Παλιά, πίστευαν ότι οι προσωπικότητές μας είχαν διαμορφωθεί μέχρι τα 30 μας, αλλά οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι αλλάζουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας και αυτό φέρει κάποια εκπληκτικά οφέλη.
«Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να εγείρω ένα θέμα που ενεδρεύει εδώ και κάποιες εβδομάδες και να το θέσω υπό όρους εθνικής προστασίας…» είπε ο δημοσιογράφος ενώ αφόπλισε τον Πρόεδρο Reagan με ένα σταθερό και σοβαρό κοίταγμα.
Ήταν Οκτώβρης του 1984 και ο Reagan βρισκόταν σε ντιμπέιτ, παλεύοντας για τη δεύτερη θητεία ως πρόεδρος. Δεν τα είχε ήδη πάει καλά απέναντι στον κύριο αντίπαλό του, λίγες εβδομάδες νωρίτερα. Τώρα, υπήρχαν φήμες ότι, σε ηλικία 73 ετών, ήταν πολύ μεγάλος για τη δουλειά αυτή.
Εξάλλου, εκείνη την εποχή ο Reagan ήταν ήδη ο γηραιότερος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Ο προκάτοχός του είχε μείνει επί μέρες άυπνος κατά τη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα. Ο δημοσιογράφος ήθελε να μάθει εάν ο Reagan είχε αμφιβολίες ως προς το αν θα μπορούσε να αποδώσει υπό τέτοιες συνθήκες.
«Καθόλου», απάντησε ο Reagan, συγκρατώντας ένα χαμόγελο. «Και θέλω, επίσης, να γνωρίζετε ότι δε θα εγείρω το θέμα της ηλικίας σ’ αυτή την εκστρατεία—δε θα εκμεταλλευτώ, για πολιτικούς λόγους, τη νιότη και απειρία του αντιπάλου μου». Η απάντησή του απέσπασε από το κοινό γέλιο και χειροκροτήματα—ενώ επακολούθησε μία θριαμβευτική νίκη των εκλογών.
Το ευφυολόγημα του Reagan, ωστόσο, είχε περισσότερη αλήθεια απ’ όσο νόμιζε. Δεν είχε απλώς την εμπειρία με το μέρος του, αλλά και μία «ώριμη προσωπικότητα».
Όλοι γνωρίζουμε τη σωματική μεταμόρφωση που φέρνουν τα γηρατειά: το δέρμα χάνει ελαστικότητα, τα ούλα τραβιούνται προς τα μέσα, μεγαλώνει η μύτη μας, τρίχες ξεφυτρώνουν σε περίεργα σημεία-ενώ εξαφανίζονται τελείως από άλλους-καθώς και αυτά τα πολύτιμα εκατοστά ύψους στα οποία βασιζόμασταν αρχίζουν και υποχωρούν.
Τώρα, μετά από χρόνια έρευνας στις επιδράσεις του γήρατος, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν και μία άλλη, μυστηριώδη αλλαγή.
«Το συμπέρασμα είναι ακριβώς αυτό: ότι δεν είμαστε το ίδιο άτομο για όλη μας τη ζωή», λέει ένας ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.
Οι προσωπικότητες μας όχι μόνο δεν ολοκληρώνουν τη διαμόρφωσή τους στην παιδική ηλικία ή έστω μέχρι τα 30-όπως πίστευαν οι επιστήμονες για χρόνια- αλλά φαίνεται ότι είναι ρευστές και εύπλαστες.
Οι περισσότεροι από μας πιστεύουν ότι οι προσωπικότητές μας είναι λίγο πολύ σταθερές καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Όμως, έρευνες δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει. Τα χαρακτηριστικά μας αλλάζουν συνεχώς, και μέχρι να φτάσουμε τα 70 ή τα 80, έχουν περάσει μια σημαντική μετάλλαξη. Κι ενώ έχουμε συνηθίσει να αναφερόμαστε στα γηρατειά με όρους επιδείνωσης και παρακμής, η σταδιακή τροποποίηση της προσωπικότητάς μας έχει κάποια εκπληκτικά θετικά σημεία.
Γινόμαστε πιο ενσυνείδητοι και συγκαταβατικοί, και λιγότερο νευρωτικοί. Τα επίπεδα της «Σκοτεινής Τριάδας» της προσωπικότητας, Μακιαβελισμός, ναρκισσισμός και ψυχοπάθεια τείνουν να μειώνονται- και μαζί μ’ αυτά ο κίνδυνος για αντικοινωνική συμπεριφορά και χρήση ουσιών.
Έρευνες έχουν δείξει ότι γινόμαστε πιο αλτρουιστικά και αξιόπιστα άτομα. Η δύναμη της θέλησής μας αυξάνεται και αναπτύσσουμε καλύτερη αίσθηση του χιούμορ. Τέλος, οι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτερο έλεγχο των συναισθημάτων τους. Πρόκειται για έναν τρομερό συνδυασμό- που μάλιστα καταρρίπτει το μύθο που θέλει τους ηλικιωμένους ως κατσούφηδες και περίεργους.
Οι ερευνητές λένε πως καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν γίνονται πιο ευγενικοί και προσαρμοσμένοι κοινωνικά. Μπορούν να ισορροπήσουν τις προσδοκίες τους με τις επιταγές της κοινωνίας.
Οι ψυχολόγοι ονομάζουν αυτή την περίοδο αλλαγής που συμβαίνει καθώς μεγαλώνουμε «ωρίμανση της προσωπικότητας». Είναι μια σταδιακή, ασυνείδητη αλλαγή που ξεκινάει από την εφηβεία και συνεχίζει μέχρι τουλάχιστον την ογδοηκοστή περίοδο της ζωής μας στον πλανήτη. Επίσης, φαίνεται ότι είναι καθολικό φαινόμενο: παρατηρείται σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς, από την Γουατεμάλα μέχρι την Ινδία.
«Γενικά, είναι αμφιλεγόμενο να βάζουμε αφηρημένες κρίσεις πάνω στις αλλαγές αυτές της προσωπικότητας», λέει μια άλλη ερευνητής κοινωνιολογίας. «Όμως παράλληλα, έχουμε αποδείξεις ότι είναι ευεργετικές». Για παράδειγμα, χαμηλή συναισθηματική σταθερότητα συνδέεται με ψυχολογικά προβλήματα, αυξημένο βαθμό θνησιμότητας και διαζύγιο. Παράλληλα, εξηγεί ότι ο σύντροφος κάποιου με υψηλό βαθμό ευσυνειδησίας κατά πάσα πιθανότητα θα είναι πιο χαρούμενος, γιατί είναι πιο πιθανό να πλύνει τα πιάτα στην ώρα τους, και λιγότερο πιθανό να απατήσει το σύντροφό του.
Θα ήταν λογικό να σκεφτούμε ότι αυτή η συνεχόμενη αλλαγή θα έκανε ανούσια την ιδέα της «προσωπικότητας». Όμως αυτό δεν είναι τελείως αλήθεια, κι αυτό γιατί υπάρχουν δύο ειδών αλλαγής προσωπικότητας: οι κοινές αλλαγές και οι σχετικές αλλαγές. Παρόλο που οι προσωπικότητά μας αλλάζει προς μία ορισμένη κατεύθυνση καθώς μεγαλώνουμε, ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τους ανθρώπους στο ίδιο ηλικιακό γκρουπ με εμάς παραμένει σταθερός.
Για παράδειγμα, το επίπεδο νεύρωσης ενός ατόμου είναι πιθανόν να μηδενιστεί, αλλά το πιο νευρωτικό 11χρονο εξακολουθεί να είναι ο πιο νευρωτικός 81χρονος. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά μας που αντέχουν περισσότερο και μας διαφοροποιούν από τους άλλους.
Μπορεί να διατηρούμε έναν πάνω κάτω σταθερό συσχετισμό με τους γύρω μας καθώς μεγαλώνουμε, αλλά όχι απαραίτητα με τον εαυτό μας- γιατί αλλάζουμε.
Πώς αναπτύσσονται όμως αυτές οι αλλαγές προσωπικότητας; Αυτή είναι η κρίσιμη ερώτηση, λένε οι ερευνητές.
Επειδή η ωρίμανση της προσωπικότητας είναι παγκόσμια, ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι πέραν από το γεγονός ότι συνεπάγεται περισσότερο χρόνο για να μάθουμε ορισμένους κανόνες, η αλλαγή της προσωπικότητας μπορεί να είναι γενετικά προγραμματισμένη- ίσως έχει ακόμα διαμορφωθεί από εξελικτικές ωθήσεις.
Από την άλλη πλευρά, κάποιοι θεωρούν ότι οι προσωπικότητές μας είναι εν μέρη διαμορφωμένες από γενετικούς παράγοντες, έπειτα σφυρηλατούνται από κοινωνικές πιέσεις κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Για παράδειγμα, έρευνες από ψυχολόγους προσωπικότητας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια βρήκαν ότι σε κοινωνίες που οι άνθρωποι αναμένονταν να μεγαλώσουν πιο γρήγορα-να παντρευτούν, να ξεκινήσουν να δουλεύουν, να έχουν ενήλικες ευθύνες-οι προσωπικότητές τους τείνουν να ωριμάζουν σε μικρότερη ηλικία.
Οι άνθρωποι αναγκάζονται να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και με τον καιρό να γίνουν πιο υπεύθυνοι. Η προσωπικότητά μας αλλάζει για να τους βοηθήσει να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της ζωής.
Όμως τι γίνεται όταν φτάνουμε τα βαθιά γεράματα;
Υπάρχουν δύο τρόποι να μελετήσουμε πώς αλλάζουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Ο πρώτος είναι να πάρουμε ένα μεγάλο γκρουπ ανθρώπων διαφορετικών ηλικιών και να δούμε πόσο διαφέρουν οι προσωπικότητές τους. Ένα πρόβλημα με αυτή τη στρατηγική είναι ότι μπορούμε εύκολα να μπερδέψουμε χαρακτηριστικά των γενεών που έχουν διαμορφωθεί από την κουλτούρα μιας ορισμένης χρονικής περιόδου- όπως η σεμνοτυφία ή μια ανεξήγητη λατρεία για την κρέμα γάλακτος ή το κρασί- με αλλαγές που συμβαίνουν καθώς μεγαλώνουμε.
Η εναλλακτική είναι να πάρουμε το ίδιο γκρουπ και να τους παρακολουθήσουμε καθώς μεγαλώνουν.
Αυτό ακριβώς συνέβη με ένα γκρουπ ανθρώπων στους οποίους εξέτασαν οι επιστήμονες χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους και της ιδιοφυίας τους είτε τον Ιούνιο του 1932 είτε του 1947, όταν πήγαιναν ακόμα σχολείο. Τότε ήταν κάπου 11 χρονών. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου εντόπισαν εκατοντάδες από αυτούς τους ανθρώπους όταν ήταν στα 70 ή στα 80 τους και τους έκαναν ακριβώς τα ίδια τεστ.
Τα αποτελέσματα ήταν πολύ διαφορετικά για τις δύο γενιές.
Ενώ οι προσωπικότητες του νεότερου γκρουπ παρέμειναν λίγο πολύ ίδιες, οι προσωπικότητες του πιο μεγάλου γκρουπ αρχίζουν να αλλάζουν, έτσι ώστε κατά μέσο όρο, γίνονταν λιγότερο ανοιχτοί και εξωστρεφείς, όπως επίσης και λιγότερο συγκαταβατικοί και ευσυνείδητοι. Οι θετικές αλλαγές που είχαν συμβεί κατά τη διάρκεια της ζωής τους είχαν αρχίσει να αντιστρέφονται.
Οι ερευνητές το ερμήνευσαν λέγοντας ότι καθώς μεγαλώνουν οι άνθρωποι, τα πράγματα συμβαίνουν σε πιο γρήγορο ρυθμό, και ίσως η υγεία αυτών των ανθρώπων να είχε αρχίσει να χειροτερεύει και πιθανόν να είχαν αρχίσει να χάνουν φίλους και συγγενείς. Αυτό φέρει έναν αντίκτυπο στην αλληλεπίδρασή τους με τον κόσμο.
Έρευνες σε Ιάπωνες 100-χρονους έδειξαν ότι έχουν υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας, εξωστρέφειας και ανοίγματος
Ωστόσο, στην περίπτωση των Ιαπώνων, ίσως είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά απ’ την αρχή, με αποτέλεσμα αυτό να συμβάλλει στη μακροζωία τους.
Στην πραγματικότητα, οι προσωπικότητές μας συνδέονται με την ευεξία μας καθώς μεγαλώνουμε. Για παράδειγμα, άτομα με μεγαλύτερο συναισθηματικό αυτοέλεγχο, είναι πιο πιθανόν να είναι υγιείς στην μετέπειτα ζωή, γυναίκες με νεύρωση είναι πιο πιθανόν να εκφράσουν συμπτώματα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης και ένας χαμηλός βαθμός ναρκισσισμού έχει συσχετιστεί με χαμηλότερα επίπεδα μοναξιάς, η οποία ενέχει από μόνη της ένα βαθμό κινδύνου για πρόωρο θάνατο.
Στο μέλλον, το να καταλάβουμε ποια χαρακτηριστικά μας σχετίζονται με την υγεία μας -και πώς μπορούμε να περιμένουμε να αναπτυχθούν οι προσωπικότητές μας κατά τη διάρκεια της ζωής μας- μπορεί να μας βοηθήσει να προβλέψουμε ποιος έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει ορισμένα προβλήματα υγείας και να παρέμβουμε.
Όμως υπάρχει κι άλλο θετικό στην έρευνα. Ένας ερευνητής έκανε μια ομιλία σε μία φυλακή τις προάλλες, και υπήρχε μία ερώτηση που ενδιέφερε όλους: αλλάζουν οι άνθρωποι τελικά; Και απ’ ό,τι φαίνεται, ναι, αλλάζουν. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει την προσωπικότητά του σαν δικαιολογία για τη συμπεριφορά του.
Η γνώση ότι η προσωπικότητά μας αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής μας, είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι σημαντική απόδειξη του πόσο εύπλαστοι είμαστε. Είναι σημαντικό να το ξέρουμε αυτό. Βλέπουμε ότι η προσωπικότητά μας μπορεί να προσαρμοστεί, κι αυτό μας βοηθάει να διαχειριστούμε τις διάφορες προκλήσεις της ζωής.
Τουλάχιστον, μας δίνει κάτι για να αδημονούμε για το μέλλον για να δούμε πώς μπορεί να γίνουμε. (Πηγή: bbc.com, Μετάφραση-Απόδοση: philosophyreturns.gr)
Δείτε επίσης:
Προσωπικότητα δεν είναι μόνο το ΠΟΙΟΣ είσαι αλλά και το ΠΟΎ είσαι
Κυνισμός και έλλειψη σεβασμού: ένας φαύλος κύκλος
Θες να βελτιώσεις τον εαυτό σου; Κάν’το με παρέα!
Ηγέτης γεννιέσαι ή γίνεσαι; (ΞΕΝΟΦΩΝ)
Χιούμορ: Αυτοσαρκασμός και Ευτυχία
