Η ευδαιμονία στην αρχαία Ελλάδα

by admin
3,1K views
Η ευδαιμονία στην αρχαία Ελλάδα

Κοινός παρονομαστής όλων των ελληνιστικών σχο­λών  στην αρχαία Ελλάδα είναι η αναγνώριση της επίγειας προσωπικής ευδαιμονίας. Ευδαιμονία ως υπέρτατο αγαθό, ή τέλος (τέλος = ο σκοπός για τον όποιο κάθε τι άλλο αποτελεί μέσον). Όλη η μεταπλατωνική ηθική φιλοσοφία των Ελλήνων είναι ευδαιμονιστική. Αν κάποιος έχει ευδαιμονία, αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον δικό του έλλογο νου, και όχι σε εξω­τερικές περιστάσεις. (Οι Στωικοί φρονούν ότι οφείλεται ΜΟΝΟ στον έλλογο νου). Γι’ αυτό και λέγεται ευδαίμων: το θεϊκό στοιχείο (ο δαί­μων) εντός του, δηλαδή ο νους (ή, κατά τους Στωικούς, το ηγεμονι­κόν), είναι «καλό».

Τι σημαίνει ευδαιμονία

Η νεοελληνική σημασία των λέξεων ευδαιμονία και ευδαιμονισμός (ταυτισμένη με την υλική «καλοζωΐα» όπως την εννοούμε σήμερα) είναι αποπροσανατολιστική. Ευδαιμονία σημαίνει το να είναι κανείς πλήρως ικανοποιημένος από τη ζωή, χάρη στις δικές του αρετές. Οι Στωικοί ορίζουν την ευδαιμονία, αντικειμενικά, με δύο λέξεις: εύροια [=αρμονική ροή] βίου. Ενώ η ευτυχία (όπως την εννοούμε σήμερα) έχει εφήμερο ή φευγαλέο χαρακτήρα, καθώς εξαρτάται από εξωτερι­κές περιστάσεις. Έχει να κάνει με ικανοποίηση επιθυμιών και με έντονα θετικά συναισθήματα. Η ευδαιμονία έχει χαρακτήρα διάρκειας, θεμελιωμένη καθώς είναι στην προσωπικότητα και στις αρετές του ατόμου. (Η ίδια η λέξη, όπως είδαμε, παραπέμπει στην προσωπικό­τητα του ατόμου).

Οι διαφωνίες και αντιπαραθέσεις μεταξύ των σχολών, στον χώρο της ηθικής φιλοσοφίας, αφορούν τόσο στο περιεχόμενο της ευδαιμο­νίας (αν λ.χ. αυτή ταυτίζεται με την αρετή ή με την επικούρεια στα­τική ηδονή ή με την αταραξία που επιφέρει η εποχή -η μη τοποθέτη­ση, η αναστολή της κρίσης- των Σκεπτικών) όσο στα ποιητικά της ευδαιμονίας, δηλαδή σ’ αυτά που οδηγούν στην ευδαιμονία. Και πάλι, επικούρειοι, στωικοί και αριστοτελικοί -από διαφορετική σκοπιά αναγνωρίζουν ως πρωταρχικό τον ρόλο των 4 θεμελιωδών αρετών (φρόνηση, ανδρεία, εγκράτεια, δικαιοσύνη), στην κατάκτηση της ευ­δαιμονίας. (Αντίθετα οι χριστιανοί, ξένοι προς την λογική της ελλη­νικής ευδαιμονίας, θεωρώντας ως υπέρτατο σκοπό την επιβράβευση από τον θεό τους, αντικατέστησαν τις 4 θεμελιώδεις αρετές με ένα δικό τους τρίπτυχο αρετών –πίστις, ελπίς, αγάπη– εκ των οποίων οι δύο πρώτες είναι ολωσδιόλου ασύμβατες με τις ελληνικές αρετές).

***

Λουκιανός – Περί των σχολών της φιλοσοφίας ή Ερμότιμος
Εκδόσεις: ΘΥΡΑΘΕΝ
Εισαγωγή – Μετάφραση: Γιάννης Αβραμίδης

Πηγή: o-klooun.com

Η Φιλοσοφία Επιστρέφει