Οι φόβοι ότι οι νέες τεχνολογίες είναι εθιστικές, δεν είναι ένα νέο φαινόμενο.
Η τεχνολογία έχει βελτιώσει τη ζωή μας με πολλούς τρόπους. Μέσα από τις εφαρμογές, και τις πλατφόρμες των social media μπορούμε να δουλέψουμε πιο αποτελεσματικά και να συνδεθούμε με τρόπους που πριν μερικές δεκαετίες δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Καθώς μεγαλώσαμε στηριζόμενοι στην τεχνολογία για πολλές από τις επαγγελματικές και προσωπικές μας ανάγκες, τίθεται πλέον το ερώτημα: «μήπως γινόμαστε υπερβολικά εξαρτημένοι από την τεχνολογία στο σημείο που τελικά μας βλάπτει;»
Η εκλαΐκευση της Ιατρικής γλώσσας
Ποια είναι η διαφορά του “εθισμού” από την «απλή ενασχόληση» με μια δραστηριότητα; Είναι μία σημαντική διαφορά επειδή αν η τεχνολογία είναι όντως εθιστική, η επόμενη ερώτηση είναι: μήπως οι κατασκευαστές δημοφιλών ψηφιακών τεχνολογιών, όπως τα smartphone και οι εφαρμογές social media, σκόπιμα χρησιμοποιούν πράγματα που είναι τόσο εθιστικά; Εάν είναι έτσι, μήπως πρέπει να τους επιρρίψουμε ευθύνες;
Για να απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση, πρέπει πρώτα να συμφωνήσουμε σε έναν ορισμό του “εθισμού”. Όπως φαίνεται, δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται.
Εάν δεν έχουμε έναν καλό ορισμό για αυτό που μιλάμε, τότε δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους σωστά.
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να αποστιγματιστούν οι συζητήσεις γύρω από την ψυχική υγεία, κάτι που φυσικά είναι καλό. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η ιατρική γλώσσα έχει μπει μέσα στο λεξιλόγιό μας- νιώθουμε μεγαλύτερη άνεση πλέον να χρησιμοποιήσουμε κλινικές λέξεις πέραν από μία συγκεκριμένη διάγνωση.
Όλοι έχουμε αυτό το φίλο που λέει “Είμαι τελείως ιδεοψυχαναγκαστικός” ή “Έχω PTSD”. Υπάρχουν ανησυχίες για το πως η λέξη “εθισμός” χρησιμοποιείται πολύ εύκολα από ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με την ψυχική υγεία. Υπάρχει μία αυξανόμενη ανησυχία σε σχέση με τον “εθισμό στην τεχνολογία”, όμως αυτή η ανησυχία δεν προέρχεται από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Αυτού του είδους οι ανησυχίες για πράγματα όπως το internet ή τα social media δεν προέρχονται από την κοινότητα των επαγγελματιών του κλάδου, αλλά από ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την τεχνολογία”.
Η καθημερινή χρήση ιατρικής γλώσσας μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση για το τι είναι αυτό που καθιστά κάτι πραγματικά ανησυχητικό για την ψυχική υγεία. Χρειαζόμαστε ένα αξιόπιστο σύστημα αναγνώρισης, συζήτησης και εν τέλει θεραπείας ψυχικών ασθενειών.
Εάν δεν έχουμε έναν καλό ορισμό για αυτό που μιλάμε, δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους πραγματικά. Για αυτό, ο ψυχιατρικός ορισμός του εθισμού που στηρίζεται στο κατά πόσο κάποιος βιώνει δυσφορία ή σημαντική οικογενειακή, κοινωνική και λειτουργική δυσλειτουργία πρέπει να συμπεριληφθεί σε κάθε ορισμό εξάρτησης που χρησιμοποιούμε.
Το πολύ διάβασμα προκαλεί…εξάψεις;
Η εκλαΐκευση της ιατρικής γλώσσας και ο φόβος ότι οι νέες τεχνολογίες είναι εθιστικές, δεν είναι ένα νέο φαινόμενο.
Πάρτε για παράδειγμα τον όρο “μανία διαβάσματος.”
Τον 18ο αιώνα, ένας συγγραφέας με το όνομα J.G. Heinzmann ισχυρίστηκε ότι οι άνθρωποι που διαβάζουν πολλά μυθιστορήματα μπορεί να βιώνουν κάτι που ονομάζεται “μανία διαβάσματος.” Αυτή η πάθηση, εξήγησε ο Heinzmann, μπορούσε να προκαλέσει πολλά συμπτώματα μεταξύ αυτών: “αδυναμία όρασης, εξάψεις, αρθρίτιδα, δυσπεψία, αιμορροΐδες, άσθμα, αποπληξία, πνευμονικές διαταραχές, δυσπεψία, μπλοκάρισμα του εντέρου, νευρικές διαταραχές, ημικρανίες, επιληψία, υποχονδρία και μελαγχολία.
Τα μανιακά επεισόδια δεν είναι αστεία. Αυτό όμως δε σταμάτησε έναν αιώνα αργότερα τους ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν τον ίδιο όρο και για τα ρολόγια χειρός.
Παρόμοιες ανησυχίες εγείρονται στην πορεία της ιστορίας και για το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, το τηλέφωνο, και τα βιντεοπαιχνίδια.
“Μπορεί να είναι αστείο τη σήμερον ημέρα, αλλά τότε, όταν οι νέες τεχνολογίες ήταν η νέα μόδα, οι άνθρωποι ασχολούνταν πολύ μαζί τους. Και τι μπορούμε να συμπεράνουμε πλέον; Μπορούμε να πούμε ότι είναι σύνηθες. Είναι συνηθισμένη συμπεριφορά. Δε σημαίνει ότι είναι υγιής, αλλά δεν είναι ιατρικό πρόβλημα.”
Ορισμένοι θα έλεγαν ότι ακόμα και τα μυθιστορήματα είναι εθιστικά. Επομένως, τι συμβαίνει με τον εθισμό;
Υπάρχει κίνδυνος να μπερδέψουμε την παθολογική συμπεριφορά με τη φυσιολογική, λέει ένας καθηγητής κλινικής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Λοζάνης. Η αποστολή του είναι να καταλάβει το πώς μπορούμε να διακρίνουμε αυτό που είναι πραγματικά συμπεριφορά εθισμού απέναντι σε αυτό που είναι απλώς φυσιολογική συμπεριφορά και την ονομάζουμε εθιστική.
Δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι ρητορικής. Χρησιμοποιεί το παράδειγμα του εθισμού στα βιντεοπαιχνίδια, το οποίο έχει γίνει αντικείμενο έντονης κριτικής τα τελευταία χρόνια. Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε γύρω από τον εθισμό στα βιντεοπαιχνίδια θα καθορίσει το πόσο οι συμπεριφορές πιθανόν ασθενών θα αναλυθούν- και εν τέλει ποια θα είναι η προτεινόμενη θεραπεία.
“Για πολλούς ανθρώπους μπορούμε να καταλάβουμε ότι τα βιντεοπαιχνίδια είναι στην πραγματικότητα ένας μηχανισμός αντιμετώπισης κοινωνικού άγχους, τραύματος ή κατάθλιψης.”
Αυτές οι περιπτώσεις, φυσικά, δε στοχοποιούν τα βιντεοπαιχνίδια αυτά καθεαυτά. Ο στόχος είναι αυτό που προκάλεσε την κατάθλιψη. Και ως αποτέλεσμα, αν πετύχεις, η ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια θα μειωθεί.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ένα άτομο μπορεί να είναι πραγματικά εθισμένο στα βιντεοπαιχνίδια ή στην τεχνολογία, και να απαιτεί την αντίστοιχη θεραπεία- αλλά αυτή η θεραπεία μπορεί να είναι λάθος απάντηση για κάποιο άλλο άτομο.
Για μερικούς ανθρώπους η τεχνολογία μπορεί πράγματι να είναι ένας παράγοντας ψυχικής ασθένειας.
Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία όπως τα smartphone ή τα social media σε βαθμό που να επιφέρει πραγματικά αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή τους. Οι άνθρωποι είναι περίπλοκοι, η σχέση μας με τη νέα τεχνολογία είναι περίπλοκη και ο εθισμός είναι περίπλοκος- οι προσπάθειές μας να απλοποιήσουμε περίπλοκα πράγματα, και να κάνουμε γενικεύσεις για μεγάλες μερίδες του πληθυσμού, μπορεί να προκαλέσει ζημιά.”
Ο συμπεριφορικός εθισμός είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο πράγμα να διαγνώσουν οι επαγγελματίες. Το εγχειρίδιο διάγνωσης και στατιστικής ψυχικών ασθενειών που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες για να ταξινομήσουν τις ψυχικές διαταραχές, εισήγαγε μία νέα ιδέα για τον εθισμό το 2013.
“Στο εγχειρίδιο αυτό η εξάρτηση από ουσίες μπήκε στο ίδιο γκρουπ με τον εθισμό στον τζόγο- είναι η πρώτη φορά που η εξάρτηση από ουσίες κατηγοριοποιήθηκε μαζί με κάθε είδους συμπεριφορική εξάρτηση.”
“Και τότε, το εγχειρίδιο πήγε ακόμα πιο πέρα, και υποστήριξε ότι άλλες πιθανές συμπεριφορές εθισμού απαιτούν περαιτέρω έρευνα.”
“Οι ερευνητές τότε άρχισαν να κάνουν έρευνες- όχι για να εξετάσουν αν κάποια συμπεριφορά όπως η χρήση των social media μπορεί να γίνει εθιστική, αλλά για να ξεκινήσουν με την υπόθεση ότι η χρήση των social media είναι εθιστική, και να δουν πόσοι άνθρωποι έχουν εθισμό”.
Μαθαίνουμε να είμαστε αβοήθητοι
Η υπόθεση ότι πολλοί από εμάς είμαστε εθισμένοι στην τεχνολογία μπορεί από μόνη της να είναι βλαβερή με την έννοια ότι υπονομεύει την αυτονομία μας και την πίστη ότι μπορούμε να δράσουμε για να δημιουργήσουμε αλλαγή στη ζωή μας.
Το τίμημα του να ζούμε σε έναν κόσμο με τόσα πολλά καλά πράγματα είναι ότι μερικές φορές πρέπει να μάθουμε κάποιες νέες δεξιότητες, αυτές τις νέες συμπεριφορές για να μετριάσουμε τη χρήση τους. Ο μόνος τρόπος να μην κάνεις τίποτα είναι να πιστεύεις ότι είσαι ανίσχυρος.
Εάν δεν είναι εξάρτηση το να κοιτάμε το κινητό μας τηλέφωνο 90 φορές την ημέρα ή να αναρωτιόμαστε τι λένε οι ακόλουθοι μας στο Twitter, τότε τι είναι;
Επιλογή, συνειδητή επιλογή, και ίσως κάποιοι άνθρωποι να μη συμφωνήσουν ή να επικρίνουν τις επιλογές σου.
Φυσικά για μερικούς ανθρώπους η τεχνολογία μπορεί να είναι εθιστική.
“Εάν κάτι παρεμποδίζει ουσιαστικά την κοινωνική ή λειτουργική σου ζωή, και δεν έχεις την ικανότητα να το ελέγξεις, τότε ζήτα βοήθεια.”
Αλλά για τη μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων, σκεπτόμενοι τη δική μας χρήση της τεχνολογίας ως επιλογή και όχι ως εθισμό, μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για να ξεπεράσουμε ανεπιθύμητες συνήθειες.
Πηγή: nea-acropoli.gr με στοιχεία από το bigthink.com
προτιμάμε άραγε: εικονική πραγματικότητα ή αληθινό κόσμο;
Ζούμε μια εικονική πραγματικότητα;
Είναι το σύμπαν ένα νευρικό δίκτυο;
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.