Στις παραδόσεις όλων των λαών, από την πιο μακρινή αρχαιότητα, συναντάμε αναφορές σε φαντάσματα, πράγμα που αποδεικνύει ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτές, γιατί κανένα ψέμα δεν μπορεί να διαρκεί και να διαδίδεται παντού για χιλιετίες. Από καταβολής της ανθρώπινης ιστορίας, υπήρχαν πάντα μαρτυρίες ανθρώπων, οι οποίοι συνάντησαν φαντάσματα, οπτασίες ή στοιχειά (η πρώτη γραπτή αναφορά για φάντασμα προέρχεται από το «Έπος του Gilgamesh»).
Το ερώτημα για την ύπαρξη ή μη φαντασμάτων αναπόφευκτα μας βάζει μπροστά σε ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα, το οποίο αποτελεί τη βάση πολλών θρησκευτικών, επιστημονικών και μεταφυσικών θεωριών: την επιβίωση της ψυχής. Αυτό που κάνει ένα σώμα να κινείται, να σκέφτεται, να δρα, είναι αυτή η μορφή ενέργειας που ονομάζουμε «ψυχή». Ο διαχωρισμός της από το σώμα, ο οποίος επέρχεται με το θάνατο, επιφέρει την αποσύνθεση των κυττάρων, που απαρτίζουν το σώμα. Όμως, άραγε με το θάνατο η εσώτερη ύπαρξη του ανθρώπου, η ψυχή, πεθαίνει μαζί με το σώμα; Η μήπως η ψυχή συνεχίζει να υπάρχει και βρίσκει τρόπους επικοινωνίας με τους ζωντανούς; Σύμφωνα με το νόμο του Λαβουαζιέ, κανενός είδους ενέργεια δεν χάνεται αλλά συνεχίζει να υπάρχει. Η ύπαρξη μιας άλλης πνευματικής ζωής μετά το θάνατο του φυσικού σώματος είναι μια πραγματικότητα, την οποία ασπάζονται όλες οι θρησκείες. Ακόμα και η επιστήμη στις μέρες μας ψάχνει και ερευνά αυτήν την πιθανότητα. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι ερευνητές διατυπώνουν την άποψη ότι μάλλον το δεύτερο συμβαίνει.
Η πορεία της ψυχής μετά το θάνατο είναι προδιαγεγραμμένη. Οι 40 ημέρες για τις οποίες μιλά η εκκλησία, είναι ένα μεταβατικό στάδιο αυτής της πορείας. Έχει παρατηρηθεί ότι στο διάστημα αυτό είναι δυνατή η παρουσία ψυχών στο χώρο που έζησαν, πέθαναν ή αγάπησαν, κοντά στα αγαπημένα τους πρόσωπα, καθώς και η προσπάθειά τους να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και να επικοινωνήσουν μαζί τους. Η παρουσία αυτή γίνεται αισθητή ευκολότερα τις πρώτες ημέρες μετά το θάνατο. Σε κάποιες περιπτώσεις, η ανθρώπινη ψυχή, επειδή είναι ακόμη συνδεδεμένη μ’ αυτούς που άφησε σ’ αυτόν τον κόσμο, μπορεί να χρησιμοποιήσει ξανά τα υπολείμματα των κατώτερων φορέων της και το ψυχομαγνητικό φορτίο των παρευρισκομένων, για να εκδηλωθεί. Στην περίπτωση που αναφερόμαστε, εκφράζεται η αγωνία των «ψυχών» να εγκαταλείψουν τη διάσταση την οποία βίωναν πριν τον θάνατό τους.
Σε κάποιες περιπτώσεις, για άγνωστους σε μάς λόγους, οι ψυχές παγιδεύονται σε μια ενδιάμεση κατάσταση, η οποία αποτελεί μια μορφή καταδίκης γι’ αυτές. Γιατί, από τη μια αδυνατούν να επανέλθουν στη ζωή και από την άλλη δεν μπορούν να ολοκληρώσουν την πορεία τους προς την πλήρη αποκοπή και να μπουν σε μια νέα διάσταση στο χωρόχρονο. Οι περιπτώσεις αυτές δημιουργούν το μεγάλο κεφάλαιο των «φαντασμάτων». Η ύπαρξη των φαντασμάτων φαίνεται να συνδέεται με μια αδικία που τα θύματά της αδυνατούν να αποδεχτούν. Σε άλλες περιπτώσεις, η αίσθηση της αδικίας που αυτοί προκάλεσαν σε κάποιον δεν αφήνει τις ψυχές να ησυχάσουν, προτού καταφέρουν να επανορθώσουν ή να πάρουν συγχώρηση γι’ αυτήν. Ίσως, η εκδήλωση με διάφορους τρόπους της παρουσίας τους με τη μορφή που αναφερόμαστε, αποσκοπεί σε μια αποκατάσταση της δικαιοσύνης, η οποία θα αποτελέσει τη λύση των δεσμών τους και τη λύτρωση των ψυχών τους. Μια τέτοια αδικία είναι το να μην αποδοθούν στο θανόντα οι κατάλληλες νεκρικές τιμές.
Αυτό που είναι σημαντικό, είναι ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο σαν ένα μεταβατικό στάδιο της μεταθανάτιας πορείας του ανθρώπου, η οποία δεν ολοκληρώθηκε, με αποτέλεσμα η οντότητα να μένει εγκλωβισμένη ανάμεσα στο δικό μας φυσικό κόσμο και στον πνευματικό – αιθερικό στις συνιστώσες των διαστάσεων του χώρου και του χρόνου. Η οντότητα αυτή υπάρχει με τη μορφή ενσυνείδητης και νοήμονος πνευματικής ενέργειας, η οποία σύμφωνα με πολλούς, μπορεί να αλληλεπιδράσει με τις μορφές ενέργειας του κόσμου αυτού.
Η πρώτη συστηματική προσπάθεια έρευνας και ερμηνείας των φαντασμάτων, ξεκίνησε το 1882 με την ίδρυση της Ένωσης Ψυχικών Ερευνών, που είχε στόχο την έρευνα περιπτώσεων κατά τις οποίες είχαν αναφερθεί εμφανίσεις φαντασμάτων, καθώς και άλλες περιπτώσεις στοιχειώματος. Οι περισσότεροι από τους ερευνητές ήταν ακαδημαϊκοί σε διάφορους τομείς. Ξεκίνησαν συγκεντρώνοντας αναφορές εκατοντάδων ατόμων που είχαν μία τέτοιου είδους εμπειρία. Ένα από τα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν από την αρχή, ήταν αν τα φαντάσματα υπάρχουν ανεξάρτητα από το αν τα αντιλαμβάνεται κανείς ή αποτελούν κάποιου είδους επικοινωνία ανάμεσα σε ένα πομπό, ο οποίος χρειάζεται ένα δέκτη (τηλεπαθητική προβολή). Ως απάντηση στο ερώτημα αναπτύχθηκαν θεωρίες και προς τις δύο κατευθύνσεις.
Στο βιβλίο του «Φαντάσματα» στο οποίο πραγματευόταν όλες τις περιπτώσεις που εξέτασε η Ένωση Ψυχικών Ερευνών, ο Μ. Τίλερ (που έγινε πρόεδρός της το 1945 και είχε μια πολύ γερή υποδομή στις θετικές επιστήμες), διέκρινε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες, που μέχρι σήμερα θεωρούνται κοινά αποδεκτές – αν και οι γραμμές που διαχωρίζουν τις διάφορες κατηγορίες φαντασμάτων και πνευμάτων, είναι συχνά δυσδιάκριτες: τα φαντάσματα ζωντανών, τα φαντάσματα «κρίσεων», τα μεταθανάτια φαντάσματα και εκείνα που έχουν μια διαρκή παρουσία ή μεγάλη συχνότητα εμφανίσεων.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι έρευνες πάνω στο φαινόμενο παίρνουν νέες κατευθύνσεις. Το 1953, ο Δρ. Χόρνελ Χαρτ, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Ντιουκ και μέλος της Αμερικάνικης Ένωσης Ψυχικών Ερευνών, έχοντας αναλάβει να κάνει μια επανεκτίμηση όλων των θεωριών για τα φαντάσματα, οι οποίες είχαν αναπτυχθεί ως τότε, απέρριψε τις προηγούμενες θέσεις περί τηλεπαθητικής προβολής και υποστήριξε ότι τα φαντάσματα διαθέτουν ανεξάρτητη συνείδηση. Μετά από πολλά χρόνια ερευνών, ο Χαρτ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα φαντάσματα αντιπροσωπεύουν «υπερφυσικούς φορείς», που ονόμασε «σώματα της ψυχής», τα οποία είναι δυνατό να απελευθερωθούν από το σώμα του ανθρώπου κατά το θάνατο ή ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής. Ο Δρ Κάρλις Όσις αρχίζοντας από τη δεκαετία του 1960 την επιστημονική έρευνα γύρω από τις επιθανάτιες εμπειρίες, έφτασε στο συμπέρασμα ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες στην πλειοψηφία τους έχουν πραγματικά να κάνουν με εμφανίσεις φαντασμάτων κι όχι με εγκεφαλικές «παραλειτουργίες», οι οποίες απορρέουν από τη διαδικασία θανάτου, όπως υποστήριζαν κάποιοι.
Σύμφωνα με τη Μεταψυχική, το φάντασμα είναι η απελευθερωμένη από το σώμα ψυχή του θανόντος, που δημιουργεί ορατή παρουσία πυκνώνοντας την αιθερική ύλη μέρους ή ολόκληρου του λεπτού σώματός της, ώστε να γίνεται αντιληπτή στις αισθήσεις μας. Είναι δηλαδή το αιθερικό ή το αστρικό σώμα του πεθαμένου, τα οποία υλοποιούνται ελκύοντας ενέργεια από τους ζωντανούς και μπορούν να γίνονται αισθητά για χρονικό διάστημα που ποικίλλει από μια στιγμή μέχρι 2 ,5 ώρες και να συμπεριφέρονται, όπως ένας ζωντανός άνθρωπος.
Αν και τα φαντάσματα είναι κατά κύριο λόγο πνευματική ενέργεια, λέγεται ότι μπορούν μέσω του «εκτοπλάσματος» (μια «ρευστή» κατάσταση ανάμεσα στην πνευματική ενέργεια και την ύλη) να πάρουν οποιαδήποτε μορφή θέλουν να αποκτήσουν, συνήθως τη μορφή του σώματος του θανόντος ή τη μορφή φωτεινής ομίχλης ή φωτεινής σκιάς κ.ά. Λόγω της σύνθεσης του εκτοπλάσματος, η μορφή τους είναι ημιδιάφανης. Η παρουσία ενός φαντάσματος μπορεί να είναι παντού. Η παρουσία αυτή εκδηλώνεται συχνά με την οπτική εμφάνισή της στο χώρο ή σε έναν καθρέφτη, τη μετακίνηση αντικειμένων που συνδέονται με το θανόντα, με κάποια χαρακτηριστική μυρωδιά που συνδεόταν με το νεκρό, κάποιους θορύβους, κοφτούς επαναλαμβανόμενους ήχους, ψιθύρους, φωνές από το υπερπέραν, κλάματα, ανοιγόκλεισμα ηλεκτρικών συσκευών, ρεύμα αέρα στο χώρο, μία αίσθηση ψύχους στον αυχένα, μικρά τσιμπήματα στο σώμα. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις αμφίδρομης και μη επικοινωνίας, καθώς και μαρτυρίες, όπου μπροστά στα μάτια κάποιου ξετυλίγεται μια ολόκληρη ιστορία, στην οποία ο «δέκτης» δεν έχει καμία δυνατότητα αλληλεπίδρασης.
Τα φαντάσματα ως «κατάλοιπα» της ύπαρξης ενός ανθρώπου χαρακτηρίζονται από το ήθος αυτού.
Υπάρχουν φαντάσματα που προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους, για να τους βοηθήσουν, και άλλα που αποσκοπούν να ικανοποιήσουν το δικό τους συμφέρον χωρίς κανέναν ενδοιασμό. (Τα poltergeists θεωρούνται κακόβουλα πνεύματα, που τρομοκρατούν τους ζωντανούς).
Η μεταψυχική αποδεικνύει και πειραματικά την πραγματικότητα των φαντασμάτων μέσω πολυάριθμων παρατηρήσεων, οι οποίες έχουν γίνει από διάφορους ερευνητές και επιβεβαιώνονται με τη φωτογράφιση και τα αποτυπώματα και οι οποίες στο σύνολό τους αποκτούν μεγάλη στερεότητα μέσω του συσχετισμού και της συμφωνίας που παρουσιάζουν.
Κατά τον ίδιο τρόπο που υλοποιείται το αστρικό των θανόντων, μπορεί να υλοποιηθεί και το αστρικό σώμα των ζωντανών ανθρώπων. Φαντάσματα ζωντανών σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούν να σχηματιστούν και σε φυσιολογική κατάσταση, ηθελημένα ή μη. Η κατηγορία των «φαντασμάτων κρίσεων» αφορά περιπτώσεις εμφάνισης φαντασμάτων σε αγαπημένα τους πρόσωπα τη στιγμή του θανάτου τους ή λίγο πριν απ’ αυτήν, ή σε κρίσιμες στιγμές, γιατί τότε το συναίσθημα και η σκέψη του πομπού αποκτούν τη μεγαλύτερη ένταση. Κατά την παράδοση, η εμφάνιση της οπτασίας-φαντάσματος ενός ζωντανού σημαίνει ότι η ψυχή του έχει ήδη φύγει από το σώμα του κι ότι επίκειται ο θάνατός του. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εμφανίσεις φαντασμάτων ζωντανών δεν έχουν καμιά σχέση με θανάτους ή κρίσιμα γεγονότα. Πρόκειται για τον προσωρινό αποχωρισμό του αιθερικού ή του αστρικού από το φυσικό σώμα, το οποίο στην κατάσταση ύπνου ή έκστασης, μεταβαίνει ακαριαία εκεί όπου επιθυμεί έντονα (αστρική προβολή). Εκεί, παίρνοντας οργανική ύλη υλοποιείται ως φάντασμα. Ο Φρόυντ το ονομάζει «σωσία-πνεύμα». Τέτοια είναι η περίπτωση των «φαρντάγκρ» στη Φινλανδία, που εμφανίζονται ως προπομποί στον τόπο προορισμού κάποιου, προτού αυτός ξεκινήσει καν το ταξίδι του.
Τα φαντάσματα πολλές φορές μένουν σε συγκεκριμένα μέρη, τα οποία και στοιχειώνουν για διάφορους λόγους (για να μεταφέρουν κάποια μηνύματα, πριν φύγουν για τον άλλο κόσμο, ή για να δώσουν στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες θανάτου τους, κλπ). Στην περίπτωση των στοιχειών το χαρακτηριστικό είναι η επανάληψη στην εμφάνιση. Αν ο βίαιος θάνατος μπορεί να οδηγήσει ένα πνεύμα στο να στοιχειώσει και να περιπλανιέται ανήσυχο στη γη, τα πεδία μάχης θα πρέπει να είναι από τα πιο στοιχειωμένα μέρη. Και πράγματι, έχουμε πολλές αναφορές για φαντάσματα στρατιωτών και για στρατούς ολόκληρους φαντασμάτων σε πολλά μέρη του κόσμου. Στα γραπτά των αρχαίων Ελλήνων βρίσκουμε αναφορές για μαρτυρίες ανθρώπων, οι οποίοι έλεγαν ότι για πολλά χρόνια μετά την τρομερή μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), οι άνθρωποι που έτυχε να περνούν από το πεδίο μάχης, έλεγαν ότι άκουγαν τα ακόντια στον αέρα, καθώς και τις οιμωγές των ετοιμοθάνατων ενώ άλλοι έβλεπαν τους Αθηναίους στρατιώτες να μάχονται ενάντια στους Πέρσες. Στη βρετανική ιστορία, τέτοιες μαρτυρίες αφθονούν κι όσο για τη σύγχρονη εποχή, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι λέγεται ότι έχουν αφήσει τα στοιχειωμένα ίχνη τους.
Ο χώρος του υπερφυσικού στο θέμα των φαντασμάτων προσφέρει ένα ατελείωτο πεδίο για δραστηριοποίηση χιλιάδων ανθρώπων. Από όλους αυτούς, κάποιοι προσεγγίζοντας το θέμα με την απαιτούμενη υπευθυνότητα έχουν επιδοθεί σε συστηματικές και συχνά χρονοβόρες έρευνες του φαινομένου. Έχοντας στη διάθεσή τους από απλά έως πολύπλοκα ηλεκτρονικά μηχανήματα και συσκευές ερευνούν τις αναφορές που έρχονται σ’ αυτούς μέσα από διαδόσεις, αναθέσεις έρευνας και διαλεύκανσης των φαινομένων, αλλά και σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο επιστημονικών δραστηριοτήτων. Έτσι λοιπόν, κατάφεραν να βιντεοσκοπήσουν -έστω και αμυδρά- παρουσίες φαντασμάτων, να αποτυπώσουν αυτές σε κινηματογραφικό και φωτογραφικό φιλμ. Επίσης, να καταγράψουν ηχητικά ντοκουμέντα, ήχους, φωνές, κραυγές πόνου και αγωνίας. Είναι χαρακτηριστικό το βίντεο που τραβήχτηκε στο υπόγειο σπιτιού βικτωριανής εποχής, στο σύγχρονο Λονδίνο. Προγραμματισμένη βιντεοκάμερα κινηματογραφούσε επί τρεις ημέρες τους χώρους του υπογείου. Κατάφερε να καταγράψει την παρουσία φαντάσματος με τη μορφή ενός αμυδρά σχηματισμένου αλλά έντονα φωτισμένου ανθρώπινου σώματος να περιφέρεται στους χώρους του υπογείου. Παράλληλα, τα μηχανήματα ήχου κατέγραψαν ήχους και αλλόκοτες φράσεις και κραυγές. Το συγκεκριμένο φιλμ εξετάσθηκε και πιστοποιήθηκε η αυθεντικότητά του. Και φυσικά δεν είναι το μόνο. Πολλές ηθελημένες έρευνες έδωσαν τέτοια αποτελέσματα. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις κατά τις οποίες η καταγραφή σε μια φωτογραφία ή σε ένα βίντεο έγινε εν αγνοία αυτών που χειρίζονταν τις συσκευές. Άλλωστε, έχει διαπιστωθεί ότι το φωτογραφικό και κινηματογραφικό φιλμ έχουν την δυνατότητα να αποτυπώνουν «πράγματα» μη αντιληπτά στο ανθρώπινο μάτι.
Κάποιες θεωρίες υποστηρίζουν ότι τα φαντάσματα αποτελούνται από ηλεκτρομαγνητική ενέργεια και έχουν κάποια συγκεκριμένη συχνότητα. Η εμφάνισή τους μπορεί να καταγραφεί από συσκευές που μπορούν να μετρούν αλλαγές στο μαγνητικό πεδίο σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Οι αναφορές για φαντάσματα αμφισβητούνται σε πολλές περιπτώσεις. Αρκετοί ειρωνεύονται καθετί σχετικό με το θέμα. Έτσι, περιστατικά μεγάλης σημασίας για τους ερευνητές τέτοιων φαινομένων αποσιωπούνται στερώντας την ευκαιρία για μελέτη και αποκρυπτογράφηση των μυστικών τους. Ο εγωισμός του ανθρώπου μπροστά στην αδυναμία ερμηνείας αυτών των φαινομένων είναι η αιτία της αμφισβήτησης και του χλευασμού. Πρόσφατες έρευνες σε διάφορα μέρη δείχνουν ότι οι άνθρωποι που πιστεύουν σ’ αυτά τα φαινόμενα και αναφέρουν ότι έχουν τέτοιες εμπειρίες, είναι στην πλειοψηφία τους νέοι και μορφωμένοι κι όχι ηλικιωμένοι και λιγότερο μορφωμένοι, πράγμα δηλαδή που θα μπορούσε να τους κάνει πιο επιρρεπείς σε προκαταλήψεις. Σε πολλές από τις περιπτώσεις, η επίδραση των φαινομένων στους αποδέκτες ήταν τέτοια, που τους οδήγησε να αλλάξουν ριζικά τη στάση τους απέναντι στο ζήτημα του θανάτου θεωρώντας τον όχι πια σαν ένα φοβερό τέλος αλλά σαν μια νέα αρχή.
Φαίνεται λοιπόν ότι τα φαντάσματα δεν είναι πλάσματα της φαντασίας αλλά μια πραγματικότητα, που τη σφραγίζουν χιλιάδες γεγονότα με πρωταγωνιστές τους ανά τον κόσμο συνανθρώπους μας, ίσως και κάποιους από εμάς. Γεγονότα που μας έρχονται, τόσο από το πρόσφατο όσο και από το πιο μακρινό παρελθόν. Οποιοσδήποτε εξετάσει τα πειστήρια δεν μπορεί, παρά να καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα: αντί ν’ αμφισβητούμε τα γεγονότα, πρέπει να προσπαθήσουμε να τα ερευνήσουμε χωρίς προκαταλήψεις. Το υλικό σχετικά με το θέμα, που είναι εντυπωσιακό ως προς τον όγκο και τη σημασία του, γεννά πολλά ερωτήματα και αποτελεί απόδειξη -για τους ανθρώπους που ψάχνουν να βρουν τα πραγματικά όρια της ανθρώπινης συνείδησης- ότι υπάρχει κάτι που μας είναι εντελώς άγνωστο.
Βιβλιογραφία-Πηγές
Επαμ. Αγησ. Καλογερέα, Mεταψυχική, Αθήνα 1961
Φαντάσματα Τime Life Books, Αθήνα 1991, Εκδόσεις «Αλκυών»
Watson L. Υπερφύση, Αθήνα 1976, Εκδόσεις «Κωτσιάνα»
Watson L. Μετά την υπερφύση, Αθήνα 1987, Εκδόσεις «Ωρόρα»
Watson L. Η παλίρροια της ζωής, Αθήνα 1976, Εκδόσεις «Κωτσιάνα»
Flammarion C. Death and Its Mystery, New York 1922, Century
Εμφανίσεις Φαντασμάτων Τime Life Books, Αθήνα 1991, Εκδόσεις «Αλκυών»
Η παραψυχολογία σήμερα, Αθήνα, Εκδόσεις «Ωρόρα», 1990.
Ghosts, visitors from the unknown, London 1958 ,Nexus Press
Κλάρκ Α. Άγνωστες δυνάμεις. Αθήνα, Εκδόσεις «Κάκτος», 1985
Guiley R. Ε. Εγκυκλοπαίδεια μυστικιστικών και παραφυσικών εμπειριών, Αθήνα, Εκδόσεις «Anubis», 1994.
