Επισκέπτεται κάποιος έναν σοφό και του λέει: “Θέλω να μου διδάξεις τη σοφία σου, θέλω να γίνω σοφός. Θέλω κάθε στιγμή να μπορώ να παίρνω τη σωστή απόφαση. Τι πρέπει να κάνω για να ξέρω ποια είναι η κατάλληλη αντίδραση σε κάθε κατάσταση;”
Τότε, του λέει ο σοφός:
“Αντί να σου απαντήσω σ’ αυτό που ρωτάς, θα σου κάνω μια ερώτηση: Βγαίνουν από μια καμινάδα δύο άντρες. Το πρόσωπο του ενός είναι μουντζουρωμένο, του άλλου το πρόσωπο είναι καθαρό. Ποιος από τους δύο θα πάει να πλύνει το πρόσωπό του;”
“Ε, καλά, είναι ολοφάνερο” λέει ο άντρας, “θα πάει να πλυθεί εκείνος που το πρόσωπό του είναι βρώμικο”.
Και ο σοφός απαντάει:
“Το προφανές δεν είναι πάντοτε η κατάλληλη αντίδραση. Πήγαινε και ξανασκέψου το.”
Φεύγει ο άντρας, συλλογίζεται επί δεκαπέντε μέρες κι επιστρέφει
ικανοποιημένος για να πει στον σοφό:
“Τι ανόητος που ήμουν! Τώρα κατάλαβα: θα πάει να πλυθεί αυτός που το πρόσωπό του είναι καθαρό. Γιατί αυτός που έχει καθαρό πρόσωπο βλέπει ότι το πρόσωπο του άλλου είναι βρώμικο, οπότε σκέφτεται ότι και το δικό του θα είναι βρώμικο. Γι’ αυτό θα πάει να το πλύνει. Αντίθετα, αυτός που έχει βρώμικο πρόσωπο, βλέπει ότι το πρόσωπο του άλλου είναι καθαρό και θεωρεί πως και το δικό του πρέπει να είναι καθαρό. Γι’ αυτό δεν θα πάει να πλυθεί.”
“Πολύ ωραία” σχολιάζει ο σοφός, “ωστόσο, η εξυπνάδα και η λογική δεν μπορούν πάντοτε να σου δώσουν μια συνετή απάντηση σχετικά με κάποια κατάσταση. Πήγαινε και ξανασκέψου το.”
Φεύγει ο άντρας και πηγαίνει στο σπίτι του για να σκεφτεί. Αφού περνούν άλλες δεκαπέντε μέρες, επιστρέφει και λέει στον σοφό:
“Τώρα ξέρω! Και οι δύο θα πλύνουν τα πρόσωπά τους. Αυτός που έχει καθαρό πρόσωπο, βλέποντας ότι το πρόσωπο του άλλου είναι βρώμικο, νομίζει ότι και το δικό του είναι βρώμικο και γι’ αυτό πάει να πλυθεί. Από την άλλη, αυτός που έχει βρώμικο πρόσωπο, βλέποντας τον άλλο να πλένει το πρόσωπό του θα σκεφτεί ότι και το δικό του το πρόσωπο είναι βρώμικο, οπότε θα πάει κι αυτός να πλυθεί”
Ο σοφός κάνει μια παύση και μετά προσθέτει:
“Η αναλογία και η αντιστοιχία δεν σε βοηθάνε πάντοτε να φτάσεις στην σωστή απάντηση”
“Δεν καταλαβαίνω” λέει ο άντρας.
Ο σοφός τον κοιτάζει καλοσυνάτα και του λέει:
“Πως γίνεται να κατεβούν δύο άντρες από την καμινάδα και ο ένας να βγει με βρώμικο πρόσωπο ενώ ο άλλος με το πρόσωπο καθαρό;”
