Σε όλους αρέσει το ξέφρενο γέλιο. Όχι όλους ακριβώς… Όχι στους περισσότερους φιλοσόφους που έχεις ακουστά.
Λένε ότι το γέλιο είναι φάρμακο. Κάποιοι μάλιστα γίνονται διάσημοι και πλούσιοι ως κωμικοί. Το γέλιο είναι καθαρά ανθρώπινο χαρακτηριστικό, ακόμη κι αν κάθε άνθρωπος βρίσκει άλλα πράγματα αστεία. Παραδόξως, πολλοί φιλόσοφοι είχαν αρνητική στάση προς την κωμωδία, το γέλιο και το χιούμορ στην ιστορία.
Ο Πλάτωνας, για παράδειγμα, θεωρούσε την κωμωδία κακή και μοχθηρή, επειδή τα γέλια των θεατών παράγονται σε βάρος κάποιου. Έβλεπε το γέλιο ως «πάθος», απώλεια αυτοελέγχου, όπως και πολλοί φιλόσοφοι πριν από αυτόν. Στην «Πολιτεία» του, προτείνει ότι στην ουτοπική του πόλη κάποιοι άνθρωποι δεν πρέπει να γελούν ποτέ. Και ότι πρέπει να υπάρχει αυστηρή λογοκρισία για να μένει οτιδήποτε ξεκαρδιστικό μακριά από το λαό.
Αρκετούς αιώνες αργότερα, ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος συμβούλευε τους ανθρώπους να «Μην αφήνετε το γέλιο να σας κάνει φασαριόζους και ανεξέλεγκτους». Λένε ότι ποτέ στη ζωή του δε γέλασε, κάτι που θεωρούσε στον εαυτό του προσόν.
Σε ένα μεγάλο μέρος της η Δυτική Φιλοσοφία επηρεάστηκε από τον Πλάτωνα και τους στωικούς για πολύ καιρό, κι έτσι απέρριπτε το γέλιο. Πολλοί διάσημοι στοχαστές, όπως ο Thomas Hobbes και ο Rene Decartes συνέδεαν το γέλιο με την αλαζονεία προς τους άλλους.
Ωστόσο, ο Immanuel Kant, ο γνωστός «βαρετός» φιλόσοφος, πήρε άλλη κατεύθυνση. Υποστήριζε την ιδέα ότι το γέλιο προκύπτει από τη δυσαρμονία ανάμεσα σε αυτό που αναμένουμε να γίνει, και αυτό που τελικά γίνεται. Ένα καλό ανέκδοτο, έλεγε, χτίζει προσδοκίες, κι μετά καταλήγει «στο τίποτα». Αυτή η ιδέα, ότι το χιούμορ βασίζεται στη διαφορά προσδοκίας με πραγματικότητα, επικρατεί και στην ψυχολογία και στη φιλοσοφία.
Μάλιστα, έλεγε μια σειρά από ανέκδοτα για να εξηγήσει τη γνώμη του αυτή, όπως:
«Ο κληρονόμος ενός πλούσιου συγγενή ήθελε να οργανώσει μια επιβλητική κηδεία. Αλλά στενοχωριόταν που δε μπορούσε να το πετύχει. ‘Επειδή», έλεγε, ‘όσο πιο πολλά λεφτά δίνω στις μοιρολογίστρες για να φαίνονται θλιμμένες, τόσο πιο χαρούμενες φαίνονται!’»
Παρόλα αυτά, ο Καντ και οι φιλόσοφοι που συμφωνούσαν μαζί του, δεν έβλεπαν την κωμωδία καλή αυτή καθαυτή. Απλά πίστευαν ότι είναι πιθανό κανείς να γελάει χωρίς να υπάρχει κακία.
Ο Αριστοτέλης, ο διάσημος μαθητής του Πλάτωνα, που σε πολλά διαφωνούσε με το δάσκαλό του, διαφώνησε και στο θέμα του χιούμορ: είχε αποφασίσει ότι δεν υπάρχει κάτι το κακό στην κωμωδία. Μάλιστα, έλεγε πως το να ζήσεις μια καλή ζωή απαιτεί να διασκεδάζεις πότε πότε, και το χιούμορ είναι ένα κομμάτι της διασκέδασης. Και μάλιστα, πίστευε ότι το να μένεις πνευματώδης είναι αρετή.
Ο Θωμάς Ακινάτης, άλλος μεγάλος φιλόσοφος, σε μεγάλο βαθμό συμφωνούσε με τον Αριστοτέλη, και μάλιστα επεξέτεινε τις αντιλήψεις του. Έλεγε ότι, όπως ο ύπνος δίνει σωματική ανάπαυση, το γέλιο δίνει ψυχολογική ανάπαυση. Μάλιστα εντόπισε τα κοινωνικά οφέλη του να γελάς μαζί με άλλους. Οι ιδέες του έχουν υιοθετηθεί από πολλούς συγγραφείς μέχρι σήμερα.
Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα δε θα έβλεπαν το να είναι κανείς αστείος ως «αρετή» όπως το έβλεπε ο Αριστοτέλης, ωστόσο εκείνος έθεσε τις βάσεις για το πώς σήμερα ο κόσμος κατανοεί την έννοια του χιούμορ και τη χρήση του. Περισσότερα μπορείτε να δείτε εδώ: bigthink.com
