Αν τους ζητούσαμε να μας δώσουν έναν ορισμό της ανθρώπινης ψυχής, τι θα μας έλεγαν άραγε, αν ζούσαν σήμερα, ένας θαυμαστής του Ομήρου, ένας Πυθαγόρειος φιλόσοφος, ένας ινδουιστής πιστός, ένας Θεόσοφος ή ένας ακόλουθος των Στωικών;
– Για τον Όμηρο (9ος αι. π.Χ.), η ψυχή είναι αυτό που απομένει μετά τον θάνατο του φυσικού σώματος. Εκείνος πίστευε πως η ψυχή αυτού που πεθαίνει ένδοξα, αναπαύεται γαλήνια στα Ηλύσια Πεδία, ενώ η ψυχή, «το είδωλον», αυτού που πεθαίνει ατιμωτικά ή με πολλά κρίματα, βασανίζεται στον Άδη.
– Για τους Προσωκρατικούς (7ος αι. π.Χ.): Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι προσδίδουν μια ορθολογική και πνευματική φύση στην Ψυχή. Αυτή διαφέρει από την ύλη και υπάρχει αυτοτελώς έξω από αυτήν ως πνευματική οντότητα, για να της δίνει μορφή. Η Ψυχή είναι πνοή ζωής και η φύση αυτής της πνοής άλλοτε είναι υδάτινη (Θαλής), άλλοτε αέρινη (Αναξίμανδρος) ή αποτέλεσμα της φωτιάς (πυρ) και του πολέμου (Ηράκλειτος: «Πόλεμος Πατήρ Πάντων»).
– Για τους Ορφικούς και τους Πυθαγορείους (6ος αι. π.Χ.), η ανθρώπινη Ψυχή προέρχεται από τους θεούς, είναι όμως αιχμάλωτη και κατοικεί σε ένα σώμα διαφορετικής φύσης από αυτήν. Σε όλη τη ζωή της η ψυχή μάχεται για να απελευθερωθεί από τη φυλακή της. Αυτή η μάχη γίνεται μέσα από αλλεπάλληλες μετενσαρκώσεις, μέχρι να καταφέρει να ξεφύγει από την περιττή ύλη που την περιβάλει. Έτσι συντελείται η εξέλιξη του ανθρώπου, πρώτα με τη συνειδητοποίηση αυτής της κατάστασης και στη συνέχεια με το έργο της κάθαρσης, που καταλήγει στην απελευθέρωση της Ψυχής από το σώμα και την επιστροφή στην πηγή προέλευσής της, δηλαδή στον θεϊκό κόσμο.
– Για τον Πλάτωνα (5ος αι. π.Χ.): Στην ψυχή ο Πλάτωνας διακρίνει τρία μέρη, το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό. Γι’ αυτό και αναγνωρίζει τρεις αρετές της ψυχής, αντίστοιχες του κάθε μέρους της: τη σοφία, την ανδρεία και τη σωφροσύνη. Τις τρεις αυτές αρετές τις παραλληλίζει με τις τρεις χορδές της λύρας: την υπάτη, τη μέση και τη νήτη.
Αλλά οι τρεις αυτές αρετές πρέπει να αναπτύσσονται αρμονικά, ώστε το λογιστικό -το λογικό μέρος- ως θείο να κυβερνά, το θυμοειδές -το ψυχολογικό, το συναισθηματικό- να υπακούει σ’ αυτό ως βοηθός και τα δύο μαζί να διευθύνουν το επιθυμητικό -τα ένστικτα, τα πάθη-, ώστε αυτό να μην επιχειρεί να αναλάβει την εξουσία, εφόσον είναι το πιο άπληστο και το κατώτερο μέρος της ψυχής. Από την αρμονική ανάπτυξη των τριών αυτών αρετών εξαρτάται η δικαιοσύνη.
Υποστηρίζει την αθανασία της ψυχής, ως προς το νοητικό της μέρος και τη συσχετίζει με τον Κόσμο των Ιδεών.
– Για τον Αριστοτέλη (4ος αι. π.Χ.): «Η Ψυχή είναι η πρώτη εντελέχεια (μορφή) ενός φυσικού, οργανικού σώματος, που έχει τη δυνατότητα της ζωής και έχει μέσα της την αρχή της κίνησης και της στάσης» (Αριστοτέλης, Περί Ψυχής). Η ανθρώπινη ψυχή έχει πέντε «δυνάμεις» ή δυνατότητες: το «θρεπτικόν», που σχετίζεται με τη θρέψη του σώματος, το «ορεκτικόν», δηλαδή την τάση (όρεξη) για καθετί ευχάριστο, το «αισθητικόν», την ικανότητα της πρόσληψης των πληροφοριών μέσω των αισθήσεων, το «κινητικόν», που εξασφαλίζει τις κινήσεις του σώματος και το «διανοητικόν». Για τον Αριστοτέλη, η ψυχή δεν υπάρχει χωριστά από το σώμα ούτε και κανένα από τα μέρη της, αν υποθέσουμε ότι από τη φύση της αποτελείται από μέρη. Δεν αναγνωρίζει δηλαδή καμία μεταθανάτια συνέχιση της ψυχής.
– Για τους Επικούρειους (4ος αι. π.Χ.): Οι Επικούρειοι δίδασκαν ότι η ψυχή αποτελείται από τα πιο λεπτά και πιο κινητικά άτομα του σύμπαντος -λεπτότερα ακόμη και από αυτά του αέρα και της φωτιάς- και σε αυτή τη λεπτοφυή ιδιότητα της ψυχής απέδιδαν τις λειτουργίες της που αφορούν τη σκέψη και τις αισθήσεις. Όταν τραυματίζεται το σώμα, μερικά άτομα της ψυχής διαρρέουν. Αν το ποσοστό τους είναι μεγάλο, τότε επέρχεται θάνατος του σώματος και όλα τα άτομα της ψυχής σκορπίζονται.
– Για τους Στωικούς (3ος αι. π.Χ.): Ο καθένας και το κάθε τι συνδέεται με το Αιώνιο Όλον και τον Θεό μέσω μιας εσωτερικής προσωπικής θεότητας, του λεγομένου «Δαίμονος Εαυτού». Ο «Δαίμων Εαυτού» είναι ο σύνδεσμος της ψυχής μας με την Ψυχή του Παντός. Η ψυχή είναι η εσωτερική, έμφυτη και αδιάσπαστη πνοή, η οποία διατρέχει όλα τα τμήματα του σώματος, όσο η ομαλή αναπνοή του ζώντος όντος είναι παρούσα στο σώμα. Μιλούν για 8 διαφορετικά επίπεδα της ψυχής: το Ηγεμονικόν, τις πέντε Αισθήσεις, το Σπερματικόν και το Φωνητικόν. Κέντρο όλων είναι το Ηγεμονικόν.
-Για έναν Ινδουιστή πιστό: Σύμφωνα με την περιγραφή της ψυχής από τον σοφό Βυάσα, στο μεγάλο ινδικό έπος Μαχαμπάρατα, αυτή είναι άπειρη, απεριόριστη, αιώνια και αδιάφθορη. «Τα σώματα που έχουν όρια έχουν ένα τέλος, όμως εκείνο που κατέχει και χρησιμοποιεί το σώμα είναι άπειρο, απεριόριστο, αιώνιο, αδιάφθορο. Κι έτσι λοιπόν, ω Βαράτα, αγωνίσου.» Μπαγκαβάντ Γκίτα, Κεφ. 2 στιχ. 18. (5ος αι. π.Χ.)
– Για τον Πλωτίνο, οι ψυχές κατοικούν στον νοητό κόσμο σε μια κατάσταση αιωνιότητας και από εκεί ήρθαν στον αισθητό κόσμο μπαίνοντας σε υλικά σώματα. Στον κόσμο του νου επικρατεί μια κατάσταση ενοποίησης, δηλαδή ο νους είναι μια ολότητα και όχι διαχωρισμένος σε μέρη. Το ίδιο και οι ψυχές αποτελούν κατά κάποιο τρόπο μια ολότητα.
Η ψυχή λοιπόν είναι αδιαχώριστη και αδιαίρετη μέσα στον νοητό κόσμο, αλλά η φύση της είναι να απομακρύνεται από τον νου και να «χωρίζεται» μπαίνοντας σε σώματα. Παρόλα αυτά ένα κομμάτι της παραμένει πάντα στον νοητό κόσμο. Έτσι η ψυχή, έχοντας ως κέντρο το αδιαίρετο κομμάτι της, εκτείνεται σαν μία γραμμή, παίζοντας τον ρόλο της γέφυρας μεταξύ νοητού και αισθητού κόσμου.
– Για έναν Θεόσοφο, η απάντηση βρίσκεται στη Φωνή της Σιγής, ένα έργο που μετέφερε από το Θιβέτ στη Δύση η Ε.Π. Μπλαβάτκσυ, η μεγάλη Δασκάλα που ίδρυσε τη Θεοσοφική Εταιρεία.
«Πριν μπορέσει η ψυχή να δει, θα πρέπει να έχει αποκτήσει την εσωτερική αρμονία, και τα μάτια της σάρκας να έχει κάνει τυφλά σε κάθε πλάνη.
Πριν μπορέσει η ψυχή ν’ ακούσει, η εικόνα (ο άνθρωπος) θα πρέπει να έχει γίνει κουφή, όμοια στις βροντές καθώς και στους ψιθύρους, στις φωνές των βρυχώμενων ελεφάντων καθώς και στο ασημένιο θρόισμα της χρυσής πυγολαμπίδας.
Πριν μπορέσει η ψυχή να καταλάβει και να θυμηθεί, θα πρέπει να ‘χει ενωθεί με τον Σιωπηλό Ομιλητή, όπως με την ιδέα του τεχνίτη η μορφή που αποτυπώνεται επάνω στον πηλό.
Τότε η ψυχή θα καταλάβει και θα θυμηθεί.
Τότε στο εσωτερικό αυτί θα μιλήσει η φωνή της σιγής».
– Η Φωνή της Σιγής , περικοπή 1η –
Βιβλιογραφία
- Μπαγκαβάντ Γκίτα, Μετάφραση Παντουβάς Θεόδωρος, εκδόσεις Καρδαμίτσα
- Η Φωνή της Σιγής, Ε. Π. Μπλαβάτσκυ, ε΄ έκδοση, Θεοσοφικές Εκδόσεις, Αθήνα 2010
- http://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/filosofia/932-i-aixmaloti-psixi-ston-orfismo
- https://sciencearchives.wordpress.com
- https://www.blavatsky.gr/articles/29-secret-doctrine/259-themeliodis-arxes.html
- http://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/filosofia/932-i-aixmaloti-psixi-ston-orfismohttp://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/filosofia/932-i-aixmaloti-psixi-ston-orfismo
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.