Ο Πλάτωνας δεν ήταν μόνο ένας θεωρητικός φιλόσοφος. Ήταν και ένας πρακτικός αγωνιστής που δοκίμασε τις ιδέες του, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν. Κατά τη διάρκεια της ζωής του εξέλιξε τις ιδέες του, ξεκινώντας από μια σχεδόν ουτοπική ιδέα της ιδανικής πολιτείας στο έργο του “Πολιτεία”, περνώντας από πιο εφαρμόσιμες ιδέες στο έργο του “Πολιτικός” και φτάνοντας στο τελευταίο έργο της ζωής του “Νόμοι” όπου έχει βάλει αρκετό νερό στο κρασί του και προσπαθεί να γίνει πιο πρακτικός προσαρμόζοντας περισσότερο τις φιλοσοφικές του αρχές στην ανθρώπινη φύση.
Ο Πλάτωνας δεν έμεινε μόνο στη θεωρία. Έκανε 3 ταξίδια στη Σικελία όπου προσπάθησε να βάλει σε εφαρμογή τις δικές του ιδέες περί οργάνωσης μιας φιλοσοφικής πολιτείας. Δεν πίστευε σε μια βίαιη και ακούσια επιβολή ενός πολιτεύματος αλλά στην αποδοχή κάποιων φιλοσοφικών αρχών και στην επαλήθευσή τους μέσα από την εφαρμογή τους. Απέτυχε. Τη μία πουλήθηκε ως δούλος και ευτυχώς τον βρήκε ένας γνωστός του και τον αγόρασε δίνοντας του την ελευθερία. Μια άλλη φορά κινδύνεψε η ζωή του και τον φυγάδεψε ο πυθαγόρειος Αρχύτας.
Αιτία της αποτυχίας του ήταν ότι κανένας πολιτικός άρχοντας δεν ήθελε να μπει κι αυτός στην πλατωνική εκπαίδευση και να αξιολογηθεί για το έργο του. Καμία εξουσία δεν θέλει να υποσκάψει τη δική της θέση. Περισσότερα για τις περιπέτειες του Πλάτωνα στα 3 ταξίδια του μπορείτε να διαβάσετε εδώ: Οι περιπέτειες του Πλάτωνα στην πολιτική
Μια άλλη προσπάθεια έκανε αργότερα ο νεοπλατωνικός Πλωτίνος. Ήταν η τελευταία ευκαιρία να δοκιμαστεί το πείραμα μιας φιλοσοφικής πολιτείας.
Πλατωνόπολις, η τελευταία αρχαιοελληνική ουτοπία
Πηγή: greek-language.gr
Πολλά από όσα γράφει ο Πλωτίνος ίσως φαίνονται αφηρημένα, ωστόσο η διδασκαλία του έχει ηθικές προεκτάσεις, οδηγεί σε έναν τρόπο φιλοσοφικού βίου. Αυτό δείχνει και η ιστορία του συγκλητικού που άλλαξε τρόπο ζωής και το ίδιο το παράδειγμα του Πλωτίνου.
Δεν ήταν, όμως, μόνο η ατομική συμπεριφορά, η ηθική, που απασχολούσε τον Πλωτίνο. Όπως αρκετοί και διαφορετικοί φιλόσοφοι στην αρχαιότητα, έτσι και ο Πλωτίνος έβλεπε την ενασχόληση με την πολιτική ζωή της εποχής του περισσότερο σαν εμπόδιο για τον φιλοσοφικό βίο. Γι᾽ αυτό και προσπαθούσε να αποτρέψει τον φίλο του Ζήθο, που ήταν δραστήριος πολιτικά.
Κι όμως, ένας φιλόσοφος σαν τον Πλωτίνο, τόσο αποτραβηγμένος στον θεωρητικό βίο, κάποια στιγμή της ζωής του δοκίμασε ένα πολιτικό πείραμα. Κοντά στα κτήματα δυο μαθητών του στην Καμπανία (μια μεγάλη περιοχή γύρω από τη Νάπολη) υπήρχε μια εγκαταλελειμμένη πόλη, που λέγανε ότι κάποτε την κατοικούσαν φιλόσοφοι. Ο Πλωτίνος ήθελε να ξαναχτιστεί και, αφού κατοικηθεί, να της παραχωρηθεί η γύρω περιοχή. Θα ήταν μια πολιτεία που θα την κυβερνούσαν όχι οι (πλατωνικοί) φιλόσοφοι αλλά οι πλατωνικοί νόμοι. Εκεί θα «αναχωρούσαν» και θα ζούσαν μαζί με τους άλλους κατοίκους και ο Πλωτίνος με τους συντρόφους του, έχοντας προφανώς κάποια αυξημένα διοικητικά καθήκοντα.
Η πρόταση του Πλωτίνου έγινε πριν από το 263 μ.Χ. στον αυτοκράτορα Γαλλιηνό και τη σύζυγό του Σαλωνίνα, οι οποίοι τιμούσαν ιδιαίτερα τον φιλόσοφο. Ήλπιζε ότι θα εκμεταλλευόταν τη φιλία τους, αλλά ο αυτοκράτορας από το 260 μ.Χ. είχε αλλάξει πολιτική. Η εισήγηση των αρμόδιων αυτοκρατορικών συμβούλων δεν είχε λόγο να είναι ευνοϊκή. Γιατί να επιτρέψουν την ίδρυση μιας σχετικά αυτόνομης πόλης, και μάλιστα από έναν ξένο φιλόσοφο και μερικούς συγκλητικούς, που όσο κι αν είχαν αποδυναμωθεί εκείνα τα χρόνια, δεν ήταν αρεστοί στην αυτοκρατορική αυλή;
Έστω και αποτυχημένο, το περιστατικό αυτό δείχνει ότι δεν έλειψε από τον «απόκοσμο» Πλωτίνο το ενδιαφέρον για τη δημόσια ζωή. Εξάλλου, στο επίπεδο της θεωρίας, κατά μία έννοια, ο πλατωνικός φιλόσοφος έχει απαράγραπτο χρέος να μιμηθεί τον απελευθερωμένο δεσμώτη της αλληγορίας του σπηλαίου. Ο Πλάτων στην Πολιτεία του παρουσιάζει τον φιλόσοφο, αφού έχει βγει από το σκοτεινό σπήλαιο και έχει αντικρίσει κατάματα την αλήθεια, να επιστρέφει στο σπήλαιο για να «σώσει» όσους είναι ακόμη αλυσοδεμένοι.
Στην προοπτική αυτή, η πολιτική αρετή μπορεί να ιδωθεί διπλά, ως ανάβαση και ως χρέος για κατάβαση. Είναι το πρώτο προκαταρκτικό στάδιο για την άνοδο της ψυχής προς τη θέωση. Στη συνέχεια, και εφόσον η πολιτική αρετή αντανακλά πια τη θεϊκή ζωή, ο φιλόσοφος «κατεβαίνει» στην πολιτική, ώστε η θεϊκή ζωή να βρει και εκεί την έκφρασή της. Με την κατάβαση του φιλοσόφου «θεοποιείται» μέσω της φιλοσοφίας η πολιτική ζωή. Δεν βρισκόμαστε μακριά από την αυτοκρατορική ιδεολογία, που θέλει τον ηγεμόνα ζωντανή εικόνα του θεού στον κόσμο.
Δείτε αυτόν αυτόν τον θαυμάσιο μύθο της σπηλιάς: Ο μύθος της σπηλιάς του Πλάτωνα
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.