Ούτε η εκπαίδευση ούτε η επιστήμη μπορούν να διαλύσουν τις προκαταλήψεις μας—παρά μόνο το πνεύμα συνεχούς αναζήτησης
Οι πεποιθήσεις και οι προκαταλήψεις
Υπάρχουν ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και η πυρηνική ενέργεια τα οποία, ενώ θεωρητικά άπτονται της επιστήμης. Ο κόσμος τείνει να τα αντιμετωπίζει ανάλογα με τις πολιτικές του τοποθετήσεις.
Η ψυχολογία μάς λέει λοιπόν, ότι η επιστήμη ή η ευφυΐα δε θα μας αποτρέψουν απ’ το να πλάθουμε πεποιθήσεις στηριγμένες στις προσωπικές μας απόψεις και όχι σε αντικειμενικές αλήθειες. Αντίθετα, αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει είναι μια όχι τόσο διαδεδομένη αρετή. Αυτή της συνεχούς αναζήτησης και περιέργειας. Αυτό σημαίνει ότι ποτέ δεν επαναπαύομαι σε μια ιδέα, αλλά την εμπλουτίζω συνεχώς και τη βελτιώνω.
Οι πεποιθήσεις μας δεν επηρεάζουν απλώς την ήδη δεδομένη γνώση που έχουμε πάνω σε ορισμένα θέματα. Καθορίζουν και το πώς επεξεργαζόμαστε τις νέες πληροφορίες. Με λίγα λόγια, είναι λάθος να νομίζουμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε τη γνώμη κάποιου μόνο δίνοντάς του τα «γεγονότα». Εξάλλου, μάλλον ούτε εμείς είμαστε απόλυτοι γνώστες των γεγονότων. Κι εμείς πέφτουμε στο σφάλμα του υποκειμενισμού. Οι έρευνες δείχνουν ότι απορρίπτουμε επιλεκτικά γεγονότα τα οποία δεν ταιριάζουν στο σύστημα των πεποιθήσεών μας.
Θα διαφωνήσει κάποιος λέγοντας πως ένας άνθρωπος πιο ευφυής, με μαθηματικές ικανότητες δε θα μπορούσε να υποπέσει σε τέτοια σφάλματα, σωστά; Κι όμως! Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στο να απορρίπτουν πληροφορίες και γεγονότα που δεν ταιριάζουν στις προκαταλήψεις τους. Ίσως περισσότερο ακόμα κι από άλλους!
Μια ενδιαφέρουσα έρευνα
Προκειμένου να μετρήσουν λοιπόν, τί ισχύει και τί όχι, μια ομάδα ψυχολόγων απ’ το Πανεπιστήμιο του Yale διεξήγαγε μια έρευνα για τις πολιτικά προκατειλημμένες απόψεις και την επεξεργασία νέων πληροφοριών. Για τη μέτρηση στηρίχθηκαν σε δύο κλίμακες. Η πρώτη περιλάμβανε κάποιες βασικές ερωτήσεις πάνω σε γνώσεις γενικών επιστημονικών θεμάτων και μεθόδων. Καθώς και ποσοτική κρίση και λογική σκέψη. Η δεύτερη ήταν πιο καινοτόμα· σχετιζόταν με την περιέργεια ενός ατόμου πάνω σε επιστημονικά θέματα. Και όχι σ’ όσα γνώριζαν ήδη. Η μέθοδος που χρησιμοποίησαν για να μετρήσουν τη δεύτερη κλίμακα ήταν επίσης ενδιαφέρουσα. Εκτός από ερωτήσεις, μέτρησαν και τις αντιδράσεις των ανθρώπων στις ειδήσεις. Δηλαδή αν θα προτιμούσαν να διαβάσουν κάτι σχετικό με την επιστήμη, τα αθλητικά ή την πολιτική.
Προβλέψιμες απόψεις και προκαταλήψεις
Εξοπλισμένη με τα ευρήματά της, η ομάδα ξεκίνησε την προσπάθεια να προβλέψει την άποψη πολιτικών προσώπων πάνω σε επιστημονικά θέματα. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαρδιωτικά προβλέψιμα! Οι αριστεροί δημοκράτες έτειναν να θεωρούν τα ζητήματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή ως καταλυτικά για την υγεία του ανθρώπου. Οι δεξιοί ρεπουμπλικάνοι δεν τα θεωρούσαν τόσο σημαντικά. Επίσης, οι αριστεροί φιλελεύθεροι με το μεγαλύτερο επιστημονικό υπόβαθρο ήταν αυτοί που ανησυχούσαν περισσότερο. Οι δεξιοί με επίσης το μεγαλύτερο επιστημονικό υπόβαθρο ήταν αυτοί που ανησυχούσαν λιγότερο! Αυτό μας δείχνει το παράδοξο πώς άνθρωποι με περισσότερη επιστημονική κατάρτιση ήταν πιο φανατικοί από άλλους, πράγμα που οδηγεί σε μεγαλύτερη πόλωση.
Αλλάζοντας άποψη
Αυτά σε σχέση με τις επιστημονικές γνώσεις, που ήταν η πρώτη κλίμακα μέτρησης. Όσον αφορά τη δεύτερη, την επιστημονική περιέργεια, η απόκλιση υπήρχε ακόμα μεταξύ των δύο παρατάξεων σε σχέση με τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, αλλά φαίνεται πως οι απόψεις τους έτειναν προς την ίδια κατεύθυνση. Στους συμμετέχοντες στην έρευνα αυτοί που ανέτρεψαν τα προγνωστικά ήταν αυτοί με τη μεγαλύτερη περιέργεια! Αυτό συνέβη γιατί, από μια πληθώρα άρθρων που τους δόθηκε, εκείνοι επέλεξαν αυτά τα οποία αντίκρουαν τις απόψεις τους.
Τελικά, ίσως αυτό που πρέπει να διδάξουμε στους ανθρώπους είναι να έχουν περιέργεια και ενδιαφέρον προς τη γνώση, και όχι απλή συσσώρευση γνώσεων, ώστε να την εξελίσσουν διαρκώς (Πηγή: BBC. Μετάφραση-απόδοση από την ομάδα του “Η Φιλοσοφία Επιστρέφει“)
Διαβάστε επίσης:
Τραγωδία & ψυχικό τραύμα: Ό,τι δε μας σκοτώνει, μας κάνει πιο δυνατούς;
Θετική σκέψη: Η δύναμη των λέξεων
Πότε να ακολουθήσεις τη διαίσθηση και το ένστικτό σου;
Ο διαλογισμός απαλύνει τον πόνο
Μια ολιστική εκπαίδευση με ενσυναίσθηση και συμπόνια
