Ο Λαβύρινθος του Πάνα

564

Σκηνοθεσία: Guillermo del Toro
Σενάριο: Guillermo del Toro
Πρωταγωνιστούν: Ivana Baquero, Ariadna Gil, Sergi López

Η ιστορία διαδραματίζεται σε δύο επίπεδα. Σ’ ένα πραγματικό (στην Ισπανία του Φράνκο, με τους στρατηγούς να συναντούν την αντίσταση των αριστερών ανταρτών) και σ’ ένα συμβολικό επίπεδο, που είναι ο εσωτερικός κόσμος της μικρής πρωταγωνίστριας. Το πραγματικό μπλέκει με το φανταστικό και πολλές φορές το συμβολικό μοιάζει περισσότερο αληθινό. Το κεντρικό στοιχείο και των δύο ιστοριών είναι μια μάχη. Η εξωτερική μάχη για την εξουσία και η εσωτερική μάχη για τη σωτηρία της ψυχής.

Οι τόποι στους οποίους διαδραματίζεται η διπλή ιστορία είναι κι αυτοί παρόμοιοι. Ο έξω κόσμος είναι ένα δάσος και ο μέσα κόσμος ένας λαβύρινθος. Το δάσος που υπάρχει στα παραμύθια και ο λαβύρινθος που υπάρχει στους μύθους συμβολίζουν την πολλαπλότητα της ζωής. Κάθε άνθρωπος μπορεί να επιλέξει πολλά μονοπάτια, μπορεί όμως και να χαθεί μέσα σ’ αυτά, εκτός αν πάρει το σωστό μονοπάτι, που θα τον οδηγήσει να αντιμετωπίσει τη δική του σκιά, το δικό του Μινώταυρο ή το δικό του κακό λύκο…

Σ’ ένα τέτοιο δάσος λοιπόν έρχεται κάθε άνθρωπος, για να ζήσει τη δική του ζωή και να πάρει εμπειρίες. Το κοριτσάκι, που είναι η μικρή πρωταγωνίστρια, στο συμβολικό επίπεδο είναι η ψυχή. Σύμφωνα με την αρχαία εσωτερική παράδοση, υπάρχει η διδασκαλία της αιχμάλωτης ψυχής, η οποία πρέπει να περάσει διάφορες δοκιμασίες, για να απελευθερωθεί και να επιστρέψει πάλι στην πατρίδα της, που είναι το πνεύμα. Έτσι και στην ιστορία αυτή, η μικρή είναι μια πριγκίπισσα, η οποία έχει χάσει  το βασίλειό της και πρέπει να περάσει διάφορες δοκιμασίες, για το ξανακερδίσει.

Σημαντικό ρόλο παίζει ένας Φαύνος. (Η λέξη Πάνας είναι λανθασμένη μετάφραση). Στην ελληνική μυθολογία, ο Φαύνος εμφανίζεται ως ακόλουθος του πιο μυστηριακού θεού, του Διονύσου. Στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη είναι ένας θεός της Φύσης, ο Κερνούννος, ο κερασφόρος, ο οποίος είναι τόσο τρομακτικός και τόσο όμορφος συγχρόνως, όπως η ίδια η φύση. Αυτός, σαν πιο αρχαίος, καθοδηγεί την ψυχή, της βάζει δοκιμασίες αλλά της δίνει και βοήθεια. Αρκεί η ψυχή να μπορεί να τον εμπιστευτεί, χωρίς να χάσει τη δική της Διάκριση.

Υπάρχουν τρεις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλεται η πρωταγωνίστρια.

Στην πρώτη πρέπει να πάρει ένα κλειδί από ένα βάτραχο, που φυλάει το δέντρο της ζωής. Ο βάτραχος συμβολίζει την αναγέννηση. Είναι αμφίβιο, μπορεί δηλαδή να ζει παράλληλα σε δύο κόσμους, της γης και του νερού.  Στην αρχαία Αίγυπτο, παριστανόταν ως θεά Χέκετ, προστάτιδα της γέννησης. Η πρώτη δοκιμασία λοιπόν ξεκινά με την απόφαση για αναγέννηση. Γι’ αυτό, πρέπει να βγάλει τα ωραία της ρούχα, να λερωθεί, να νικήσει τη φιλαρέσκεια. Τη βλέπουμε λοιπόν να λερώνεται με λάσπη, δηλαδή χώμα και νερό, μ’ αυτά τα δύο στοιχεία που είναι φτιαγμένο το σώμα, μέσα στο οποίο πρέπει να μπει η ψυχή, όταν κατεβαίνει στον κόσμο της ύλης.

Στη δεύτερη δοκιμασία, ο Φαύνος της ζητάει να πάει να φέρει ένα μαχαίρι από έναν τόπο. Εκεί, θα βρει ένα τραπέζι στρωμένο με φαγητά, απ’ όπου δεν πρέπει να φάει, γιατί το φυλάει ένα πολύ επικίνδυνο ον, που δεν είναι άνθρωπος. Εκείνη παρακούει την εντολή και δεν καταφέρνει να πάρει το μαχαίρι. Σαν μια άλλη Περσεφόνη τρώει από τον καρπό του Κάτω Κόσμου και δένεται μ’ αυτόν. Εξαιτίας της δράσης της Περσεφόνης έχουμε τη δημιουργία των κύκλων της φύσης, των εποχών. Η θεά φαίνεται να πεθαίνει και να γεννιέται κάθε άνοιξη. Όμως ο θάνατός της είναι θάνατος για όσους βρίσκονται πάνω στη γη, επειδή γι’ αυτήν είναι βασιλεία σε ένα άλλο επίπεδο. Γι’ αυτήν δεν υπάρχει τέλος, όπως και για τη μικρή πρωταγωνίστρια. Φαινομενικά, αποτυχαίνει αλλά στην ουσία δεν μεταφέρει στον Επάνω Κόσμο το μαχαίρι. Είναι σαν να επιλέγει τη ζωή κι όχι το θάνατο. Παρακούει μεν αλλά αυτή η ανυπακοή είναι μέσα στο πλαίσιο της δράσης της. Δεν είναι ένα άβουλο ον απέναντι σ’ αυτόν που την καθοδηγεί. Θέλει να δοκιμάσει, να γευτεί, δηλαδή να γνωρίσει, έστω κι αν το τίμημα είναι να χάσει τον παράδεισο…

Η τρίτη δοκιμασία, για να κερδίσει το βασίλειό της, είναι να θυσιάσει το μικρό αδερφάκι της. Πρέπει να χυθεί αίμα αθώου στο λαβύρινθο, για να ανοίξει η πύλη του. Είναι η πιο σκληρή δοκιμασία. Η μικρή αρνείται τον παράδεισό της, αν είναι να βάψει με αίμα τα χέρια της. Έχει νικήσει μέσα της η Αγάπη και η Συμπόνια. Αυτή η θυσία της όμως είναι που θα κάνει την Πύλη τελικά να ανοίξει. Για να σωθεί η ψυχή, πρέπει να ξεπεράσει ακόμη και τον εγωισμό που την έκανε να θέλει να σωθεί.

Η ταινία τελειώνει με τη μικρή να στέκεται μπροστά σε τρεις θρόνους ενώ πάνω από αυτούς να λάμπει ένας χρυσός ήλιος. Η ψυχή επέστρεψε λοιπόν και βρίσκεται κοντά στα τρία στοιχεία του πνεύματος, τη Βούληση, την Αγάπη και τη Διάνοια. Κατάφερε να νικήσει τις δοκιμασίες χρησιμοποιώντας αυτά τα τρία στοιχεία, όταν θυμήθηκε ότι προέρχεται από αυτά.