Ζούμε όλοι σε οργανωμένες κοινωνίες και έχουμε επιλέξει να διοικούμαστε μέσω πολιτικών θεσμών.
Ποια είναι όμως η ανάγκη να ασκούμε πολιτική; Είναι θέμα επιβίωσης; Είναι θέμα ανθρώπινης φύσης; Είναι θέμα προσωπικού κέρδους; Είναι θέμα ηθικής;
Και ποια πρέπει να είναι η σχέση μας ως άτομα, με αυτά που ζητούνται σε μια πολιτεία; Πόσο καταπιεζόμαστε σε μια πολιτεία; Πόσο κινδυνεύουμε να χάσουμε τον εαυτό μας μέσα στις απαιτήσεις της πολιτείας;
Σε τελική ανάλυση μήπως με την πολιτική, χάνουμε περισσότερο ως άτομα και κερδίζουν αυτοί που μας κυβερνούν;
Σε αυτά τα ερωτήματα έχει απαντήσει ο Αριστοτέλης μέσα από τα έργα του, κυρίως από τα Πολιτικά αλλά και από τα Ηθικά Νικομάχεια.
Ας δούμε πολύ σύντομα τις βασικές ιδέες του φιλοσόφου
Η πολιτική ως η επιστήμη που βοηθάει να ενωθούν όλα σε έναν σκοπό.
Κάθε πλάσμα είναι προορισμένο να φτάσει στην τέλεια κατάστασή του και να εκπληρώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον σκοπό για τον οποίο είναι πλασμένο. Κι ακριβώς το ίδιο ισχύει για όλες τις τέχνες και όλες τις επιστήμες. Από τη στιγμή που όλες οι τέχνες και οι επιστήμες εκπληρώνουν έναν σκοπό, είναι δεδομένο ότι διαρκώς εξελίσσονται προκειμένου να τον πετύχουν όσο το δυνατό πληρέστερα, δηλαδή ολοκληρωμένα.
Με δεδομένο ότι όλες οι τέχνες και οι επιστήμες υπάγονται ως μέρη σ’ ένα συνολικότερο τελικό οικοδόμημα, γίνεται αντιληπτό ότι δεν είναι παρά τα κομμάτια που συμπληρώνουν το ευρύτερο τέλος του όλου οικοδομήματος. Από αυτή την άποψη, η πολιτική είναι αυτή που ενώνει τους επιμέρους σκοπούς για να τους οδηγήσει στον υπέρτατο σκοπό, ο οποίος θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το υπέρτατο αγαθό. Με άλλα λόγια, η πολιτική είναι το τέλος όλων των άλλων τεχνών/επιστημών και κατ’ επέκταση αποτελεί το υπέρτατο αγαθό για την άνθρωπο.
Το ατομικό καλό και το πολιτικό καλό κατά τον Αριστοτέλη
Η πόλη στοχεύει στην απελευθέρωση των πολιτών ενθαρρύνοντας την προσωπική τους ολοκλήρωση, η οποία θα συμβάλει θετικά και στο σύνολο. Κι αν πρέπει να το πούμε αλλιώς, η ολοκλήρωση του πολίτη, μέσω των ασχολιών που εκείνος επιλέγει, αποτελεί την ευτυχία σε ατομικό επίπεδο, που λειτουργεί ως προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της πόλης, δηλαδή την ευτυχία σε συλλογικό επίπεδο, που είναι η ύψιστη μορφή ευτυχίας.
Εξάλλου, αυτό είναι και το νόημα της πόλης: η παροχή της αυτάρκειας σε όλα τα επίπεδα (όχι μόνο σε υλικά αγαθά), που θα οδηγήσει τους πολίτες στην κατάκτηση της ευτυχίας, δηλαδή στην ατομική ολοκλήρωση.
Η προτεραιότητα της πόλης που μεταφράζεται σε καταπίεση, δηλαδή σε άρνηση της ατομικότητας αποτελεί στρέβλωση, καθώς αναιρείται η ουσία της, που δεν είναι άλλη από την ευτυχία όλων των πολιτών. Γι’ αυτό η πολιτική είναι ανώτερη από όλες τις τέχνες κι όλες τις επιστήμες, γιατί αν αποτύχει, η πόλη θα κινδυνέψει με διάλυση, κι αν η πόλη διαλυθεί τότε όλες οι άλλες τέχνες (στρατηγική, ρητορική, οικιακή διαχείριση, ιατρική κλπ) ματαιώνονται.
Η ηθική ως βάση της πολιτικής κατά τον Αριστοτέλη
Ο μοναδικός δρόμος που θα οδηγήσει στην πολιτική αρετή είναι η καλλιέργεια των παθών μας, δηλαδή η διάπλαση του ηθικού χαρακτήρα:
«Γι’ αυτού του είδους τα άτομα η γνώση δε σημαίνει καμιά ωφέλεια – ακριβώς όπως για τα άτομα που δεν έχουν τη δύναμη να ελέγχουν τον εαυτό τους· για τους ανθρώπους όμως που τις επιθυμίες και τις πράξεις τους τις κατευθύνουν κάποιοι λογικοί κανόνες, η γνώση αυτών των πραγμάτων είναι εξαιρετικά ωφέλιμη».
Η πολιτική έχει να κάνει πρωτίστως με την ηθική καλλιέργεια, κι αντιστρόφως η ηθική καλλιέργεια των πολιτών είναι θέμα εξόχως πολιτικό.
Αν θέλει κάποιος να αλλάξει την κοινωνία, οφείλει πρώτα να αλλάξει τον εαυτό του.
Να μάθει δηλαδή να αναζητά την ατομική του ολοκλήρωση (“τέλος”) μέσα στα όρια της ηθικής αρετής, ώστε να συμπλέει και με την ολοκλήρωση (“τέλος”) της πόλης. Η απόκτηση της ηθικής αρετής εκλαμβάνεται από τον Αριστοτέλη ως ύψιστη πολιτική πράξη καθιστώντας σαφές ότι η ηθική φιλοσοφία είναι κομμάτι (ή ακόμη καλύτερα προϋπόθεση) της πολιτικής φιλοσοφίας.
Δείτε τα 10 καλύτερα αποφθέγματα ως συμβουλές του Αριστοτέλη για τους σημερινούς πολιτικούς αλλά και για τους πολίτες
Ο άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον.
Η φτώχεια είναι ο γονιός της επανάστασης και του εγκλήματος.
Ποιος είναι πολίτης; Πολίτης είναι αυτός που είναι ικανός να κυβερνήσει και να κυβερνηθεί.
Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των ανίσων.
Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι είτε θηρίο είτε θεός.
Άμιλλα είναι η τάση να φτάσει κανένας τον άλλον, που τον θαυμάζει, ή και να τον ξεπεράσει, χωρίς να αισθάνεται φθόνο, αν ο άλλος τον ξεπερνάει.
Το κύριο γνώρισμα του πολίτη είναι η συμμετοχή στην απονομή δικαιοσύνης και στην άσκηση εξουσίας
Όπως το σώμα, όταν στερηθεί την ψυχή πεθαίνει, έτσι και η πόλη, όταν δεν υπάρχουν νόμοι, καταλύεται.
Σε τίποτα δεν διαφέρει το να μην υπάρχουν νόμοι από το να μην εφαρμόζονται οι νόμοι.
Αυτοί που μελέτησαν προσεκτικά τον τρόπο διακυβέρνησης των ανθρώπων, πρέπει να έχουν πεισθεί πως η τύχη των εθνών εξαρτάται από την εκπαίδευση των νέων.
Πηγές:
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.