15

Εισαγωγή: Τι είναι το Γκιομπεκλί Τεπέ και πότε ανακαλύφθηκε

Το Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbekli Tepe), που στα τουρκικά σημαίνει «Λοφίσκος με Κοιλιά», είναι ένας αρχαιολογικός χώρος κοντά στην πόλη Σανλιούρφα, στη νοτιοανατολική Τουρκία. Ανακαλύφθηκε το 1994 από τον Γερμανό αρχαιολόγο Klaus Schmidt, ο οποίος συνειδητοποίησε ότι οι πέτρινες στήλες που είχαν προηγουμένως θεωρηθεί ως μεσαιωνικά ταφικά σημάδια ήταν στην πραγματικότητα τεράστιοι, προϊστορικοί λίθοι, οργανωμένοι σε κυκλικές διατάξεις.

Οι κατασκευές χρονολογούνται από το 9600 π.Χ. — δηλαδή πάνω από 7.000 χρόνια πριν τις Πυραμίδες της Αιγύπτου και 6.000 χρόνια πριν το Στόουνχεντζ — καθιστώντας το το αρχαιότερο γνωστό θρησκευτικό ιερό στον κόσμο. Σε μια εποχή που ο άνθρωπος θεωρούνταν ακόμη νομάς, κυνηγός-τροφοσυλλέκτης χωρίς μόνιμους οικισμούς, στο Γκιομπεκλί Τεπέ χτίστηκαν τεράστιοι λίθινοι κύκλοι με λεπτομερή ανάγλυφα ζώων και αφηρημένων μορφών, σε μια ένδειξη προηγμένης πνευματικής και καλλιτεχνικής έκφρασης.

Η ανακάλυψη του Γκιομπεκλί Τεπέ ανάγκασε τους αρχαιολόγους να επανεξετάσουν ριζικά την κατανόηση της απαρχής του ανθρώπινου πολιτισμού.

Γιατί η Κατασκευή του Γκιομπεκλί Τεπέ είναι «Αδύνατη» για την Εποχή της

1. Προηγήθηκε της γεωργίας:
   • Οι πρώτες ενδείξεις καλλιέργειας δημητριακών στην περιοχή χρονολογούνται στο 8500 π.Χ., δηλαδή μετά την ανέγερση των κύριων κατασκευών.

   • Κι όμως, οι κατασκευές απαιτούσαν τεράστια συλλογική εργασία και οργάνωση — κάτι που θεωρούσαμε πως προϋποθέτει μόνιμους οικισμούς και γεωργία.

2. Χωρίς τροχό ή μεταλλικά εργαλεία:
   • Οι λίθοι των στύλων αποσπάστηκαν, μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν χωρίς τροχό, ζώα μεταφοράς ή εργαλεία από μέταλλο.

   • Πώς το κατάφεραν, παραμένει τεχνικά αναπάντητο με όρους της συμβατικής προϊστορίας.

3. Αστρονομική γνώση:
   • Οι ευθυγραμμίσεις των κύκλων με τα ηλιοστάσια και η πιθανή ύπαρξη ηλιακού-σεληνιακού ημερολογίου δηλώνουν πολύπλοκη κατανόηση της ουράνιας μηχανικής.

4. Πολυεπίπεδη θρησκευτικότητα:
   • Το σύνολο δείχνει πνευματική/μυητική χρήση, με λατρεία θηρίων, τελετουργικές πύλες (portholes), ιερά αντικείμενα (σκήπτρα) και θυσίες.

   • Ένας «καθεδρικός ναός» 7.000 χρόνια πριν τις πρώτες πόλεις!

5. Αντιστρέφει το σχήμα πρόοδος → ναοί:
   • Μέχρι πρότινος πιστεύαμε ότι πρώτα εμφανίστηκαν η γεωργία και οι πόλεις και μετά οι ναοί.

   • Το Γκιομπεκλί Τεπέ αντιστρέφει την ακολουθία: πρώτα ο ναός, μετά ο πολιτισμός.

Τι Σημαίνει Αυτό;

Η ύπαρξη ενός τόσο εντυπωσιακού και συμβολικά φορτισμένου μνημείου σε μια εποχή όπου οι περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν ακόμα σε σπηλιές ή προσωρινούς καταυλισμούς δείχνει ότι ο άνθρωπος:

• είχε πνευματική αναζήτηση πολύ πριν από την οργάνωση κοινωνιών,

• διέθετε άγνωστα επίπεδα συνεργασίας και γνώσης,

• και ενδέχεται να είχε πολιτισμικές και εσωτερικές παραδόσεις που χάθηκαν ή παρανοήθηκαν με τον χρόνο.

Τα Νεότερα Μυστήρια του Γκιομπεκλί Τεπέ: Αποκαλύψεις που Ανατρέπουν την Κατανόηση της Προϊστορίας

Οι νεότερες ανακαλύψεις περιγράφονται στο παρακάτω βίντεο (17 λεπτά):

https://youtu.be/gS_CBwKbc7E?si=gxrB6iF64Naffrb5

Περιληπτικά (αυτά που βλέπουμε στο βίντεο)

Στο μουσείο Şanlıurfa της νοτιοανατολικής Τουρκίας φιλοξενούνται ορισμένα από τα πιο εντυπωσιακά και αινιγματικά προϊστορικά ευρήματα του κόσμου, προερχόμενα από την περιοχή του Γκιομπεκλί Τεπέ. Οι τελευταίες ανακαλύψεις όχι μόνο ενισχύουν την υπόθεση ότι πρόκειται για τον αρχαιότερο γνωστό ναό της ανθρωπότητας, αλλά προσθέτουν νέες διαστάσεις στα ερωτήματα για τον συμβολισμό, την τελετουργία και τη γνώση των πρώιμων νεολιθικών κοινωνιών.

1. Το Ζωγραφισμένο Άγαλμα Αγριόχοιρου: Χρώμα και Μυστήριο

Μία από τις σημαντικότερες πρόσφατες αποκαλύψεις είναι το άγαλμα ενός αγριόχοιρου, σε φυσικό μέγεθος, καλυμμένο με κόκκινο, λευκό και μαύρο χρώμα. Βρέθηκε κάτω από τη γνωστή “porthole” πέτρα στην Εγκατάσταση D του Γκιομπεκλί Τεπέ. Το άγαλμα αποτυπώνει με εντυπωσιακή λεπτομέρεια τα δόντια, τη γλώσσα και τη σπονδυλική στήλη του ζώου, ενώ στα μπροστινά του άκρα φαίνεται να κρατά ένα ανθρώπινο κεφάλι. Η σκηνή αυτή ενδέχεται να συμβολίζει τη μετάβαση της ψυχής στον Κάτω Κόσμο, παραπέμποντας σε παραδόσεις όπως αυτή του “crusher of the skull” των ιθαγενών της Αμερικής.

2. Το Τελετουργικό Περιβάλλον: Πάγκοι, Μάσκες και Θυσίες

Το άγαλμα του αγριόχοιρου ήταν τοποθετημένο σε πέτρινο πάγκο μήκους 2,8 μέτρων, στον οποίο είχαν χαραχθεί σύμβολα όπως το γράμμα “Η”, ημισέληνοι, τρία φίδια και τέσσερις ανθρώπινες μάσκες. Σε απόσταση μόλις 1,5 μέτρου, βρέθηκε και κάτω γνάθος από άγριο αγριόχοιρο, κάτι που παραπέμπει σε τελετουργική θυσία.

3. Σύμβολα Εξουσίας και Αστρονομικές Συσχετίσεις

Μια σπάνια ανακάλυψη ήταν ένα σκήπτρο από σιανίτη, μήκους 25,5 εκατοστών, με δύο σύμβολα “Η” χαραγμένα στην επιφάνειά του. Η ύπαρξη τέτοιων συμβόλων σε σκήπτρα ενισχύει την ερμηνεία τους ως ένδειξη εξουσίας ή κοσμικού ρόλου. Σε ένα άλλο λίθινο πλακίδιο, χαραγμένο με “Η” και σχήματα τύπου “C” ή ανεστραμμένου “V”, αποκαλύφθηκε ότι συμπίπτει με την ανατολή του ηλίου στο χειμερινό ηλιοστάσιο από το κέντρο της Εγκατάστασης D, ανάμεσα στις δύο κύριες Τ-σχήμες στήλες. Η αντιστοιχία αυτή ενδέχεται να κρύβει μια χαρτογράφηση του ηλιακού κύκλου και των ηλιοστασίων μέσω συμβόλων.

4. Τα Συνεχή Μοτίβα του Αγριόχοιρου και οι Πέτρες με Τρύπες

Στην Εγκατάσταση C ανακαλύφθηκαν επιπλέον απεικονίσεις αγριόχοιρων, χαραγμένων σε μεγάλες “porthole” πέτρες – μεγαλιθικές πέτρες με κυκλικές τρύπες που ενδέχεται να σχετίζονται με τελετουργικές διόδους. Ένα τέτοιο τεμάχιο βρέθηκε στην είσοδο της Εγκατάστασης C και φέρει την απεικόνιση ενός ακόμη αγριόχοιρου. Σε άλλη περίπτωση, βρέθηκε “porthole” πέτρα διακοσμημένη με όρνιο και πιθανώς λεοπάρδαλη ή κανίδα – ακόμη μια ένδειξη της επαναλαμβανόμενης χρήσης συγκεκριμένων ζώων ως ιεροσύμβολα.

5. Ο Ρόλος του Χρώματος και η Νέα Εικόνα του Τόπου

Η χρήση χρωμάτων όπως η ώχρα (κόκκινο), το μαύρο και το λευκό ανατρέπει την έως τώρα εντύπωση ότι ο Γκιομπεκλί Τεπέ ήταν ένας μονόχρωμος πέτρινος ναός. Η παρουσία ζωγραφισμένων αγαλμάτων και λίθων υποδηλώνει ότι πρόκειται για ένα πολύχρωμο, ζωντανό κέντρο τελετουργιών με βαθιά συμβολική γλώσσα, πιθανόν αστρονομικά κωδικοποιημένη.

Συμπεράσματα

Οι πρόσφατες ανακαλύψεις αναβαθμίζουν τη σημασία του Γκιομπεκλί Τεπέ και αποκαλύπτουν ένα εντυπωσιακά σύνθετο πολιτισμικό και πνευματικό σύστημα. Τα χρώματα, τα μοτίβα, οι αστρονομικές ευθυγραμμίσεις και τα επαναλαμβανόμενα σύμβολα, διαμορφώνουν μια εικόνα όχι απλώς ενός ναού, αλλά ενός κοσμικού παρατηρητηρίου και κέντρου μύησης. Η μελέτη συνεχίζεται, αλλά ήδη το Γκιομπεκλί Τεπέ μοιάζει όλο και περισσότερο με το λίκνο ενός χαμένου εσωτερικού πολιτισμού.

nea-acropoli.gr