Ο Timothy Pychyl είναι Αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Carleton στην Οττάβα. Ερευνά την ψυχολογία της αναβλητικότητας. Γιατί αναβάλλουμε σημαντικές μας δουλειές; Τι επίδραση έχει αυτό στην υγεία μας; Τι είδους προσωπικότητες αναβάλουν συνήθως; Πώς ξεφεύγει κανείς από το φαύλο κύκλο της αναβλητικότητας; Παρακάτω μία συνέντευξη που δίνει ο ίδιος ο καθηγητής στο περιοδικό Walking on Earth.
Πώς και αποφασίσατε να ερευνήσετε την ψυχολογία της αναβλητικότητας;
Στο πλαίσιο του διδακτορικού μου μελετούσα τους στόχους που βάζουμε ως άνθρωποι και τι κάνουμε για να τους πετύχουμε. Ήθελα να μάθω αν υπάρχει επίδραση στην υγεία κάθε φορά που πετυχαίνουμε ή που δεν πετυχαίνουμε ένα στόχο. Και αυτό που βρήκα είναι, ότι κάθε φορά που λέμε ότι θα κάνουμε κάτι, αλλά τελικά δεν το κάνουμε, η συνολική μας ευεξία μειώνεται. Είναι εντυπωσιακό. Εξέτασα τόσους πολλούς ανθρώπους, όλοι τους τόσο ταλαντούχοι με το δικό τους τρόπο. Κι όμως. Παραπονιούνταν ότι τα τα όνειρά τους δεν τα πραγματοποιούν ποτέ. Κι εκεί αναρωτήθηκα, γιατί το κάνουμε αυτό στον εαυτό μας;
Πολλά λέγονται για την αναβλητικότητα. Τι σημαίνει στ’ αλήθεια;
Λοιπόν, κάθε αναβολή είναι μια καθυστέρηση, αλλά το αντίστροφο δεν ισχύει πάντα. Δεν είναι κάθε καθυστέρηση αναβολή. Αυτή η διαφορά είναι σημαντική. Ως έλλογα όντα χρησιμοποιούμε το νου για να βάλουμε προτεραιότητες στα πράγματα. Μόλις βάλεις μια προτεραιότητα, κάνεις ένα πράγμα κι άρα τα υπόλοιπα πρέπει να περιμένουν. Η καθυστέρηση είναι μέρος της ζωής. Η αναβλητικότητα, από την άλλη, είναι η εθελούσια καθυστέρηση μιας πράξης που έχεις ήδη αποφασίσει να κάνεις. Ενώ, συχνά, η καθυστέρηση κάποιων δράσεων είναι στρατηγική για να παράξεις συνολικά περισσότερο έργο, η αναβλητικότητα δεν έχει ποτέ θετική όψη. Είναι εξ’ ορισμού μια αχρείαστη εθελούσια καθυστέρηση.
Έχει να κάνει η αναβλητικότητα με κάποια είδη προσωπικότητας;
Εννοείται. Οι ιδανικές συνθήκες για την αναβλητικότητα είναι μια προσωπικότητα με χαμηλή ευσυνειδησία. Ευσυνείδητος είναι ένας άνθρωπος πειθαρχημένος, οργανωτικός και με αίσθηση καθήκοντος. Ο αναβλητικός είναι το ακριβώς αντίθετο. Άρα, όσο λιγότερο είσαι ευσυνείδητος, τόσο περισσότερο γίνεσαι αναβλητικός. Οι άνθρωποι με μεγάλο παρορμητισμό επίσης είναι πολύ αναβλητικοί. Το ίδιο ισχύει για κάποιες κατηγορίες τελειομανών και νευρωτικών ατόμων. Οι τελευταίοι χαρακτηρίζονται από μεγάλο άγχος.
Πώς ακριβώς μεταφράζεται αυτό στον εγκέφαλο; Υπάρχουν συγκεκριμένες νευρικές συνάψεις για την αναβλητικότητα;
Ακριβώς. Κάποιοι Γερμανοί συνάδελφοί μου ερεύνησαν με ΛΑΜΣ (Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού) ανθρώπους έντονα αναβλητικούς επί πολλά χρόνια. Είδαν ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν μεγάλο μέγεθος αμυγδαλής. Η αμυγδαλή είναι το μέρος εγκεφάλου που κωδικοποιεί τα συναισθήματα. Επίσης είναι υπεύθυνη για αυτόματες αποφάσεις τύπου «πολέμα ή φύγε». Η αναβλητικότητα προκαλεί διόγκωση της αμυγδαλής. Και η διογκωμένη αμυγδαλή είναι επιρρεπής στο «φύγε». Εγκαταλείπεις τη μάχη.
Προσωπικά υποστηρίζω το διαλογισμό ως μέθοδο αποφυγής της αναβλητικότητας. Πρόσφατη έρευνα της Adrienne Taren στο Πανεπιστήμιο του Pittsburgh έδειξε ότι οκτώ εβδομάδες διαλογισμού περιορίζουν το μέγεθος της αμυγδαλής κι αλλάζουν τις συνάψεις ανάμεσα στην αμυγδαλή και τον προμετωπιαίο φλοιό.
Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην αναβλητικότητα και άλλες (χρόνιες) ασθένειες;
Πάνω σε αυτό το θέμα έχω κάνει αρκετή έρευνα με τη συνάδελφό μου, Sheffield Fuschia Sirois. Βρήκαμε ότι όντως, η αναβλητικότητα είναι παράγοντας πρόβλεψης μελλοντικών προβλημάτων υγείας. Ανάμεσα στα προβλήματα ήταν κυρίως η στεφανιαία νόσος και η υπέρταση. Στην ουσία, η αναβλητικότητα προκαλεί άγχος, και το άγχος με τη σειρά του είναι αυτό που προκαλεί προβλήματα υγείας.
Έχετε αναφέρει ότι οι ενοχές, η ντροπή και το άγχος συνδέονται με την αναβλητικότητα. Πώς;
Πέρα από καθυστερήσεις, η αναβλητικότητα μας φέρνει εσωτερική εχθρότητα. Μας κάνει να κατηγορούμε τον εαυτό μας. Και είναι γνωστό ότι οι ενοχές και η ντροπή όταν είναι ανεξέλεγκτα επηρεάζουν πολύ άσχημα την υγεία.
Το πρόβλημα με την αναβλητικότητα είναι ότι δίνει μια στιγμιαία ικανοποίηση. Σκέψου όταν έχεις να κάνεις μια δουλειά, κι όλο σου το σώμα φωνάζει «δεν έχω όρεξη να το κάνω». Αν τελικά όντως δεν το κάνεις, για λίγη ώρα μετά την απόφαση νιώθεις ανακούφιση. Είναι μια βραχυπρόθεσμη επιβράβευση. Γι’ αυτό το λόγο νομίζω ότι η αναβλητικότητα γίνεται συνήθεια με τον καιρό. Επειδή υπάρχει ένα συναίσθημα βαρεμάρας, δυσαρέσκειας, σύγχυσης, άγχους – για κάθε άνθρωπο είναι κάτι άλλο – και προσωρινά το διώχνεις. Με τον ίδιο τρόπο που ένας ναρκομανής λέει «Δεν θα έπρεπε να το κάνω, αλλά με κάνει να νιώσω καλά.» Είναι πολύ εύκολο να εθιστούμε σε πράγματα που δίνουν στιγμιαία ικανοποίηση. Η αναβλητικότητα είναι μηχανισμός συναισθηματικής αντίδρασης, όχι πρόβλημα διαχείρισης χρόνου.
Υπάρχει ελπίδα; Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που είναι επί χρόνια αναβλητικός;
Λοιπόν, θα του έλεγα: «Σκέψου ποια είναι η επόμενη δράση που θα έπρεπε να κάνεις, αν αποφάσιζες να δράσεις. Τώρα σπάσε τη σε όσο το δυνατό πιο μικρά κομμάτια». Εκεί αρχίζει η μαγεία. Σιγά σιγά μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου. Το θέμα είναι να αλλάξει σιγά σιγά η εστίαση, από το το νιώθεις στο τι κάνεις.
Ναι, αλλά δε χρειάζεται πολύ δουλειά με τον εαυτό μας μέχρι να φύγει η παρόρμηση που μας λέει να αναβάλλουμε διαρκώς;
Ναι, για αυτό θα έλεγα ότι χρειάζεται μια σωστή τοποθέτηση στη ζωή. Πρέπει να αποφασίσεις αν θέλεις να είσαι πρωταγωνιστής ή θεατής στη ζωή σου. Αν διαρκώς λες «Πρέπει να κάνω αυτό, αλλά δε θέλω να το κάνω» σημαίνει ότι ζεις μια ζωή που δεν τη θέλεις. Η αναβλητικότητα είναι σύμπτωμα ότι δεν επενδύεις πλέον στη ζωή σου. Μάλλον είναι ώρα να ψάξεις τι πραγματικά έχει σημασία για σένα. Και ίσως, για αυτά που πραγματικά έχουν αξία, δε θα αναβάλλεις πλέον.
Μετάφραση από:
https://thriveglobal.com/stories/why-we-procrastinate-how-we-can-we-stop-it/
