Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία είναι μια ζωντανή φιλοσοφία που διαποτίζει κάθε όψη της ανθρώπινης ζωής. Δεν είναι μια αποστειρωμένη και θεωρητική μελέτη αλλά συμπεριλαμβάνει και την ενασχόληση με τα ζωντανά βιώματα, τα πάθη, τις ορμές και τους φόβους του κάθε ανθρώπου. Ιδιαίτερα, ο χαρισματικός και ποιητικός λόγος του Πλάτωνα συγκινεί και εμπνέει κάθε αναζητητή της αλήθειας. Και τι είναι πιο συγκινητικό και εντυπωσιακό με το να συγκρίνει την αναζήτηση της αλήθειας με την ίδια την ερωτική ορμή, το πάθος του εραστή-φιλοσόφου για την κατάκτηση της σοφίας. Αυτήν την εικόνα χαρίζει σε εμάς μέσα στο έργο του, αφιερωμένο στον έρωτα, το “Συμπόσιο”.
Ο Έρωτας
Σε αυτό το έργο, ο Πλάτωνας μιλώντας με την ιέρεια Διοτίμα, μαθαίνει τη θεόπνευστη προέλευση του Έρωτα. Ο Έρωτας δεν είναι θνητός, δεν είναι αθάνατος. Δεν είναι άνθρωπος, δεν είναι θεός. Είναι δαίμονας. Και ο δαίμονας για την αρχαία ελληνική σκέψη, δεν έχει σχέση με τη σύγχρονη θρησκευτική αντίληψη. Είναι σε μια βαθμίδα ενδιάμεσα από τους θεούς και τους ανθρώπους βοηθώντας τους θεούς στην ορθότερη καθοδήγηση των ανθρώπων. Ειδικά ο Έρωτας, όπως λέει η Διοτίμα, είναι παιδί του θεού Πόρου (Πλούτος) και της θνητής Πενίας (Φτώχια). Για αυτό και ο Έρωτας ως δαίμονας, όσο και να αναζητά και να κατακτά τον πλούτο, παραμένει πάντα να νιώθει “φτωχός”. Δεν χορταίνει. Όπως ο ίδιος ο ερωτευμένος που όσο και να χαίρεται και να απολαμβάνει το αντικείμενο του έρωτά του, δεν το χορταίνει ποτέ.
Ο έρωτας για τον Πλάτωνα είναι η προσωποποίηση του αληθινού φιλοσόφου και η ερωτική μύηση ένας δρόμος για την κατάκτηση των Ιδεών. Oι θεοί δεν φιλοσοφούν, γιατί κατέχουν τη γνώση. Oύτε όμως και οι ανόητοι φιλοσοφούν, αφού δεν συνειδητoποιούν την άγνοιά τους. Φιλοσοφούν μόνο αυτοί που αντιλαμβάνονται την αξία και την ωραιότητα της σοφίας, χωρίς να την κατέχουν. O έρωτας λοιπόν ως κυνηγός του ωραίου ρέπει προς τη σοφία, «είναι ο ίδιος φιλόσοφος».
ΣΥΜΠΟΣΙΟ 204 a-b
-Μια και ούτε οι σοφοί, ούτε οι αστοιχείωτοι φιλοσοφούν, Διοτίμα, ποιοι τέλος πάντων καταγίνονται με τη φιλοσοφία;
-Αυτό δα κι ένα μικρό παιδί το καταλαβαίνει, Σωκράτη. Δηλαδή, εκείνοι που βρίσκονται κάπου ανάμεσα απ’ αυτά τα δύο. Ένας απ’ αυτούς θα ‘ναι κι ο Έρωτας. Γιατί η σοφία είναι από τα πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο, κι ο Έρωτας τριγυρίζει με βουλιμία γύρω απ’ την ομορφιά. Λοιπόν, ο Έρωτας είναι φιλόσοφος, δεν μπορώ να τον φανταστώ διαφορετικό. Και μια και είναι φιλόσοφος, βρίσκεται κάπου ανάμεσα από το σοφό και τον αστοιχείωτο. Και γι’ αυτό πάλι η καταγωγή του είναι η αιτία. Γιατί γεννήθηκε από σοφό πατέρα που είχε θηλυκό μυαλό, ενώ η μητέρα του κάθε άλλο παρά σοφή ήταν – μια άπραγη. (Πλάτων: Μύθοι, σελ. 77)
Ο έρωτας το σεξ και η αθανασία
H ερωτική έλξη ξεκινά ως άλογο πάθος, έχει όμως τη δυνατότητα να μετασχηματιστεί σε ένα είδος θεϊκής μανίας, που ωθεί τον άνθρωπο προς την ένωση με τις Iδέες. O Πλάτων σκιαγραφεί μια κλίμακα ερωτικής ανάβασης, που διαδοχικά καλύπτει την έλξη προς ένα ωραίο σώμα, την έλξη προς όλα τα ωραία σώματα, την έλξη προς τις ωραίες ψυχές, την έλξη προς τις ωραίες δημιουργίες και μαθήσεις, για να καταλήξει στην αποκάλυψη ότι το πραγματικό κίνητρο του έρωτα είναι η ταύτισή του με το ιδεατό Ωραίο, με την Iδέα του ωραιότητας.
Aντικείμενο του έρωτα είναι το ωραίο, και μάλιστα ο «τόκος» (η δημιουργία) μέσα στην ωραιότητα. Στόχος του η κατάκτηση της αθανασίας : αθανασία σωματική, που επιτυγχάνεται με τη σεξουαλική αναπαραγωγή, κυρίως όμως αθανασία πνευματική, μέσω των έργων της ψυχής που διεκδικούν ένα μερίδιο στην αιωνιότητα.
Σαν τον εραστή που προσπαθεί αενάως να κατακτήσει το αντικείμενό του έρωτά του, χωρίς να τα καταφέρνει ποτέ πλήρως, ο φιλόσοφος είναι αιωνίως διψασμένος για την αληθινή γνώση. Ο Πλωτίνος, αργότερα, παίζοντας με τις ομοιότητες των λέξεων Έρως και Ήρως, υποστηρίζει ο ήρωας είναι ημίθεος με μικτή καταγωγή, θεία και ανθρώπινη, και άρα και ο ήρωας είναι αυτός που ενώ νιώθει την δυσκολία, τον πόνο, και τη φτώχια της θνητής του προέλευσης, δεν σταματά ποτέ να παλεύει για μια θέση στον ουρανό, στην ανύψωση στον Όλυμπο.
Ένας ήρωας, ερωτευμένος και παθιασμένος για την κατάκτηση της αθανασίας είναι ο φιλόσοφος. Όσο κι αν εσύ δεν μπορείς να δεις τον εαυτό σου ως φιλόσοφο, όμως μέσα από τον φυσικό σου έρωτα, τον πόθο για την κατάκτηση, τη λαχτάρα να γίνεις ολόκληρος επειδή χωρίς έρωτα νιώθεις μισός, είσαι δυνητικά ένας φιλόσοφος. Αρκεί να ανεβαίνεις σιγά, σιγά και ένα, ένα, τα σκαλοπάτια του Ωραίου.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ: Αυτή είναι Ψυχή σου και αυτό αναζητάς στη Ζωή
Ο Πλάτωνας και η Κόλαση: Γιατί πρέπει να συγχωρούμε
Μπορεί η επιστήμη να θεραπεύσει ραγισμένες καρδιές;
Η Μυστική Διδασκαλία του Πλάτωνα: Τα συμπόσια των αρχαίων Ελλήνων
Αγάπη: Τα τρία λάθη που κάνουμε στην αγάπη (Έριχ Φρομ)
Πηγές:
