Η ικανοποίηση των επιθυμιών είναι σαν να κόβεις τη γωνία ενός τραπεζιού. Κάθε φορά αφήνεις, περισσότερες γωνίες.
Η αναζήτηση της ευτυχίας είναι ίσως η υπέρτατη επιδίωξη ενός ανθρώπου, από τότε που “βγήκε” από τη ζωική του κατάσταση και η ικανοποίηση των ενστίκτων δεν αρκούσε πλέον να του δίνει ευτυχία. Η τραγωδία του όμως είναι ότι, ελεύθερος από τα ένστικτα, έπρεπε να δώσει ο ίδιος ένα νόημα στη ζωή του για να μπορεί να βρει εκεί την ευτυχία. Το συνηθισμένο λάθος όμως που κάνει είναι ότι, αντί να προχωράει προς τα επάνω και να βρει το νόημα στην αυτοπραγμάτωσή του, στρέφεται πάλι προς τα κάτω, στη ζωική του φύση. Εκεί, αναζητά την ικανοποίηση των επιθυμιών του, σαν υποκατάστατο μιας ευτυχίας που δεν έρχεται ποτέ.
Αυτή η ευτυχία που προέρχεται από την ικανοποίηση των επιθυμιών δεν αρκεί σε έναν άνθρωπο. Είναι σαν αυτόν τον μύθο που οι αρχαίοι μας Έλληνες σοφοί έδωσαν, τον μύθο των Δαναΐδων. Σύμφωνα με την παράδοση αυτή, οι κόρες του Δαναού, οι Δαναΐδες, καταδικάστηκαν μετά τον θάνατό τους και την κάθοδό τους στον Άδη να μεταφέρουν και να ρίχνουν αιώνια νερό σε ένα πιθάρι με τρύπες. Ένας μύθος που αναφέρεται σε μια μάταιη εργασία ή κόπο χωρίς τέλος. Ειδικά στη σημερινή ανταγωνιστική εποχή που υπερισχύει το καταναλωτικό πρότυπο, η ικανοποίηση των επιθυμιών γίνεται ένας αυτοσκοπός. Για αυτή τη δυστυχία του ανθρώπου μιλάει ο Λάο Τσε, αυτού που νιώθει πάντα φτωχός επειδή πάντα υπάρχει μια επιθυμία ακόμα ανικανοποίητη, όσες και να ικανοποιεί.
Η ευτυχία κατά τον Λάο Τσε αναζητείται από τον μέσο άνθρωπο στην ικανοποίηση μιας επιθυμίας, ενώ η δυστυχία από τη διάψευσή της. Παρ’ όλα αυτά, είναι δύσκολο να ικανοποιηθούν απολύτως οι ανθρώπινες επιθυμίες, καθώς η ικανοποίηση μιας επιθυμίας γεννά πολλές άλλες. Είναι σαν να κόβουμε τη γωνία ενός ορθογώνιου τραπεζιού: κάθε κοπή δημιουργεί περισσότερες γωνίες, όχι λιγότερες.
Τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό το παράδοξο, ότι δηλαδή οι επιθυμίες πολλαπλασιάζονται καθώς ικανοποιούνται; Υπάρχει ένα ρητό που οι Κινέζοι σέβονται πολύ: «Όποιος είναι ικανοποιημένος (με όσα έχει) είναι πάντα ευτυχισμένος». Κατά βάθος αυτό σημαίνει ότι όσο λιγότερες επιθυμίες έχει κανείς, τόσο πιο εύκολα θα τις ικανοποιήσει και, ακολούθως, τόσο περισσότερη ευτυχία μπορεί να κατακτήσει.
Η σκέψη αυτή μπορεί να ανιχνευθεί και σε όσα λέει ο Λάο Τσε για την ικανοποίηση:
- Πρώτον, λέει, «όποιος είναι ικανοποιημένος δε θα ντροπιαστεί ποτέ».
- Δεύτερον, μας διαβεβαιώνει ότι «όποιος είναι ικανοποιημένος έχοντας γνώση αυτής της ικανοποίησης είναι πάντα πραγματικά ευτυχισμένος».
Ο πρώτος ισχυρισμός αναγνωρίζει τη σχετικότητα των αξιών της ζωής, της δόξας και του πλούτου. Στην ανθρώπινη κοινωνία πολλοί άνθρωποι γίνονται τόσο άπληστοι ώστε κυνηγούν ασυλλόγιστα τα δύο τελευταία. Παραδίνονται «στα χαλινάρια της δόξας και τις χειροπέδες του πλούτου», ανίκανοι να δουν ότι «ο υπερβολικός πόθος για δόξα είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει υπερβολική απώλεια (ζωτικής ενέργειας) – μεγάλα αποθέματα πλούτου είναι βέβαιο ότι θα μπορούσαν να υποστούν βαριές απώλειες (σε περίπτωση ληστείας, κλοπής ή φόνου για την περιουσία)».
Ο Λάο Τσε συνιστούσε την αρχή τού να είναι κανείς ικανοποιημένος με όσα έχει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να απαλλαγεί από την ντροπή, τον κίνδυνο ή την απώλεια. Πρόκειται για προέκταση της τρέχουσας ιδέας «όποιος είναι ικανοποιημένος είναι πλούσιος». Εκείνοι που νιώθουν ικανοποιημένοι έχουν την τάση να ζουν μια ζωή με ηρεμία, γαλήνη και πνευματική τροφή
Το να είναι κανείς «ικανοποιημένος έχοντας γνώση αυτής της ικανοποίησης» σημαίνει δύο πράγματα:
- Στο βασικό επίπεδο, πρακτικά υπάρχει η ελάχιστη ικανοποίηση όταν κανείς είναι ευχαριστημένος με όσα έχει.
- Στο ανώτερο επίπεδο προκύπτει μια υψηλότερη ικανοποίηση που σχετίζεται με τη σκέψη, όταν δηλαδή κανείς είναι ικανοποιημένος έχοντας γνώση της ικανοποίησής του. Εκεί, στη βάση της αρχικής ικανοποίησης, μπορεί να πραγματοποιηθεί η υψηλότερη ευχαρίστηση σε επίπεδο προσωπικής καλλιέργειας.
Συνεπώς, το δίδαγμα της ικανοποίησης απευθύνεται σε όσους έχουν απογοητευθεί ή καταθλιβεί από ένα υπερβολικά ανταγωνιστικό τρόπο ζωής, οδηγούμενοι από την απληστία. Φυσικά το ιδανικό του Λάο Τσε δεν εμποδίζει κανέναν να κάνει ό,τι μπορεί και να γίνει ό,τι μπορεί. Η διδασκαλία του δεν επιδίωκε να δικαιολογήσει την παθητικότητα ή την απλή οκνηρία αλλά να βοηθήσει τον άνθρωπο να καταλάβει ότι η ευτυχία είναι να βρεις την αληθινή σου φύση και όχι να ζητάς υποκατάστατα. Για αυτό λέει ότι θα βρεις αυτό που θέλεις με την Αγάπη: “Βρες τον εαυτό σου μέσα σου, την οικογένεια μέσ’ από την οικογένεια, την κοινωνία μέσ’ από την κοινωνία, τον κόσμο μέσ’ από τον κόσμο. Πώς θα γνωρίσω όλ’ αυτά; Με την αγάπη.”
Περισσότερες συμβουλές ευτυχίας:
Συμβουλές ευτυχίας τριών Ελλήνων φιλοσόφων
Η ευτυχία και η ουρά της γάτας – Διδακτικές Ιστορίες
Η ευτυχία στο πηγάδι: Μια διδακτική ιστορία για την καλοσύνη
ΠΗΓΗ: Εισαγωγή στην Κινεζική ∆ιανόηση – Wang Keping, Εκδόσεις Ν. & Σ. Μπατσιούλας
