Κάποτε, το Μεσαίωνα, υπήρχε ένα πολύ δημοφιλές ζωγραφικό θέμα: ο Θάνατος να πλησιάζει τους ανθρώπους. Μάλιστα συνηθιζόταν να εικονίζεται ο Χάρος κοντά σε ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων: σε ιερείς, χωρικούς, πρίγκιπες – δεν κάνει καμία διάκριση. Αυτή η εγγύτητα το τέλος ήταν η έμπνευση για τον μεγάλο καλλιτέχνη του Αρτ Νουβό, Γκούσταφ Κλιμτ.
Το Μεσαίωνα ο Θάνατος συνήθως κρατούσε μια κλεψύδρα ή ένα δρεπάνι. Στην απεικόνιση του Κλιμτ, ωστόσο, κρατά ένα ρόπαλο. Κι αυτό τον κάνει πολύ πιο επικίνδυνο. Το κρανίο του κοιτάζει προς την κατεύθυνση της Ζωής με ανυπομονησία. Η Ζωή αναπαριστάται με μια πολύπλοκη σύνθεση, ένα αρχιτεκτονικό κατασκεύασμα αποτελούμενο από ανθρώπινα σώματα. Γέροι, νέοι, νεογέννητα μωρά, όλοι είναι κομμάτι της Ζωής.
Η εικόνα δίνει την εντύπωση όλων εκείνων των ανθρώπινων γενεών και γενεών που έχουν γίνει πλέον κομμάτι του Θανάτου. Τα σώματα αναδιπλώνονται μεταξύ τους, σα να έχουν έναν προσανατολισμό, μια συνέχεια. Αλλά προς τα πού πηγαίνουν; Δε φαίνεται να έχουν μια ξεκάθαρη κατεύθυνση, σα να οδηγούνται στο πουθενά.
Το ένα κορμί γλιστρά πάνω στο άλλο, σαν η Ζωή να είναι ένα όνειρο. Τα μάτια όλων των μορφών είναι κλειστά, ενισχύοντας την ιδέα του ονείρου. Μόνο δύο μορφές έχουν ανοιχτά μάτια: η μια είναι ένα βρέφος – ίσως επειδή δεν έχει ακόμη εδραιωμένη τη συνείδησή του. Η άλλη είναι μια νεαρή γυναίκα στα αριστερά. Εκείνη μοιάζει να βρίσκεται σε κατάσταση αισθησιασμού. Μοιάζει σαν μια ζυγαριά που ισορροπεί, με το Θάνατο στη μια μεριά, και την ηδονή ακριβώς απέναντί του. Οι δυο μορφές μοιάζουν σα να καθρεπτίζει η μια την έκφραση της άλλης. Ακόμη και τα χέρια τους φαίνονται σα να μιμούνται την απέναντι μορφή: ο Θάνατος κρατά το ρόπαλο, η γυναίκα αγγίζει το στήθος της.
Και στους δύο πόλους του πίνακα βλέπουμε το διακοσμητικό μοτίβο που έχουμε συνδέσει με τον Κλιμτ. Στη μεριά του Θανάτου βλέπουμε πολύ σκούρα χρώματα και το σύμβολο του σταυρού – μια αλληγορία της εκκλησίας, και ίσως της ανάστασης των νεκρών. Στη δεξιά εμφανίζονται πολύ έντονα χρώματα, σχήματα, λουλούδια, και διακοσμητικά σχέδια που υποδηλώνουν την ανανέωση.
Σε αυτό τον πίνακα γίνεται μια προσπάθεια να μπει η ανθρώπινη ματιά πιο βαθιά στην ουσία της. Να απομακρυνθεί από την καταναλωτική, υλιστική νοοτροπία της και να δει τη ζωή πιο εσωτερικά, με τη διττή όψη της Ζωής και του Θανάτου. Ο πίνακας έχει συμμετρία, το ένα δε μπορεί να υπάρχει χωρίς το άλλο. Ζωή και Θάνατος αλληλοσυμπληρώνονται, σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, για να υπηρετήσουν τη Μεγάλη Ζωή.
Δείτε επίσης:
Ραφαήλ: Η Σχολή των Αθηνών (1509-1511)
Ζακ Λουί Νταβίντ – Ο όρκος των Ορατίων – 1784
Πάμπλο Πικάσο – Γκουέρνικα – 1937
Κλωντ Μονέ – Νούφαρα – 1915-1926
Έντγκαρ Ντεγκά – Πρόβα Μπαλέτου επί σκηνής (1874)