις τον τρόπο σκέψης και δράσης εκείνου που βρίσκεται απέναντί σου μπορεί μόνο να σε οδηγήσει σε αυτοκαταστροφή και χάσιμο πολύτιμου χρόνου που θα μπορούσες δημιουργικά να χρησιμοποιήσεις για να βελτιώσεις, αν χρειαστεί και να αλλάξεις τον δικό σου τρόπο σκέψης και δράσης απέναντι σε κάποιον ενδεχόμενο κίνδυνο.
ΚΑΝΟΝΑΣ 8: ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΝΟΝΑΣ ΣΤΟ ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΝΙΩΘΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΖΕΣΑΙ. Μην φοβάσαι να εκφράσεις τον θυμό σου! Οτιδήποτε σε καθιστά χαρούμενο εξέφρασέ το και οτιδήποτε σε καθιστά λυπημένο ή θυμωμένο διαχειρίσου το με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Μην λογοκρίνεις τα συναισθήματά σου! Υπάρχουν μέσα σου για κάποιο λόγο και ψάχνουν διέξοδο για να βγουν προς την επιφάνεια. Διώχνοντας και την τελευταία σταγόνα οργής που σου προκαλεί μια κατάσταση ή ένα πρόσωπο, έρχεσαι ένα βήμα πιο κοντά στην εσωτερική σου ηρεμία! Διεκδίκησε αυτή την ηρεμία. Δεν μπορεί κανένας να στη στερήσει, παρά μόνο ο ίδιος σου ο εαυτός!
Διάβασε περισσότερα:
Πώς απαντάς στις προσβολές; Καν’ το όπως και ο Σωκράτης
Πώς απαντάς στους εγωιστές; Καν’ το όπως ο Διογένης ο Κυνικός
Πώς απαντάς στις προσβολές; Καν’ το όπως ο Θαλής
Πώς να ελέγχεις τον θυμό σου; Κάν’ το όπως ένας Σαμουράι
Πηγές:
