Γράφει ο Peter Burns
Η καλύτερη συμβουλή: Η θεωρία της ευτυχίας του Albert Einstein
Συμβουλή που δόθηκε σε έναν γκρουμ ξενοδοχείου το 1922 για το πώς να είναι ευτυχισμένος στη ζωή.
Αν ρωτούσατε τρεις τυχαίους ανθρώπους στο δρόμο τι ήταν για αυτούς η ευτυχία, πιθανότατα θα λάμβάνατε τέσσερις διαφορετικές απαντήσεις. Γιατί αυτή η έννοια είναι άπιαστη, αλλάζει με βάση το άτομο, τις περιστάσεις ή ακόμα και την ώρα της ημέρας. Είναι κάτι για το οποίο οι άνθρωποι προσπαθούν, αλλά συχνά δεν μπορούν να το πετύχουν.
Αν τους έλεγαν ότι μπορούσαν να λάβουν το μυστικό της ευτυχίας, οι περισσότεροι άνθρωποι θα πλήρωναν χιλιάδες ή και εκατομμύρια δολάρια για να το αποκτήσουν. Και κάποιοι στην πραγματικότητα έκαναν ακριβώς αυτό. Πριν από λίγα χρόνια έγινε μια μικρή δημοπρασία στην Ιερουσαλήμ. Στο μπλοκ πώλησης υπήρχαν δύο συνηθισμένα κομμάτια χαρτιού. Ένα από αυτά έπιασε τιμή 1,56 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Το άλλο έφτασε στις 240 χιλιάδες.
Τι το ιδιαίτερο είχαν αυτά τα δύο χαρτιά που οι άνθρωποι ήταν πρόθυμοι να παραιτηθούν από μια περιουσία για να τα πάρουν; Δεν ήταν άλλο από το μυστικό της ευτυχίας, όπως επινοήθηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον άνθρωπο συνώνυμο της ιδιοφυΐας.
Η Επιλογή του Αχιλλέα
Σε μια από τις πιο οδυνηρές σκηνές της «Ιλιάδας», όπως αφηγείται ο αρχαίος βάρδος, ο Όμηρος, ο Αχιλλέας αναφέρει την επιλογή που του είχε δώσει κατά τη γέννηση η μητέρα του, η θεά Θέτιδα. Να ζήσει μια σύντομη, δύσκολη, αλλά ένδοξη ζωή, αξιομνημόνευτη για όλη την αιωνιότητα. Ή, να ζήσει μια μακριά, χαρούμενη, ειρηνική ζωή, αλλά που θα ξεχαστεί γρήγορα.
Ο Αχιλλέας επιλέγει να αγωνιστεί για τη δόξα. Παλεύοντας συνεχώς και αγωνιζόμενος, σκοτώνει τον Έκτορα, τον μεγάλο υπερασπιστή της Τροίας, αλλά με τη σειρά του πηγαίνει στον Κάτω Κόσμο από το ένα βέλος του Πάρη που καρφώθηκε στη φτέρνα του. Τα κατορθώματά του γίνονται θρύλος, που εξακολουθεί να συζητείται χιλιάδες χρόνια αργότερα ως η επιτομή ενός ήρωα.
Ωστόσο, αν εξετάσετε προσεκτικά το κείμενο του έπους του Ομήρου, θα δείτε ότι ο Αχιλλέας αμφιταλαντευόταν για το ποιο δρόμο να πάρει. Αρχικά, έκλινε προς την επιστροφή στο σπίτι για να ζήσει μια ζωή γαλήνης και ευτυχίας. Κατά κάποιο τρόπο, κατά βάθος, ο μεγάλος ήρωας ήξερε ότι αυτός θα ήταν ο καλύτερος προσωπικός δρόμος που έπρεπε να ακολουθήσει.
Το μονοπάτι του Αϊνστάιν
Πάμε τώρα γρήγορα μπροστά χιλιάδες χρόνια αργότερα. Το 1921, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν βρίσκεται στην κορύφωση της διαδρομής του. Του απονεμήθηκε το Νόμπελ Φυσικής εκείνης της χρονιάς. Ο λαμπρός επιστήμονας πραγματοποιεί εκτενείς περιοδείες στο εξωτερικό, συμμετέχοντας σε διαλέξεις και δεξιώσεις και μοιράζοντας τις γνώσεις του με τα πλήθη. Ως μέρος της διαδρομής του, ο Αϊνστάιν επισκέπτεται την Ιαπωνία τον επόμενο χρόνο.
Η ιστορία λέει ότι καθώς έβγαινε από το ξενοδοχείο του στο Τόκιο, ένας γκρουμ ήρθε κοντά του για να του παραδώσει κάτι. Για κάποιο άγνωστο λόγο, ο Αϊνστάιν δεν του έδωσε φιλοδώρημα όπως συνηθιζόταν, αλλά αντίθετα έβγαλε ένα στυλό και ένα χαρτί και έγραψε κάτι.
Παρατηρώντας ότι μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμα στο μέλλον, ο Αϊνστάιν έδωσε στον εργαζόμενο στο ξενοδοχείο δύο κομμάτια χαρτί. Στο πρώτο, χάραξε αυτό που τώρα ονομάζεται θεωρία της ευτυχίας του Αϊνστάιν.
«Μια ήρεμη και σεμνή ζωή φέρνει περισσότερη ευτυχία από ότι το κυνήγι της επιτυχίας σε συνδυασμό με την αδιάκοπη ανησυχία». – Albert Einstein
Σύμφωνα με τον δημιουργό της θεωρίας της σχετικότητας, το κυνήγι για χρήματα, δύναμη και επιρροή είναι κουραστικό και πηγή συνεχούς ανησυχίας. Αντίθετα, μια ήρεμη και σεμνή ζωή φέρνει περισσότερη ευτυχία από το ατελείωτο κυνήγι της επιτυχίας. Κάντε ένα βήμα πίσω και σκεφτείτε τι λέει ο Αϊνστάιν εδώ.
Αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι στον σύγχρονο κόσμο θεωρούν ως το νόημα της ζωής είναι λάθος. Σε ευθεία αντίθεση με τους κήρυκες της κουλτούρας της βιασύνης του 21ου αιώνα, ο άνθρωπος του οποίου το όνομα συμβολίζει την ιδιοφυΐα πίστευε ότι μια ήρεμη και σεμνή ζωή ήταν εκεί που βρισκόταν το γλυκό σημείο της ύπαρξης. Στη θέση του Αχιλλέα, θα τον συμβούλευε να πάρει τον δρόμο μιας μακρόχρονης, ειρηνικής ζωής.
Η φιλοσοφία ζωής του Αϊνστάιν
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ήταν θαυμαστής του Μπαρούχ Σπινόζα, του Εβραίο-Ολλανδού φιλόσοφου του 17ου αιώνα, του οποίου η οικογένεια είχε μεταναστεύσει από την Πορτογαλία και την Ισπανία. Από αυτόν τον μεγάλο στοχαστή αντλεί μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας της ζωής του.
Από πολλές απόψεις, η ζωή του Σπινόζα ήταν η επιτομή της ιδέας του Αϊνστάιν για μια ήρεμη και σεμνή ζωή. Του είχε προσφερθεί μια θέση καθηγητή και ένα μεγάλο ποσό χρημάτων, τα απέρριψε όλα για να ζήσει μια απλή ζωή, φτιάχνοντας οπτικούς φακούς. Ενώ επιδίωκε μια πενιχρή διαβίωση, η επιλογή του Σπινόζα του πρόσφερε κάτι πιο πολύτιμο, την ευκαιρία να ακολουθήσει τις δικές του ιδέες με απόλυτη ελευθερία.
Ακριβώς όπως ο Σπινόζα, ο Αϊνστάιν δεν νοιαζόταν πολύ για τις διακρίσεις ή τα χρήματα. Οι προτεραιότητές του ήταν αλλού. Σε μια διάσημη συνέντευξη του 1929, προχώρησε περισσότερο στην περιγραφή του τι τον έκανε χαρούμενο:
«Είμαι χαρούμενος γιατί δεν θέλω τίποτα από κανέναν. Δεν με ενδιαφέρουν τα χρήματα. Παράσημα, τίτλοι ή διακρίσεις δεν σημαίνουν τίποτα για μένα. Δεν ποθώ επαίνους. Το μόνο που μου δίνει χαρά, εκτός από τη δουλειά, το βιολί και το ιστιοφόρο μου, είναι η εκτίμηση των συναδέλφων μου». – Albert Einstein
Στη συνέχεια, ο θρυλικός επιστήμονας το αντιπαραβάλλει με τη ζωή των πρωτοπόρων της βιομηχανίας της εποχής του. Ενώ αγωνιζόταν για πλούτη και επιτυχία, νομίζοντας ότι θα τους φέρει ελευθερία, αυτό που έλαβαν είναι έναν ζουρλομανδύα που εμπόδιζε την ίδια τους την ύπαρξη.
«Μερικές φορές λυπάμαι για άντρες όπως ο Ford. Όλοι όσοι έρχονται σε αυτούς θέλουν κάτι από αυτούς. Αυτοί οι άντρες δεν συνειδητοποιούν πάντα ότι η λατρεία που δέχονται δεν είναι φόρος τιμής στην προσωπικότητά τους αλλά στη δύναμή τους ή στο κομπόδεμά τους. Μεγάλοι ηγέτες της βιομηχανίας και μεγάλοι βασιλιάδες πέφτουν στο ίδιο λάθος. Ένας αόρατος τοίχος εμποδίζει το όραμά τους». – Albert Einstein
Οι ιδέες του Αϊνστάιν απηχούσαν τη σοφία των αρχαίων. Οι ιδέες τους άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου.
«Είναι αναμφισβήτητο ότι οι φωτισμένοι Έλληνες και οι παλιοί σοφοί της Ανατολής είχαν επιτύχει ένα υψηλότερο επίπεδο σε αυτόν τον τόσο σημαντικό τομέα από αυτό που υπάρχει στα σχολεία και τα πανεπιστήμιά μας». – Albert Einstein
Αυτή η δήλωση του Αϊνστάιν υπονοεί κάτι βαθύ. Και σε αντίθεση με πολλά υποτιθέμενα αποφθέγματα του Αϊνστάιν, αυτό είναι αληθινό. Δείχνει ότι η ιδέα του Επίκτητου για τον περιορισμό των επιθυμιών σας ή το κήρυγμα του Βούδα να αψηφήσετε το “εγώ” σας είναι πολύ πιο κατάλληλα για να ζήσετε μια καλή ζωή σε σχέση τις σύγχρονες εναλλακτικές τους.
Η ζωή έχει να κάνει με έναν διαφορετικό τύπο προσπάθειας
Το να ζεις σεμνά δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσεις να αγωνίζεσαι για πράγματα. Στην πραγματικότητα, ο Αϊνστάιν προέτρεπε να αφιερώσουμε τη ζωή μας στην επίτευξη στόχων.
Για να εξηγήσουμε το είδος της προσπάθειας που θέλουμε, μπορούμε να στραφούμε σε έναν Γερμανό μεγάλο της φιλοσοφίας του 19ου αιώνα, τον Φρίντριχ Νίτσε. Η αντίληψή του για τη θέληση για δύναμη περιγράφει τις εσωτερικές δυνάμεις που οδηγούν τις πράξεις ενός ατόμου στον κόσμο. Ωστόσο, αυτή η θέληση μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικούς τρόπους.
Συχνά σήμαινε την προσπάθεια ορισμένων ατόμων να προσπαθήσουν να κυριαρχήσουν σε άλλους. Υπήρξε επίσης πίσω από την επιθυμία για απόκτηση φήμης, δύναμης και πλούτου. Εφαρμόζοντας τις ιδέες του Αϊνστάιν, αυτοί είναι ωστόσο οι λάθος δρόμοι που πρέπει να ακολουθήσετε. Η θέληση για δύναμη μπορεί επίσης να εκδηλωθεί στην ατέρμονη αναζήτηση για αυτοβελτίωση, για γνώση και για δημιουργικότητα.
Αυτός είναι επίσης ο καλύτερος τρόπος για να προκαλέσετε μια ροή στην κατάσταση του νου όπου βυθίζεστε τόσο πολύ σε μια δραστηριότητα που δεν παρατηρείτε πώς περνάει ο καιρός. Μερικοί ψυχολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι αυτή είναι η κατάσταση που μοιάζει περισσότερο με την ευτυχία. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν απηχούσε αυτή την άποψη και σε μια επιστολή προς τον γιο του το μοιράστηκε αυτό ως το μυστικό του να μάθει σχεδόν οτιδήποτε.
«Αυτός είναι ο τρόπος για να μάθεις τα περισσότερα, όταν κάνεις κάτι με τέτοια απόλαυση που δεν παρατηρείς ότι περνάει η ώρα. Μερικές φορές είμαι τόσο απορροφημένος στη δουλειά μου που ξεχνάω το μεσημεριανό γεύμα». – Albert Einstein
Αντί να προσπαθεί να ελέγχει άλλους ανθρώπους, να γίνει πλούσιος ή ισχυρός, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν συνέδεσε το νόημα της ζωής του με το να καταλάβει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Αυτό δεν απαιτούσε να έχει πολλά σπίτια, αυτοκίνητα ή να ανεβάζει selfies στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην πραγματικότητα, όταν οι άνθρωποι προσπάθησαν να τον ωθήσουν σε θέσεις εξουσίας (όπως να γίνει πρόεδρος του Ισραήλ), αρνήθηκε ευγενικά.
Πώς να το εφαρμόσετε στη ζωή σας
Οπλισμένοι με αυτή τη βασική ιδέα για το τι πραγματικά συνιστά μια καλή ζωή, μπορείτε να αρχίσετε να σκέφτεστε τα βήματα για να εφαρμόσετε αυτήν τη συμβουλή στη ζωή σας.
Κάντε στον εαυτό σας μερικές βασικές ερωτήσεις.
Αξίζει πραγματικά τον κόπο να δίνετε άσκοπες μάχες για το τίποτα στο γραφείο; Χρειάζεστε πραγματικά αυτή τη μεσαία θέση διοίκησης ή θα ήσασταν πιο ευτυχισμένοι να κάνετε κάτι άλλο; Είναι πραγματικά απαραίτητο αυτό το νέο φανταχτερό αυτοκίνητο, όταν αρκεί να πάρετε το λεωφορείο;
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έχει την απάντηση:
«Τα συνηθισμένα αντικείμενα της ανθρώπινης προσπάθειας – ιδιοκτησία, εξωτερική επιτυχία, πολυτέλεια – πάντα μου φαινόταν άξια περιφρόνησης.» – Albert Einstein
Οι αρχαίοι Επικούρειοι είχαν δίκιο όταν δήλωναν ότι «ο πλούτος που απαιτεί η φύση είναι περιορισμένος και εύκολο να αποκτηθεί». Εν ολίγοις, δεν χρειάζεστε αμέτρητα χρηματικά ποσά ή δύναμη, για να αποκτήσετε τα πράγματα που χρειάζεστε για να επιβιώσετε και να ευημερήσετε.
Φυσικά δεν υπάρχει ακριβής φόρμουλα για την ευτυχία. Δεν μπορείτε πραγματικά να χρησιμοποιήσετε μια φόρμουλα π.χ. e=mc2 όπως γίνεται με τη μάζα και την ενέργεια. Ως άνθρωποι όλοι έχουμε διαφορετικές ανάγκες. Οι καταστάσεις μας διαφέρουν. Μπορεί εγώ να είμαι εργένης αλλά μπορεί εσύ να έχεις οικογένεια με παιδιά. Επομένως, ο τρόπος για να επιτύχετε μια ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή μπορεί να μην είναι πάντα ο ίδιος. Όλα είναι σχετικά, όπως έλεγε αυτή η παλιά ιδιοφυΐα.
Ωστόσο, η αντίληψη του Αϊνστάιν για το τι φέρνει ευτυχία στη ζωή ισχύει ανεξάρτητα από την περίσταση. Το να έχετε ως στόχο σας μια ήρεμη και σεμνή ζωή θα αποδειχθεί πολύ πιο ικανοποιητικό από το να κυνηγάτε άχρηστα πράγματα. Ο νικητής του βραβείου Νόμπελ χρησιμοποίησε πειράματα σκέψης για να καθορίσει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε την ίδια μέθοδο.
Φανταστείτε τον εαυτό σας χαρούμενο. Σκεφτείτε τι είναι πραγματικά σημαντικό για εσάς. Τι θα ζεστάνει στο βάθος την καρδιά σας. Να κολυμπάτε σε μεγάλους σωρούς χρημάτων; Ή μήπως έχει να κάνει με την οικογένειά σου; Είναι αυτή η διευθυντική θέση που απαιτεί από εσάς να εργάζεστε 24/7; Ή μήπως, αντ΄ αυτού, να κάνετε κάτι πνευματικά ικανοποιητικό;
Και σίγουρα, ακόμη και οι καλές συμβουλές δεν είναι πάντα εύκολο να εφαρμοστούν. Ίσως να μην είστε σε θέση να κάνετε ένα βήμα πίσω και να σταματήσετε αμέσως να τρέχετε. Με τον καιρό όμως όλα είναι πιθανά. Όπως σημείωσε ο Αϊνστάιν στο δεύτερο χαρτί που έδωσε στον γκρουμ:
“Όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος.” – Albert Einstein
