Πώς να γίνεις καλός ακροατής: Μαθαίνοντας την πιο σημαντική δεξιότητα απ’ όλες
Η ανικανότητα να ακούμε τους άλλους μας αφήνει όλους συναισθηματικά απομονωμένους. Στον κόσμο των smartphone και των γεμάτων προγραμμάτων, μπορούμε άραγε να ξαναβρούμε τη χαμένη αυτή δεξιότητα;
Απορροφημένοι μέσα στις σκέψεις και τις ονειροπολήσεις μας, εγκλωβισμένοι στην ψηφιακή μας φούσκα, χάσαμε την ικανότητα να ακούμε και έτσι δημιουργήσαμε μια επιδημία μοναξιάς και απομόνωσης. Μπορεί να σκεφτεί κάποιος που διαβάζει το άρθρο: “Υπονοείς κάτι για την ικανότητά μου, ή ακόμα και την απροθυμία μου, να ακούω;”
“Η απώλεια της ακοής μας”
Η συγγραφέας Kate Murphy, ενός νέο βιβλίου που μιλά για την «απώλεια της ακοής μας», επισημαίνει ότι οι κακοί ακροατές δεν είναι κακοί άνθρωποι. Όμως η απροθυμία να ακούμε τους άλλους σίγουρα δεν είναι ένα ελκυστικό χαρακτηριστικό. Είναι ώρα για επανεκπαίδευση. Ας ελπίσουμε ότι ακόμα και μετά από μια ζωή που μάθαμε μόνο να επιπλήττουμε στους άλλους, δεν είναι πολύ αργά.
Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του καλού ακροατή είναι η περιέργεια. Όλοι οι άνθρωποι είναι ενδιαφέροντες αν ρωτάς τις σωστές ερωτήσεις. Αν κάποιος σου φαίνεται βαρετός ή αδιάφορος, είσαι εσύ που έχεις το πρόβλημα.
Ξεχάσαμε να ακούμε
Η συγγραφέας μάς λέει ότι «Όλοι είναι τόσο πρόθυμοι να εκφράσουν τη δική τους άποψη, ή είναι τόσο απορροφημένοι από την τεχνολογία ή από τις σκέψεις τους, πράγμα που οδηγεί στην απομόνωση, στην έλλειψη ανοχής και στην παραπληροφόρηση. Ήθελα να δείξω την αξία και τεράστια ευχαρίστηση να ακούμε τους άλλους». Για να γράψει αυτό το βιβλίο πέρασε δύο χρόνια μελετώντας ακαδημαϊκή έρευνα που είχε γίνει πάνω στο θέμα και παίρνοντας συνέντευξη από ανθρώπους που πληρώνονταν για να ακούνε προσεκτικά: κατασκόπους, ιερείς, ψυχαναλυτές, μπάρμαν, διαπραγματευτές ομήρων, κομμωτές, ελεγκτές εναέριας κίνησης, ραδιοφωνικούς παραγωγούς. Το αποτέλεσμα ήταν ένας συναρπαστικός οδηγός για κάτι που νομίζουμε ότι κάνουμε αυτόματα, αλλά στην πραγματικότητα το κάνουμε πολύ άσχημα.
Η ίδια μας λέει ότι δεν είναι γεννημένη καλή ακροατής, αλλά το έχει πετύχει με την εξάσκηση και ότι μπορεί ο καθένας να το κάνει. «Σε όσο περισσότερους ανθρώπους μιλάς, τόσο αναπτύσσεις το ένστικτό σου και τόσο μπορείς να πιάσεις τις μικρές αυτές νύξεις». Η ψηφιακή εποχή μας έχει οδηγήσει στο να χάσουμε την ικανότητα της διαπροσωπικής επικοινωνίας και να μπορούμε να παρατηρήσουμε αυτόν που μας μιλάει. Χωρίς αυτή την παρατήρηση, δεν μπορούμε να καταλάβουμε ακριβώς τον ομιλητή μας, ούτε την απόχρωση της συζήτησης.
Οι κακοί ακροατές μπορεί να μην είναι κακοί άνθρωποι, όμως τα αίτια της κακής ακρόασης είναι πιο βαθιά. «Κάποιος που έχει μοιραστεί κάτι πολύ προσωπικό και έχει λάβει μία απερίσκεπτη απάντηση, ξέρει καλά το αίσθημα του να θέλει η ψυχή σου να γυρίσει στο κρησφύγετό της. Ακόμα και αν κάποιος ομολογεί ένα παράπτωμα, προτείνει μια ιδέα, μοιράζεται ένα όνειρο, αποκαλύπτει μια φοβία, ή ανακαλεί ένα σημαντικό γεγονός—αυτό το άτομο δίνει ένα κομμάτι του εαυτού του. Έχουμε υποχρέωση ως ακροατές να χειριστούμε αυτό το κομμάτι με φροντίδα».
Ο καλός ακροατής
Να μπορείς να ακούσεις σημαίνει να ξεφορτωθείς το δικό σου «εγώ», τις δικές σου σκέψεις. Μπορεί να είναι σχεδόν ακατόρθωτο να το επιτύχεις, αλλά πρέπει να προσπαθήσεις να τα βάλεις όλα αυτά στην άκρη. Η συγγραφέας λέει πως όταν δουλεύει με ζευγάρια τους ζητάει να ακούσουν ο ένας τον άλλον και έπειτα να επαναλάβουν αυτό που είπε ο άλλος. Μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά συνήθως αλλάζουν ελαφρώς τα λόγια του άλλου, παρερμηνεύοντας το νόημα. Η ακρόαση χωρίς το «εγώ» και χωρίς προκαταλήψεις είναι κάτι αρκετά δύσκολο.
Υπάρχει κάτι που χαρακτηρίζει από κοινού όλους τους σπουδαίους ακροατές: όλοι έχουν μια ήρεμη συμπεριφορά. Ήταν πολύ ανοιχτοί, και όχι κλεισμένοι μέσα στις σκέψεις τους. Αυτό μπορεί να είναι ακόμα και εκνευριστικό για κάποιον που είναι συνεχώς σε μια σύγχυση. Είναι πιο βολικό εάν το άλλο άτομο δεν μας ακούει γιατί τότε δεν έχουμε την ευθύνη των όσων λέμε.
Η γενικώς αποδεκτή άποψη είναι ότι οι γυναίκες, έχοντας πηγαία περισσότερη ενσυναίσθηση από τους άντρες, είναι καλύτεροι ακροατές. Η συγγραφέας, ωστόσο, είναι διστακτική ως προς αυτόν τον ισχυρισμό και λέει πως εξαρτάται από την περίσταση.
Επίσης, η αυξανόμενη ανικανότητά μας στο να ακούμε έχει πολιτικές προεκτάσεις καθώς δεν είμαστε πλέον πρόθυμοι να εμπλακούμε καν με την άποψη του αντιπάλου μας. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, οι γερουσιαστές συνήθιζαν να συναντώνται σε μια κοινή τραπεζαρία όπου εκτίθονταν ο ένας στον άλλον με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσουν πραγματικά να ακούσουν είτε επρόκειτο για πολιτική, είτε για οτιδήποτε άλλο. Πλέον, δεν είναι απλώς ότι δε συμφωνούμε, αλλά θεωρούμε ότι το άλλο άτομο είναι κακό. Δεν μπορείς να ακούσεις τον άλλον εάν έχεις μια προκατάληψη απέναντί του όπως ότι είναι ανόητος ή κακός. Η Murphy υποστηρίζει πως μπορούμε να ωριμάσουμε μόνο όταν είμαστε σε θέση να ακούσουμε αντίθετες απόψεις—ένα πολύ σημαντικό επιχείρημα ώστε να αρχίσουμε να βγαίνουμε από τον κλειστό κόσμο των social media που επιλέγουμε να ακούσουμε μόνο την ηχώ μας.
Μαθαίνοντας απ’ τους ειδικούς
Για κάποιους, η ικανότητα να ακούνε είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, γι’ αυτό κάθε μέρα πολλοί εθελοντές συμμετέχουν σε ένα κέντρο υποστήριξης, το οποίο επισκεφτήκαμε, και μιλάνε με ανθρώπους που έχουν τεράστια ανάγκη κάποιος να τους ακούσει. Εκεί συναντήσαμε την υπεύθυνη του κέντρου και αμέσως μας έκανε εντύπωση η ήρεμη, αβίαστη κρίση της. Έπειτα από μία ώρα στην εταιρία της νιώθαμε ήδη καλύτερα που τη συναντήσαμε.
Η υπεύθυνη μάς είπε ότι το κλειδί στη δουλειά τους είναι να κάνουν το άτομο που έκανε το τηλεφώνημα να νιώσει πως έχει τον έλεγχο. «Θέλουμε να τους κάνουμε να νιώσουν πως έχουν τον έλεγχο των αποφάσεών τους και γι’ αυτό τους καλούμε να εξερευνήσουν τις επιλογές τους μέσα από ερωτήσεις. Η ιδέα πίσω από αυτό που κάνουμε δεν είναι να κάνουμε κάποιον να νιώσει εξαρτημένος από την υπηρεσία, αλλά να τους ακούσουμε, να εξερευνήσουμε μαζί τί συμβαίνει και πώς μπορούν να βγουν από την κατάσταση».
Λέει ότι οι εθελοντές είναι εκπαιδευμένοι ώστε να αποφεύγουν να καταλήγουν σε μια συζήτηση όπου θα μιλούν για τον εαυτό τους—κάτι το οποίο κάνουν όσοι τηλεφωνούν. Όλη η προσοχή δίνεται στο άτομο που έχει καλέσει, με ανοιχτές ερωτήσεις που βαθμιαία θα φτάσουν στην καρδιά αυτού που τους ενοχλεί.
Δε βλέπουν το ρόλο τους ως σύμβουλοι
Απλώς είναι ακροατές και προσπαθούν να καταλάβουν αυτόν που τους μιλάει. Οι άνθρωποι που καλούν θέλουν απλώς να βγάλουν από μέσα τους αυτό που τους απασχολεί και αρκεί να τους πεις κάτι όπως «Είναι πραγματικά άσχημη η κατάστασή σου. Πολύ άσχημη». Έτσι νιώθει επιβεβαίωση επειδή στην ουσία του λες ότι «Είναι εντάξει να νιώθεις έτσι».
Η υπεύθυνη μάς λέει πως ο οργανισμός αυτός μαθαίνει στους ανθρώπους να είναι ενεργητικοί ακροατές, ένας όρος που ήρθε στο προσκήνιο το 1957 από δύο Αμερικανούς ψυχολόγους, τον Richard Farson και τον Carl Rogers. Η ενεργητική ακρόαση είναι ένα είδος ακρόασης όπου ο ακροατής συγκεντρώνεται έντονα σε αυτό που ακούει, κάνει ερωτήσεις και στο τέλος συνοψίζει όσα έχουν ειπωθεί. Οι νέοι εθελοντές θεωρούν ότι είναι καλοί ακροατές, σύντομα όμως συνειδητοποιούν ότι η εκπαίδευση που έχουν λάβει στην ενεργητική ακρόαση τους κάνει πολύ πιο αποτελεσματικούς. Όταν έχουν αφομοιώσει την εκπαίδευση, ακόμα και η οικογένεια και οι φίλοι τους παρατηρούν ότι τους ακούνε διαφορετικά.
Ενσυναίσθηση
Στην καθημερινή μας ζωή δεν έχουμε συνήθως την ευκαιρία να μιλήσουμε με ανθρώπους και να τους βοηθήσουμε όταν βρίσκονται σε καταστάσεις απόγνωσης ή να προσφέρουμε συμβουλές που θέτουν βαθιά ψυχολογικά θέματα. Αλλά μπορούμε να μάθουμε από τους επαγγελματίες στον τρόπο που ακούνε. Έχει να κάνει με την ενσυναίσθηση, να ρωτάς τις σωστές ερωτήσεις, να είσαι υπομονετικός και να δίνεις στους ανθρώπους το χώρο και τον χρόνο να πουν τις ιστορίες τους με τον τρόπο που θέλουν, προσφέροντας ενθαρρυντικά λόγια, χωρίς όμως να διακόπτουμε τη ροή και χωρίς να νιώθουμε την ανάγκη να καλύπτουμε κάθε σιωπή.
«Πρέπει να δώσουμε στους ανθρώπους χώρο να αναπνεύσουν», λέει η υπεύθυνη του κέντρου υποστήριξης. «Χρειάζεται αρκετό κουράγιο να καλέσει κάποιος το κέντρο μας». Μπορεί να είναι πολύ αναστατωμένοι, μπορεί να είναι ακόμα και επιθετικοί αρχικά, όμως η σιωπή ηρεμεί τα πράγματα, δίνει ένα διάλειμμα. Αναγνωρίζεις το θυμό τους και λες ότι λυπάσαι που αυτό τους συμβαίνει, και έπειτα κατεβάζεις τη φωνή σου και λες: Από που θα ήθελες να αρχίσουμε; Εάν κάποιος είναι εκνευρισμένος και αρχίσεις να του κάνεις ερωτήσεις, εκνευρίζεται ακόμα περισσότερο και η συζήτηση δεν μπορεί να επιτύχει.»
Tips για καλή ακρόαση
Το κέντρο έχει δημοσιεύσει επίσης μία λίστα με tips ακρόασης : δείξε ότι νοιάζεσαι κρατώντας οπτική επαφή και αφήνοντας το κινητό σου στην άκρη· έχε υπομονή· χρησιμοποίησε ανοιχτές ερωτήσεις και απέφευγε να δίνεις τη δική σου ερμηνεία σε όσα λέγονται· επαναδιατύπωσε για να δείξεις ότι το έχεις καταλάβει, αλλά μην προσπαθήσεις να επιβάλλεις τη δική σου λύση· έχε το θάρρος να ρωτήσεις κάποιον πώς αισθάνεται και να νοιαστείς για την απάντησή του.
Κάποια επιπλέον tip είναι: Να δείχνεις συμπόνια—μπες στον κόσμο του άλλου ατόμου. Συγκεντρώσου. Ρώτα ανοιχτές ερωτήσεις: Πως ήταν αυτή η εμπειρία για σένα; Πως αισθάνθηκες; Μπορείς να μου πεις περισσότερα; Στοχάσου πάνω στα συναισθήματα του ομιλητή και συνόψισε τα όσα είπε σε απλή και καθαρή γλώσσα. Ρώτα ευγενικά για διευκρινίσεις, παρόλο που, καθώς αναπτύσσεται η εμπιστοσύνη μπορείς να αρχίσεις να προκαλείς τα λεγόμενά του και να συγκεντρωθείς πιο πολύ στο πρόβλημα που θέλουν να συζητήσουν.
Το πιο δυνατό όπλο είναι να αφήνεις τη σιωπή να ξετυλιχτεί
Πρέπει να μπορούμε να μειώσουμε την ταχύτητα του συνομιλητή γιατί συνήθως οι άνθρωποι θέλουν να επιταχύνουν. Δεν πρέπει να σκέφτεσαι την επόμενη ερώτηση όταν απαντούν στην προηγούμενη.
Η πραγματική τέχνη της ακρόασης βρίσκεται στο να νοιάζεσαι βαθιά για αυτόν που μιλάει και για αυτό που λέει. Η συγγραφέας είπε ότι «το να ακούει τους ανθρώπους έχει διευρύνει την αντίληψή της για τον κόσμο και την κατανόησή της για τους ανθρώπους».
«Πολλοί άνθρωποι με άγγιξαν βαθιά. Οι άνθρωποι με περιγράφουν ως το άτομο που μπορεί να μιλήσει με τον καθένα, αλλά στην πραγματικότητα είμαι το άτομο που απλώς μπορεί να ακούσει τον καθένα».
Περιέργεια, ενσυναίσθηση και ένα ειλικρινές ενδιαφέρον για τους άλλους ανθρώπους. Η τέχνη της καλής ακρόασης είναι, στην πραγματικότητα, η τέχνη να είσαι άνθρωπος. (Πηγή: theguardian.com, Μετάφραση-Απόδοση: philosophyreturns.gr)
Γραφτείτε στο εβδομαδιαίο μας newsletter για να μη χάνετε τις δημοσιεύσεις μας
Δείτε επίσης:
Έχεις δύο αυτιά και ένα στόμα. Η φλυαρία ως πληγή του σύγχρονου ανθρώπου
ΑΣΚΗΤΙΚΗ: Η Σιγή (Νίκος Καζαντζάκης)
25 συμβουλές του Ζεν Βουδισμού για να ηρεμήσετε την ψυχή σας
Πυθαγόρας: Η μουσική του Σύμπαντος
