Τι σημαίνει “η Φιλοσοφία ως θεραπεία”;
Ο όρος θεραπεία υπονοεί ότι υπάρχει μια εσωτερική κατάσταση που χρειάζεται φροντίδα. Επομένως, η συντομότερη επεξήγηση για τη φιλοσοφία ως θεραπεία είναι: η φιλοσοφίας ως μέσο απελευθέρωσης από τα εσωτερικά δεινά. Ο όρος η φιλοσοφία ως θεραπεία εναγκαλίζει όλες τις φιλοσοφικές σχολές (φιλοσοφικές μεθόδους) που είτε αξιοποιούνται στη θεραπεία ή ερμηνεύονται ως θεραπευτικοί μέθοδοι [Lunsford, 9].
Στο πλαίσιο της φιλοσοφίας ως θεραπεία ο όρος θεραπεία δεν αναφέρεται σε ψυχοπαθολογική ασθένεια,αλλά στις δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις της καθημερινής ζωής, όπως: απογοήτευση, ήττα, στέρηση, καταστολή, ατυχήματα, ασθένειες, γηρατειά και θάνατος.
Η προέλευση
Η Φιλοσοφία ως θεραπεία είναι μια αρχαία ιδέα [Hampe].
Στην αρχαιότητα το φιλοσοφείν ήταν τρόπος ζωής, δηλαδή δεν περιοριζόταν στην έννοια της θεωρητικής επιστήμης [Hadot]. Η Φιλοσοφική συμβουλευτική αναφέρονταν συχνά ότι πήγαζε από τη Σωκρατική παράδοση, η οποία θεωρούσε τη φιλοσοφία ως έρευνα για το καλό και την καλή – ορθή – ζωή (Philosophical counseling, Wikipedia).
Διευκρινίσεις
Δεν υπάρχει κανένας ισχυρισμός ότι η γνώση γενικά έχει μια θεραπευτική επίδραση. Η έρευνα για τη γνώση πρέπει να οδηγείται από την επιθυμία να αποφευχθούν (ή μειωθούν) τα εσωτερικά δεινά, προκειμένου η γνώση να αποβεί θεραπευτική. Συνεπώς, δεν υπάρχει ισχυρισμός ότι η φιλοσοφία γενικά στοχεύει σε κάποια μορφή θεραπείας. Η φιλοσοφία ως θεραπεία είναι ένας από τους πολλούς κλάδους της πρακτικής φιλοσοφίας.
Σε ό,τι αφορά τη διάγνωση:
▪ Η φιλοσοφική θεραπεία έχει σχεδιαστεί για τις ανησυχίες ανθρώπων με σώας τας φρένας [Van Hooft, 12].
Γλώσσα:
▪ Η φιλοσοφική θεραπεία επιδιώκει να αποφύγει ειδικούς θεωρητικούς όρους (όπως ενδοβολή) και έννοιες (όπως Οιδιπόδειο σύμπλεγμα).
Στόχος:
▪ Στη φιλοσοφική θεραπεία μια ζωή προσανατολισμένη στην υποχώρηση – αν προκύψει ως τέτοια μετά από εμβάθυνση – δεν σχετίζεται με ψυχοπαθολογική ασθένεια.
Σκοπός:
▪ Η φιλοσοφική θεραπεία συνεχίζει την ολιστική και διεπιστημονική άποψη που ήταν χαρακτηριστική για τον αρχαίο κόσμο.
Ομοιότητες με την ψυχοθεραπεία
▪ Ο διαχωρισμός μεταξύ φιλοσοφικής θεραπείας και ψυχοθεραπείας είναι ασαφής, εφόσον, οι φιλοσοφικές μεθόδους, όπως μαιευτική και ερμηνευτική χρησιμοποιούνται επίσης στην ψυχοθεραπεία [Van Hooft, 23].
▪ Η ψυχοθεραπεία όπως και η φιλοσοφική θεραπεία συνδέουν την ακαδημαϊκή γνώση με την πρακτική της καθημερινής ζωής.
Μορφές θεραπείας
Μια θεραπεία χαρακτηρίζεται από έναν στόχο ή μία μέθοδο [Lunsford], όπως:
Αυτο-αξιολόγηση
Η σύγχρονη φιλοσοφική συμβουλευτική στοχεύει στην Σωκρατική ζωή, δηλαδή μια ζωή στην οποία υπάρχει ειλικρινής αυτο-αξιολόγηση και λογική έρευνα σχετικά με τους στόχους.
Αυτο-περιορισμός και αυτοπραγμάτωση
Όλες οι μορφές της φιλοσοφικής θεραπείας επιδιώκουν να βελτιώσουν την αυτο-γνωσία και – κατά συνέπεια – τα άτομα να αποκτήσουν μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής. Η εσωτερική ελευθερία μπορεί να περιοριστεί από ανεξέλεγκτες επιθυμίες (πάθος), καθώς και από την ασυνείδητη καταστολή των επιθυμιών.
Μέθοδοι
Οι μέθοδοι εξαρτώνται από τον επιδιωκόμενο στόχο:
| Φιλόσοφος | Στόχος | Μέθοδος | Σχετιζόμενη ψυχοθεραπεία |
| Σωκράτης | Αυτο-αξιολόγηση | Μαιευτική | Διαγνωστική συζήτηση |
| Wittgenstein | Αυτο-πραγμάτωση | Ερμηνευτική | Ψυχανάλυση |
| Nietzsche | Αυτο-πραγμάτωση | Ηθική κριτική | Υπαρξιακή θεραπεία |
| Στωικοί | Αυτο-περιορισμός | Στωικός ασκητισμός | Ορθολογική συναισθηματική θεραπεία |
| Βούδας | Anatta (Ανιδιοτέλεια) | Εσωτερικός διαλογισμός | Αυτογενής εκπαίδευση |
Οι περισσότερες σύγχρονες ερμηνείες του όρου φιλοσοφία ως θεραπεία είναι προσηλωμένες στη φιλική προς τη ζωή αρχαία ελληνική έννοια και προσαρμόζονται καλά στην τρέχουσα ιστορική περίοδο. Η βουδιστική παράδοση, αντίθετα, καλλιεργεί την ευαισθητοποίηση προς την παροδικότητα και τη φθορά.
Γενικά, και ανεξάρτητα της μεθόδου θεραπείας, το να ξεπεράσουμε την ατομικιστική προοπτική και να αναζητήσουμε την αντικειμενικότητα είναι (…) αυτό που κάνει μια πρακτική, μια μέθοδο, ευδιάκριτα φιλοσοφική [Van Hooft, 28].
Για περισσότερες πληροφορίες για τις διαφορετικές μορφές θεραπείας, βλ. “The Controllability of Life Satisfaction” (“Η Ρυθμισιμότητα της Ικανοποίησης της Ζωής”).
Πηγή: B.Contestabile , www.socrethics.com
Αναφορές:
- Hadot Pierre (1995), Philosophy as a way of life, Oxford, Blackwell
- Hampe Michael, Therapeutic Understanding of Philosophy, ETH, Switzerland
- Lunsford Gina Marie (2005), Socrates and Wittgenstein: Philosophy as Therapy, Florida State University
- Nagel Thomas (1986), The View from Nowhere, Oxford University Press
- Schmidt Alfred (2001), Sind Philosophen verrückt?
- Van Hooft Stan, Philosophy as Therapy, Deakin University, Melbourne
- Waterfield Robin (2009), The Historical Socrates, History Today, January
