Η υφέρπουσα ή ύπουλη κανονικότητα (Creeping Normality) είναι μια διαδικασία με την οποία μια σημαντική αλλαγή μπορεί να γίνει αποδεκτή ως φυσιολογική και αποδεκτή εάν συμβεί αργά μέσω μικρών, συχνά απαρατήρητων, μικρών αλλαγών. Η αλλαγή θα μπορούσε διαφορετικά να θεωρηθεί ως αξιοσημείωτη ή και απαράδεκτη εάν λάμβανε χώρα σε ένα μόνο βήμα ή σε μια σύντομη περίοδο.
Ο Αμερικανός επιστήμονας Jared Diamond χρησιμοποίησε την υφέρπουσα κανονικότητα στο βιβλίο του το 2005 Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed. Πριν από την κυκλοφορία του βιβλίου του, ο Diamond εξερεύνησε αυτή τη θεωρία προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί, κατά τη διάρκεια της μακροπρόθεσμης περιβαλλοντικής υποβάθμισης, οι ντόπιοι του Νησιού του Πάσχα, φαινομενικά παράλογα, έκοβαν το τελευταίο δέντρο τους.
Αυτή η σιγανή πτώση, η απαρατήρητη σταδιακή ολίσθηση και φθορά που φέρνει τον θάνατο σε σχέσεις (επαγγελματικές, προσωπικές, κοινωνικές) δίνεται ακόμα πιο χαρακτηριστικά από το παράδειγμα του βραστού βατράχου.
Ο βάτραχος που βράζει είναι ένας μύθος που περιγράφει έναν βάτραχο που βράζει σιγά, σιγά ζωντανός. Η ιδέα είναι ότι εάν ένας βάτραχος μπει ξαφνικά σε βραστό νερό, θα πηδήξει έξω, αλλά εάν ο βάτραχος εκτεθεί σε ζεστό νερό το οποίο στη συνέχεια βράζει σταδιακά, δεν θα αντιληφθεί τον κίνδυνο και τελικά θα βράσει μέχρι θανάτου.
Η μεταφορά μπορεί να εφαρμοστεί και στους ανθρώπους. Όταν περνάμε μια δύσκολη στιγμή που ανεβαίνει σταδιακά, εγκλιματιζόμαστε σε αυτήν. Έχουμε συνηθίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε, οι οποίες μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε αφόρητες καταστάσεις όπως το τραύμα.
Παρομοίως, όταν η συναισθηματική επιδείνωση εξελίσσεται με αργό ρυθμό, περνά απαρατήρητη. Αυτό δικαιολογεί την έλλειψη της αντιδραστικότητας, τον λόγο που δεν εναντιωνόμαστε και καταλήγουμε να ασφυκτιούμε αργά αλλά σταθερά. Όταν λαμβάνει χώρα μια αλλαγή, αργή αλλά σταθερή, ξεφεύγει της προσοχής μας. Και συνεπώς αποτυγχάνει να προκαλέσει οποιοδήποτε είδος αντίδρασης ή εναντίωσης. Έτσι, υπάρχουν αρκετά είδη σχέσεων, εργασιακές και οικογενειακές καταστάσεις, φιλικές ή ακόμη και κοινωνικές καταστάσεις, στις οποίες πολλοί άνθρωποι πέφτουν συχνά θύματα του συνδρόμου του βραστού βατράχου.
Επομένως, όταν η εξάρτηση, η περηφάνια, ο εγωισμός ή οι απαιτήσεις αρχίζουν να κάνουν σιγά-σιγά την εμφάνισή τους, δεν είναι εύκολο να συνειδητοποιήσουμε πόσο δύσκολο είναι να βρισκόμαστε σε αυτή τη θέση. Μπορεί να αισθάνεστε όμορφα που ο σύντροφός σας σας χρειάζεται ή το αφεντικό σας σας εμπιστεύεται και σας αναθέτει διάφορες εργασίες. Είτε ακόμα που κάποιος έμπιστος φίλος ζητά συνεχώς την προσοχή σας. Ωστόσο με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι συνεχιζόμενες απαιτήσεις μειώνουν σταδιακά την αντίδρασή σας και τον χρόνο απόκρισής σας. Εξαντλούν όλη την ενέργεια και την ικανότητά σας να δείτε ότι αυτή η σχέση στην πραγματικότητα δεν είναι υγιής. Η σιωπηλή διαδικασία της προσαρμογής στη δυσφορία είναι πιθανό να επιδεινώσει την κατάστασή σας.
Έτσι, με αργό τρόπο θα αρχίσει κάποιος άλλος να ελέγχει τη ζωή σας.
Μην γίνετε σαν τον βάτραχο. Κινηθείτε πιο έξυπνα από τον βάτραχο. Αναλογιστείτε από καιρού εις καιρόν τις διάφορες καταστάσεις όπως την υγεία, τις σχέσεις, τη σταδιοδρομία, την εργασία, την οικογένεια. Κάντε το αυτό συστηματικά και αν καταλάβετε ότι τα πράγματα εξελίσσονται αρνητικά, «πηδήξτε», όσο έχετε ακόμα τη δύναμη. Μείνετε ενημερωμένοι, μην εκλαμβάνετε τίποτα ως δεδομένο και προσπαθήστε να αποφύγετε την ανατροφοδότηση της παθητικότητας, κατά την οποία αφήνετε κάτι με το οποίο δεν συμφωνείτε να συμβαίνει, δημιουργώντας έτσι μια χειρότερη κατάσταση, την οποία ελέγχετε όλο και λιγότερο.
Η υφέρπουσα κανονικότητα, όπως η ανισότητα του κόσμου ή οι αδικίες γύρω μας, δεν πρέπει να μας αναισθητοποιούν σε αυτήν ή να την κάνουν μέρος της «νέας κανονικότητας». Η αναγνώριση της αλλαγής και η ενεργή λήψη αποφάσεων είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας, όπως και ο βάτραχος.
Πηγές:
