Πηγή: ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ – nea-acropoli.gr: Η λέξη Μυστήριο στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε το μυστικό, το άρρητο μέρος μιας τελετής ή λατρείας, που δεν γινόταν φανερή σε άτομα που δεν είχαν μυηθεί. Όπως φαίνεται και ετυμολογικά, η λέξη παράγεται από το ρήμα μυείν, δηλαδή κλείνω και αναφέρεται κυρίως στα μάτια και στα χείλη.
Τα αρχαία Μυστήρια ήταν μία από τις πνευματικές κληρονομιές στην αρχαία Ελλάδα, όπου έπρεπε πρώτα κανείς να μυηθεί, κοινώς να εισαχθεί. Αυτός που περνούσε αυτή την κατάσταση ονομαζόταν Μύστης και το πρόσωπο που τον εισήγαγε σ’ αυτή Μυσταγωγός. Στην εσωτερική έννοιά τους παρουσίαζαν τις αιώνιες αλήθειες, είτε ήταν φυσικές είτε ήταν πνευματικές, που διατηρήθηκαν στο πέρασμα χιλιάδων ετών.
Από τα λίγα που γνωρίζουμε για αυτά, φαίνεται ότι παρουσίαζαν αλληγορικές αναπαραστάσεις που συμβολίζουν τα πεπρωμένα των ψυχών μετά θάνατον, το νόμο και την ενότητα, που συνδέουν όλα τα όντα. Επίσης ήταν τελετουργίες για την ευκαρπία και τη γονιμότητα της γης.
Στα Μυστήρια όλων των εποχών και όλων των θρησκειών οι άνθρωποι επιδίωκαν τη βοήθεια του θεού ή των θεών. Τα Μυστήρια εμφανίζονται σε ένα αρκετά αναπτυγμένο πολιτιστικό στάδιο του ανθρώπου . Η σύλληψη της έννοιας των θεών, των πνευμάτων και ενός υπερβατικού κόσμου, που υπάρχει πέρα από τις αισθητές δυνατότητες του ανθρώπου, αποτελούσαν την αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη των Μυστηρίων.Αυτές οι μυστηριακές τελετές είχαν ως σκοπό να αφυπνίσουν τη συνείδηση των ανθρώπων και τους πνευματικούς ορίζοντές τους αφήνοντας στην άκρη την ροή τον βέβηλο ρυθμό της καθημερινής ζωής. Εκεί μπορούσαν να λάβουν μέρος μόνο όσοι πετύχαιναν μετά από προετοιμασίες δοκιμασιών και υποσχέσεων (π.χ περί εχεμύθειας) και μόνο τότε γίνονταν δεκτοί στο χώρο των μυημένων.
Στους χώρους εκείνους ιδιαίτερη έμφαση δινόταν στην ψυχική ανύψωση του ανθρώπου προς την πνευματική του ολοκλήρωση και τελειοποίηση, μέσω του καθαρμού και του εξαγνισμού, για να κατακτήσει ο μυημένος με την ψυχή του την αγάπη και την πνευματική ελευθερία.
Στον ευρύτερο χώρο του Αιγαίου και της Ελλάδας γενικότερα τα Μυστήρια γίνονταν δύο φορές το χρόνο, το φθινόπωρο με τη σπορά και την άνοιξη όταν τα σπαρτά θέλουν βροχή, αλλά σε κάθε περιοχή τα μυστήρια τελούνταν ανάλογα με το κλίμα.
Κάποια από τα Μυστήρια είχαν αποκτήσει πανελλήνια εμβέλεια όπως τα Ελευσίνια, τα Ορφικά, τα Καβείρια. Με επιδράσεις κυρίως από τα Μυστήρια της Αρχαίας Αιγύπτου, αναδιοργανώθηκαν με την παρέμβαση μεγάλων μυστών και ιεροφαντών, που θήτευσαν πριν στα Αιγυπτιακά ιερά όπως ο Κάδμος , ο Ορφέας, ο Φερεκύδης, ο Επιμενίδης , ο Πυθαγόρας.
ΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
«… Η κόρη έπαιζε ασταμάτητα στα λιβάδια που τόσο πολύ αγαπούσε. Ήταν η εποχή που η ζωή εκδηλωνόταν στη γη με πολλά χρώματα. Μέσα στο παιχνίδι η κόρη είδε ένα θεσπέσιο λουλούδι, ένα Νάρκισσο κι έτρεξε να τον πάρει. Εκεί κοντά έβοσκε τους χοίρους του ο Ευουλέας και μόλις η κόρη άγγιξε το Νάρκισσο ο Πλούτωνας βρήκε την ευκαιρία να την πάρει κοντά του, ανοίγοντας ένα χάσμα όπου μαζί με την Περσεφόνη έπεσαν και οι χοίροι του Ευουλέα. Η μητέρα της έτρεξε να τη βρει δίχως αποτέλεσμα και καθώς η λύπη της Θεάς συνεχιζόταν , ο Δίας θέλοντας να τη βοηθήσει έκανε μία συμφωνία με τον Πλούτωνα. Το 1/3 του χρόνου να είναι βασίλισσα του κάτω κόσμου και τα 2/3 να είναι επάνω στη γη με την μητέρα της…»
Οι θεοί αυτών των μυστηρίων είναι δύο ζεύγη , η Μητέρα – Κόρη και ο Θεός – Θεά .
Ο μύθος της Δήμητρας και της Περσεφόνης αποτελεί το κέντρο της λατρείας των Ελευσινίων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια ιδρύθηκαν από τον Εύμολπο το 1.400 π.Χ κι ότι άρχισαν να λειτουργούν επίσημα τον 8ο αιώνα π.Χ Υπήρχαν τα μικρά (Ελάσσονα) τα εν Άγραις και τα μεγάλα (Μείζονα) Μυστήρια. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, δεν πρέπει να ταυτίζονται τα μικρά (Ελευσίνια) με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Υπήρχε σαφής διάκριση μεταξύ των Ελευσινίων και των Μυστηρίων, διότι για την τιμή της Δήμητρας και της Κόρης γίνονταν πολλές γιορτές και οι πιο επίσημες ήταν όπως αναφέραμε τα Ελευσίνια, τα Θεσμοφόρια , τα Αλώα και τα Θαλύσια.
Κατά τη διάρκεια του Ανθεστηρίωνα (Β΄ 15ήμερο Φεβρουαρίου και Α΄ 15ήμερο Μαρτίου) την εποχή της Άνοιξης, τελούνταν τα Ελευσίνια ή τα «Εν Αστει» ενώ τα «Μυστήρια εν Ελευσίνι» τα ονομαζόμενα μεγάλα τελούνταν το μήνα Βοηδρομιώνα (Β΄15ήμερο Σεπτεμβρίου και Α΄15ήμερο Οκτωβρίου).
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή και οι δύο γιορτές τελούνταν στην Ελευσίνα, αλλά τα μεν Μυστήρια ήταν η καθαρά θρησκευτική τελετή στην οποία έπαιρναν μέρος μόνο οι μύστες, ενώ τα δε Ελευσίνια ήταν αγώνες προς τιμήν της Δήμητρας κι ονομάστηκαν έτσι επειδή τελούνταν στην Ελευσίνα. Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι και στα μικρά τελούνταν Ιερές μυητικές τελετουργίες προς τιμή της Θεάς Περσεφόνης (Κόρης) και ήταν εισαγωγικές και προπαρασκευαστικές για τα Μεγάλα Μυστήρια.
Οι μυούμενοι θυσίαζαν δέλφακα (χοιρίδιο) και με τα νερά του ποταμού (Ιλισσός) καθαρίζονταν από τα μιάσματα με τη βοήθεια ειδικού ιερέα που λεγόταν «Υδρανός». Ακολουθούσε μέγας όρκος τους μπροστά στον όσιο Ευμολπίδη «Ιεροφάντη» της Ελευσινίας Δήμητρος και κατήχησή τους από τον τελευταίο, αναγκαία για την προπαρασκευή των μυστών για τα μετά από πέντε ενιαυτούς λεγόμενα Μεγάλα Ελευσίνια (Εποπτεία). Στο τέλος, οι μυούμενοι ενθρονίζονταν και οι ιερείς χόρευαν τελετουργικά γύρω απ’ αυτούς ως σημείο αποδοχής στον κύκλο της πρώτης μύησης.
Από τις δεκαπέντε έως τις είκοσι δύο του μήνα Βοηδρομιώνα τελούνταν ανά πενταετία στην Ελευσίνα τα Μεγάλα Μυστήρια, που κατέληγαν σε επιφάνεια της Θεάς Περσεφόνης και μύηση των μυστών στο «υπέρτατο μυστικό της ζωής». Η πρώτη ημέρα της μύησης λεγόταν «Αγυρμός», δηλαδή συγκέντρωση και περνούσε με την προσέλευση των υποψηφίων μυστών στο Ιερό της Ελευσίνας. Η δεύτερη ημέρα λεγόταν «΄Αλαδαι Μύσται» και περνούσε με πομπή προς τη θάλασσα και καθαρμούς στα νερά της. Την τρίτη ημέρα καθιερωνόταν απόλυτη νηστεία κι άρχιζε η χορήγηση του περίφημου ποτού «Κυκεών». Η νηστεία σταματούσε το ίδιο βράδυ με λίγα «ιερά τρόφιμα» που δίνονταν στους μυούμενους μέσα από μια «Μυστική Κύστη». Την τέταρτη ημέρα προσφέρονταν θυσίες στις θεότητες της Ελευσίνας και χορεύονταν ιερατικοί κυκλικοί χοροί. Την πέμπτη ημέρα «Λαμπαδηφορία» οι μυούμενοι με πυρσό στο χέρι σχημάτιζαν ανά δύο σιωπηλή πομπή με επικεφαλής τον «Δαδούχο» ιερέα κι έμπαιναν στο Ναό της Θεάς Δήμητρας. Η έκτη ημέρα λεγόταν «΄Ιακχος» και ήταν αφιερωμένη σε λατρευτικές πράξεις προς τιμή του θεοπαίδα Ιάκχου με περιφορά του αγάλματός του (στεφανωμένου με μυρσίνη σε ένδειξη πένθους) και των ιερών του αντικειμένων (Λικμός,Κάλαθος,Φαλλός) από τον Κεραμεικό στην Ελευσίνα μέσω της «Ιεράς Οδού». Η νύχτα προς την έβδομη ημέρα λεγόταν «Ιερά Νύξ» και εγκαινίαζε τη Μεγάλη Μύηση, η οπία ολοκληρωνόταν την ένατη ημέρα με την τελική Ιεροφάνεια και τη Θεαματική επιφάνεια της Θεάς Περσεφόνης που ανερχόταν από τον Άδη. Επίσης τα σύμβολα που αναφέρονται ότι χρησιμοποιούσαν στα μυστήρια αυτά είναι τα εξής: Η σφαίρα, το στάχυ και η χλόη, η άκανθος, ο υάκινθος, το σπειρωτό φίδι, το κουκουνάρι , το αυγό και Κλάδος Πίτυος .
Ο Ισοκράτης εύστοχα αναφέρει : Η θεά Δήμητρα δύο πράγματα έδωσε στην Ελευσίνα:
α) τον καρπό των αγρών και τη μετάβαση του ανθρώπου σε ανθρώπινες κοινωνίες, αφήνοντας πίσω τη ζωώδη του κατάσταση. β) Τις τελετές για να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος και να βιώσει με ελπίδα το δώρο της ζωής
Στα Ελευσίνια Μυστήρια συμμετείχαν όσοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα και δεν γίνονταν δεκτοί ανθρωποκτόνοι, ιερόσυλοι, μάγοι και άθεοι.
TA ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Ο Ορφέας ήταν το έμψυχο πνεύμα της ιερής Ελλάδας, αυτός που αφύπνισε τη θεία ψυχή. Η επτάχορδη λύρα του αγκαλιάζει τον κόσμο. Κάθε χορδή της αντιστοιχεί σ’ ένα ρυθμό της ανθρώπινης ψυχής, που περιέχει το νόμο μιας επιστήμης και μιας τέχνης. Η θεουργική και διονυσιακή ώθηση, που κατόρθωσε να μεταδώσει στην Ελλάδα ο Ορφέας, μεταφέρθηκε μέσα απ’ αυτήν σε όλη την Ευρώπη.
Εμφανίστηκε στη Θράκη, ήταν βασιλικής καταγωγής και με τη μελωδική φωνή του ασκούσε παράδοξη έλξη. Ξαφνικά ο νέος αυτός εξαφανίστηκε. Έλεγαν ότι πέθανε, ότι κατέβηκε στον Άδη. Είχε φύγει για την Αίγυπτο όπου μυήθηκε και ξαναγύρισε μετά από πολλά χρόνια με ένα όνομα μύησης που πήρε από τους δασκάλους του. Τώρα ονομαζόταν Ορφέας ή Άρφα που σημαίνει «Εκείνος που γιατρεύει με το φως». Οι ιερείς της Ροδόπης υποδέχτηκαν τον μύστη της Αιγύπτου ως σωτήρα. Σε λίγο η επίδρασή του θα εισχωρήσει σε όλα τα ιερά της Ελλάδας. Αυτός καθιέρωσε τη βασιλεία του Δία στη Θράκη και του Απόλλωνα στους Δελφούς, που έβαλε τις βάσεις του Αμφικτιονικού Συνεδρίου, το οποίο υπήρξε η κοινοτική ενότητα της Ελλάδας. Στην κορυφή της μύησης συγχώνευσε τη θρησκεία του Δία με τη θρησκεία του Διονύσου σε μια παγκόσμια σκέψη.
Οι μύστες ασπάζονταν από τα διδάγματά του το αγνό φως των υπέρτατων αληθειών. Κι αυτό το ίδιο φως έφθανε ως τον λαό κάπως μετριασμένο, όχι όμως και λιγότερο ευεργετικό, κάτω από το πέπλο της ποίησης και των μαγευτικών γιορτών. Κατ’ αυτό τον τρόπο έγινε ο αρχιερέας της Θράκης, μέγας ιερέας του Ολυμπίου Δία, και για τους μύστες αυτός που αποκάλυπτε τον Ουράνιο Διόνυσο.
Ο μύθος της Ευριδίκης έχει μεγάλο ενδιαφέρον και όχι μόνο ως μία ιστορία αγάπης. Είναι ένα θεολογικό κομμάτι το οποίο οικειοποιήθηκε στην αρχή ο Διόνυσος.
Χθόνιες τελετές συχνά επικαλούνταν εμπεριέχοντας την ιδέα «να μην στραφεί κάποιος πίσω». Στα Ορφικά Μυστήρια υπήρχαν διάφορες τελετουργίες εξαγνισμού, οι διάφορες αποχές όπως η απαγόρευση της κρεοφαγίας. Ο Ορφισμός επηρέασε και τον Πυθαγόρα που έγινε ζηλωτής του τρόπου έκφρασης του Ορφέα. Στα χρόνια δε του Πεισίστρατου ήταν πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουν τα γνήσια Ορφικά από τα Πυθαγόρεια. Όσοι μυούνταν στα Ορφικά Μυστήρια τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια μυστικές διατάξεις , οι οποίες είχαν μεγάλης ομοιότητα με τις Πυθαγορικές αρχές. (Αποτελούνταν από 9 βαθμούς και διαιρούνταν σε 3 κατηγορίες.
Σε αυτά που αφορούσαν τη διαμόρφωση του ανθρώπου κι έδειχναν την προέλευσή του. σε αυτά που δίδασκαν τις δυνάμεις της φύσης, τις ποικιλίες των οργάνων των διαφόρων μορφών. Και στα μεγάλα και ιερά, στα οποία δεν έπρεπε να αναφέρουν ούτε λέξη για την ύπαρξή τους.
Στην πρώτη ομάδα μυούνταν άντρες και γυναίκες και υποβάλλονταν σε πενταετή σιγή. Στη δεύτερη μυούνταν μόνο εξαγνισμένοι στο σώμα και στο νου και καθαροί από ανομήματα. Στην τρίτη μυούνταν μόνο φωτισμένοι και εμπνευσμένοι ανεξαρτήτου ηλικίας.
Τρεις είναι οι μυθικές ιστορίες που έχουν σημαντικά χαρακτηριστικά για τον ιδρυτή αυτών των Μυστηρίων: α) ο θρύλος για τη γέννησή του, β) η αναζήτηση της γυναίκας του, της Ευρυδίκης, γ) ο μύθος του θανάτου του από τις Μαινάδες.
Η ταχεία εξάπλωση των Ορφικών Μυστηρίων έρχεται σε αντίθεση με τα αντίστοιχα της Ελευσίνας και των Καβείρων.
Είναι γεγονός πως τα Ορφικά δεν συνδέονται όπως τα άλλα με καμία συγκεκριμένη τοποθεσία, εφόσον δεν χρειάζονταν ναούς, αλλά πραγματοποιούνταν σε οικήματα. Όταν σε μια ιστορική περίοδο γράφτηκαν σε μια σταθερή μορφή σε 24 βιβλία οι ιεροί λόγοι, απέκτησαν μεγάλο κύρος.
Οι Ορφικοί Ύμνοι, αν και είναι γραμμένοι σε διαφορετικές εποχές από διαφορετικούς συγγραφείς, εκφράζουν θέματα ως ρεύμα ελληνικής προέλευσης με επιδράσεις εκτός ελλαδικού χώρου, όπως η αντίληψη της Ορφικής Κοσμογονίας με το Κοσμικό Αυγό, η αθανασία της Ψυχής με την αντίληψη του Ορφικού Τροχού ή του Κύκλου του ακατάπαυστου εξαγνισμού.
Ο Ορφικός μύθος της γένεσης του Κόσμου, των Θεών και του ανθρώπου έχει εξαιρετικά θεολογικά στοιχεία για την αιωνιότητα της ψυχής, της ζωής που αναβλύζει από το πνεύμα του Διονύσου , τη λύτρωση και την επιστροφή της ψυχής στη θεϊκή της κατοικία, καθώς επίσης ένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικό, αυτό της μετενσάρκωσης.
Η πίστη των μυημένων στη δίκαιη ανταπόδοση, στον εξαγνισμό και την εξιλέωση, οι συγκεκριμένες απαγορεύσεις σε καθημερινές συνήθειες τούς ώθησε να βλέπουν τη ζωή με μια διαφορετική οπτική και να θεωρείται ο Ορφέας πατέρας του μυστικισμού…
ΤΑ ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Αρκετοί ερευνητές ισχυρίζονται πως τα Καβείρια Μυστήρια πιθανόν να ήταν Πελασγικής, Φρυγικής ή Φοινικικής προέλευσης. Αν και η λατρεία τους ήταν σχεδόν εξαπλωμένη σε όλη την Ελλάδα όπως και στην Μικρά Ασία έχουμε τα λιγότερα στοιχεία γι’ αυτά.
Κατά τον Ηρόδοτο οι Πελασγοί ίδρυσαν τα Καβείρια.Ο Στησίμβροτος από τη Θάσο, τον οποίο αναφέρει και ο Στράβων υποστήριζε, ότι οι Κάβειροι προέρχονταν από το βουνό Κάβειρο της Φρυγίας όπου επίσης υπάρχει και πόλη Καβειρία και Κάβειρα στον Πόντο. Επίσης άλλοι υποστηρίζουν ότι οι δαίμονες αυτοί ήρθαν από την Φοινίκη (απ’ όπου είχε έρθει κατά μία εκδοχή ο Κάδμος). Τέλος άλλοι λένε ότι οι Κάβειροι είναι θεότητες που έρχονται από την Αίγυπτο με τον Κάδμο, που έζησε στη Μέμφιδα κι ύστερα στην Τύρο της Φοινίκης.
Κατά τον Ηρόδοτο, ο οποίος επισκέφθηκε την Αίγυπτο, ο μεγάλος θεός της Μέμφιδας ήταν ο Φθα. Στην ελληνική μυθολογία οι Κάβειροι αλλά και οι θηλυκές Καβειρίδες είναι παιδιά του Ηφαίστου και της Καβειρώς. Σε μία άλλη παραλλαγή του μύθου ο Ήφαιστος και η Καβειρώ απέκτησαν τον Κάδμιλο και παιδιά του είναι οι Κάβειροι και οι Καβειρίδες.
Οι Κάβειροι είναι στην ουσία δαίμονες της γονιμικής μαγείας, κάτι που προσδιορίζεται με τα όρθια αιδοία που αναπαριστάνονται. Τον ίδιο ρόλο άλλωστε έχουν οι Σάτυροι και οι Σιληνοί στα Διονυσιακά Μυστήρια.
Αναφορές του Ομήρου, τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια μας δείχνουν ότι ο Αγαμέμνονας και ο Οδυσσέας, ανήκαν στον κύκλο των μυημένων αυτών των μυστηρίων.
Ο Φίλιππος ο Β΄ γνώρισε την μελλοντική του γυναίκα την Ολυμπιάδα (μητέρα του Αλέξανδρου), ενώ ήταν ιέρεια στα Μυστήρια της Σαμοθράκης, όταν αυτός πήγε να μυηθεί.
Η διαφορά από τα άλλα μεγάλα τοπικά κέντρα Μυστηρίων της Ελλάδος ήταν η μεγάλη εμβέλεια που είχαν, αλλά και το ότι σ’ αυτά μπορούσαν να συμμετάσχουν άνθρωποι χωρίς διάκριση φυλής, κοινωνικής τάξης και φύλου.
Όπως και τα προηγούμενα προαναφερθέντα Μυστήρια έτσι και αυτά, αποτελούνταν από διάφορους βαθμούς μύησης και διαιρούνταν σε Μικρά και Μεγάλα Μυστήρια. Έχουμε κι εδώ τη λατρεία της Μεγάλης Θεάς, που συσχετιζόταν με ιερούς βράχους πάνω στους οποίους γίνονταν προσφορές ή θυσίες. Το όνομα της μεγάλης θεάς ήταν Αξίερος. Αργότερα οι Έλληνες την ταύτισαν με τη Δήμητρα. Την έλεγαν επίσης Ηλέκτρα ή Αλέκτρα , Οδηγήτρια (Αλέκ σημαίνει προστάτης και στη δωρική διάλεκτο έχει σχέση με το φως, όπως την ίδια ρίζα έχει και το όνομα του Αλέξανδρου).
Ο αντίστοιχος αρσενικός θεός ήταν ο Κάδμιλος, ο οποίος αργότερα κι αυτός ταυτίστηκε με τον Ερμή. Ο Κάδμιλος σε μία στήλη κρατά το κηρύκειο, όπου μέσα υπάρχουν δύο μεγάλα φίδια, τα οποία συμβόλιζαν τα δύο κοσμικά πνεύματα, τους Καβείρους, τους οποίους αναπαριστούσαν σαν δύο δίδυμους αδελφούς , ιθυφαλλικούς και γυμνούς . Οι Έλληνες τους ταύτισαν με τους Διόσκουρους, τους Δίδυμους γιους του Δία τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη.
Οι δύο πρώτες θεότητες είχαν κυρίως χθόνιο και υπόγειο χαρακτήρα . Η μία είναι ο θεός του κάτω κόσμου και η άλλη η σύζυγός του, την οποία οι Έλληνες αργότερα ταύτισαν με τον Άδη και την Περσεφόνη. Στην προελληνική γλώσσα λέγονται Αξιόκερσος και Αξιόκερσα. Οι χαρακτήρες όμως των Καβείρων, αλλά και ο αριθμός τους είναι διαφορετικοί από τόπο σε τόπο.( Π.χ στη Λήμνο και στη Μακεδονία λατρευόταν μία τριάδα , ενώ στη Θήβα ένα ζευγάρι αρσενικών θεών, ο Κάβειρος κι ο Παις ).
Τα ονόματά τους όμως οι πιστοί δεν τα πρόφεραν, αλλά απλώς τους ονόμαζαν «Άνακτες», όπως στην Ελευσίνα οι «Θεοί» . Το δε πρόθεμα «άξιος» σήμαινε «άγιος».
Η μεγαλύτερη εξάπλωση αυτών των Μυστηρίων άρχισε τον 3ο π.Χ αι. όπου ευνοήθηκαν από την Μακεδονική πολιτική. Στην Όλυνθο της Χαλκιδικής βρέθηκε επιγραφή, που συντελεί στο γεγονός ότι εκεί υπήρχε ναός των Καβείρων. Επίσης νομίσματα της Θεσσαλονίκης έφεραν την επιγραφή ΚΑΒΕΙΡΟΣ, ενώ άλλα ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΚΑΒΕΙΡΟΙ. Επίσης στη Θεσσαλονίκη γίνονταν γιορτές και αγώνες με τα ονόματα Καβείρια Πύθια και Καβείρια επινίκια.
Η συμμετοχή στα μυστήρια δεν ήταν αναγκαστική για όσους πήγαιναν στο ιερό των Μεγάλων Θεών, όπως συνέβαινε στην Ελευσίνα. Το ιερό ήταν ανοιχτό στον καθένα για τη λατρεία των θεών σε όλες τις δημόσιες εκδηλώσεις.
Ο Θέων ο Σμυρναίος συγγραφέας του 2ου μ.Χ αι. υποστηρίζει πως η μύηση στα Καβείρια αποτελούνταν από πέντε μέρη:1) Καθαρμός, 2) Παράδοση της τελετής, 3) Εποπτεία, 4) Ανάδεση στεφάνων 5) Τελειοποίηση και ευδαιμονία.
Η λειτουργία των Καβειρίων άρχιζε με την δοκιμασία της προηγούμενης διαγωγής τους. Η εξομολόγηση ήταν υποχρεωτική καθαρίζοντας ψυχικά τους υποψήφιους.
Κατά τη μύηση έβαζαν τον υποψήφιο πάνω σε θρόνο γι’ αυτό και η μύηση ονομαζόταν θρονισμός. Στο κεφάλι του μυούμενου έβαζαν στεφάνι ελιάς και γύρω από την κοιλιά μία κόκκινη λωρίδα που θα τον προφύλαγε από κάθε κίνδυνο. Μετά ακολουθούσε ο ιερός χορός, όπου οι μυημένοι χόρευαν γύρω του.
Στο ιερατείο των Καβειρίων υπήρχαν οι εξής: Ο Κόης ή Κοίης που ήταν ο εξομολογητής ιερέας, οι Ανακτοτελεστές που αποφάσιζαν ποιοι απ’ αυτούς που προσέρχονταν ήταν άξιοι να μυηθούν, και η Λουτροφόρος που ήταν ιέρεια και υπεύθυνη για τους καθαρμούς των υποψηφίων. Οι μυήσεις γίνονταν σε ορισμένη εποχή του χρόνου και διαρκούσαν 9 ημέρες. Σ’ αυτή τη χρονική διάρκεια έσβηναν όλα τα φώτα στο νησί και πένθος απλωνόταν σε όλο το νησί. Νηστεία και θρήνος ήταν οι εκδηλώσεις του πένθους μέχρι να έρθει το καινούριο φως από το ιερό νησί της Δήλου. Το φως το έφερναν με πλοίο. Αν το πλοίο έρχονταν νωρίτερα, περιφερόταν ανοιχτά του νησιού. Όταν έφτανε η στιγμή το πλοίο έμπαινε στο λιμάνι και οι άνθρωποι έπαιρναν το φως πιστεύοντας, ότι έτσι καθαρμένοι από κάθε κακό έμπαιναν σε καινούρια ζωή, αναγεννιούνταν κάνοντας μια νέα αρχή.
Στη συμβολική τέλεση των μυστηρίων έχουμε την θυσία και ανάσταση του Καδμίλου, ο οποίος αργότερα νυμφεύεται τη χαμένη Κόρη. Αναστημένος πια ο Καδμίλος τελεί τον ιερό γάμο, που είναι και το μεγάλο μυστήριο. Σε ετρουσκικά αγγεία τη θυσία του Καδμίλου την κάνουν αδέλφια του οι Κάβειροι και στην ανάσταση που την κάνει ο Ερμής παρευρίσκονται μόνο τα αδέλφια του.
Γενικώς τα Καβείρια Μυστήρια στην λειτουργία τους είχαν τον θεμελιώδη σκοπό στο να επιδιώκουν την ηθικοποίηση των ανθρώπων, όπως το αναφέρει και ο Διόδωρος Σικελιώτης λέγοντας: «..οι μυούμενοι γίνονταν ευσεβέστεροι, δικαιότεροι και κατά πάντον καλλίτεροι».
Επίσης σε αυτά γίνονταν και διδασκαλίες για τη γέννηση του κόσμου και του ανθρώπου. Δηλαδή – πέρα από τη λατρεία τους και τη θρησκευτική τους υπόσταση – είχαν και τον χαρακτήρα της κοινωνικής αρετής, όπως άλλωστε όλα τα μυστήρια (είτε ήταν μικρά, τοπικά είτε μεγάλα) της αρχαίας Ελλάδας.
Είναι φανερό πως τα Μυστήρια συνεχίζουν να κεντρίζουν το ενδιαφέρον των ερευνητών πολλές φορές με θεωρίες και αντιφατικές προσεγγίσεις. Σήμερα δεν είναι δυνατό να έχουμε βιώματα αντίστοιχα με εκείνα που είχαν οι αρχαίοι μύστες.
Μπορούμε όμως να πούμε πως ο συμβολισμός των Μυστηρίων γενικότερα απεικονίζει την προσπάθεια του ανθρώπου για μια πλήρη και εποικοδομητική ζωή, η οποία ήταν ικανή να τον οδηγήσει στην ουσία της εξέλιξης, και δίχως άλλο τα Μυστήρια αυτά ήταν σπόροι φωτός για την αέναη πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης…
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα
Στα Άδυτα των Μυστηρίων Ξενάκης Αχιλλέας Εκδόσεις Όμβρος 1992
Ορφική Φιλοσοφία Jane Ellen Harrison Μτφ Ε. Παπαδοπούλου Εκδόσεις Ιάμβλιχος 1995
Η Οδύσσεια των Ημερολογίων Α΄ Τόμος (Στ. Θεοδοσίου – Μ.Δανέζης) Εκδόσεις Δίαυλος 1995
Ελληνικά Μυστήρια (Ελευσίνια, Καβείρια, Ορφικά) – Kerenyi, Otto, Wili, Smidt) Μτφ Α. Κοντός) Εκδόσεις Ιάμβλιχος 2005
Ελευσίς (Μυστήρια και Λατρεία) C. Kerenyi Μτφ Ε. Παπαδοπούλου Εκδόσεις Ιάμβλιχος 2001
