Η εμμονή της Μνήμης – Σαλβαδόρ Νταλί (1931)
Υπερρεαλισμός και χιούμορ: Ο ειρωνικός τίτλος «η εμμονή της μνήμης» καμία σχέση δεν έχει με το περιεχόμενο του πίνακα του εκκεντρικού Ισπανού ζωγράφου.
Ρολόγια – σταθερά σύμβολα του χώρου και του χρόνου – που λιώνουν και χάνονται, μυρμήγκια που εξαφανίζουν το πρόσωπο ενός κόκκινου ρολογιού. Η μνήμη κάθε άλλο παρά εμμένει σε αυτό το τοπίο.
Εξάλλου, τι αξία μπορεί να έχει ο χρόνος μέσα σε μια άγονη, ξερή, χωρίς ίχνος ζωής έρημο; Η ζέστη είναι τόσο αφόρητη που λιώνει ακόμη και τα δευτερόλεπτα που περνούν. Στο βάθος μοιάζει σα να ξημερώνει μια ακόμη καινούργια μέρα – αλλά τι σημασία έχει σε έναν κόσμο που ο χρόνος δεν έχει αξία;
Στον Ισπανό ζωγράφο άρεσε ιδιαίτερα η επίθεση στο πραγματικό. Στο δεξί μέρος του πίνακα ένα κλαδί φυτρώνει ανεξήγητα μέσα από ένα γεωμετρικό στερεό. Μια ομάδα από μυρμήγκια τρώνε την πρόσοψη ενός ρολογιού σα να αποσυντίθεται. Ένα ρολόι βρίσκεται πάνω σε ένα μυστηριώδες αντικείμενο, για άλλους ύφασμα, για άλλους πρόσωπο με πολύ μακριές βλεφαρίδες (αυτοπροσωπογραφία, ίσως;).
Οι οφθαλμαπάτες και το παιχνίδισμα με την πλάνη των αισθήσεων ήταν η εξειδίκευση του Νταλί. Ο κόσμος του ονείρου είναι για το σουρεαλισμό εξίσου πραγματικός και σημαντικός με την παρούσα διάσταση. Το ενδιαφέρον είναι ότι, παρά το παράλογο περιεχόμενο, ο πίνακας είναι ζωγραφισμένος με φωτογραφική ακρίβεια: ο Νταλί περιέγραφε την τέχνη του ως «χειροποίητες φωτογραφίες ονείρων».
Πέρα από το παράλογο του θέματος, ωστόσο, ο πίνακας έχει και μια πιο βαθιά ερμηνεία. Την εποχή που φιλοτεχνήθηκε, ο επιστημονικός κόσμος είχε συνταραχθεί από την επαναστατική Θεωρία της Σχετικότητας. Στη θεωρία αυτή, ο Albert Einstein πρότεινε μια νέα αντίληψη του χρόνου ως σχετικού και περίπλοκου, που δε μπορεί να μετρηθεί και να οριοθετηθεί από το ρολόι. Στην Εμμονή της Μνήμης, ο Νταλί δείχνει τα ρολόγια να λιώνουν και να χάνουν τη σταθερότητα και τη δύναμή τους να κυριαρχούν στον κόσμο.
Σχεδόν εκατό χρόνια μετά τη δημιουργία του, ο πίνακας αυτός παραμένει μια μνημειώδης σύζευξη τέχνης και επιστήμης.
Γραφτείτε στο εβδομαδιαίο μας newsletter για να μη χάνετε τις δημοσιεύσεις μας
Δείτε επίσης:
Η Κραυγή – Έντβαρτ Μουνκ (1893)
Έναστρη Νύχτα – Βίνσεντ Βαν Γκογκ (1889)
Η τέχνη δεν διακοσμεί, ανατρέπει! Πάμπλο Πικάσο – Guernica
Ο Ραφαήλ και η “Σχολή των Αθηνών”
