Οι περισσότεροι θεωρούμε ότι ο χρόνος είναι γραμμικός. Απόλυτος. Και διαρκώς τελειώνει. Αλλά είναι αλήθεια αυτό;
Όλοι ξέρουμε πώς είναι ο χρόνος που περνά. Το παρόν γίνεται παρελθόν μόλις συμβεί. Το σήμερα γρήγορα γίνεται χθες. Βλέπουμε τις εποχές να πηγαίνουν και να έρχονται. Καθώς γινόμαστε ενήλικες, βλέπουμε τα χρόνια να περνούν σαν αστραπή.
Αν και δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που να εξετάσει το χρόνο, οι άνθρωποι είμαστε πολύ καλοί σε αυτό. Αν μας πει κάποιος ότι θα φτάσει σε πέντε λεπτά ή σε πέντε μέρες, ξέρουμε με σχετική ακρίβεια πόσο πρέπει να περιμένουμε. Ο χρόνος μοιάζει δίκαιος. Περνά, με σταθερό και μετρήσιμο ρυθμό, προς συγκεκριμένη κατεύθυνση – από το παρελθόν στο μέλλον.
Κι όμως, η αντίληψη του χρόνου δεν είναι βιολογικό αλλά πολιτισμικό γνώρισμα. Η φυλή Amondawa στον Αμαζόνιο δεν έχει καν τη λέξη «χρόνος». Επίσης, είναι δύσκολο να δούμε πώς έβλεπαν το χρόνο οι άνθρωποι στο μακρινό παρελθόν. Ο Αριστοτέλης έβλεπε το παρόν ως κάτι που διαρκώς μεταβάλλεται. Ο φιλόσοφος-αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος περιέγραψε το χρόνο ως ένα ποτάμι ρεόντων γεγονότων. Στη Δύση ακολουθούμε αυτή την ιδέα.
Η σχετικότητα του χρόνου
Η φυσική, ωστόσο, αμφιβάλλει. Δεν είναι σίγουρο ότι ο χρόνος κινείται προς μία κατεύθυνση. Η θεωρία της σχετικότητας μας έδειξε ότι ο χρόνος δημιουργείται από τα πράγματα. Δεν προϋπήρχε των πραγμάτων. Επίσης, ο χρόνος επιβραδύνεται όταν το αντικείμενο κινείται πολύ γρήγορα. Δεν υπάρχει κοινή συμπαντική χρονική σειρά, δεν υπάρχει ένα κοινό συμπαντικό «τώρα».
Ο φυσικός Carlo Rovelli προχωρά ακόμη παραπέρα. Θεωρεί ότι ο χρόνος ούτε ρέει, ούτε καν υπάρχει. Είναι ψευδαίσθηση. Υπάρχει μέσα στις αισθήσεις μας. Αλλά το παρελθόν και το μέλλον δε μπορούν να εντοπιστούν παντού στο σύμπαν όπως τα γνωρίζουμε.
Ψεύτικο παρελθόν
Πολλοί θεωρούμε το παρελθόν μας ως μια τεράστια βιβλιοθήκη με βίντεο, ένα αρχείο των γεγονότων της ζωής μας. Η ψυχολογία, ωστόσο λέει ότι ξεχνάμε πολύ περισσότερα από όσα θυμόμαστε. Ακόμη, για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας, αλλοιώνουμε ασυνείδητα τις αναμνήσεις μας, για να ταιριάξουν με νέες πληροφορίες. Σε πειράματα η Elisabeth Loftus έπεισε ανθρώπους να θυμηθούν ότι φίλησαν τεράστιους βατράχους, ή ότι συνάντησαν από κοντά ένα φανταστικό χαρακτήρα. Η μνήμη μας είναι απίστευτα εύπλαστη.
Μέλλον
Το να φανταζόμαστε το μέλλον δεν είναι πολύ διαφορετικό από το να σκεφτόμαστε το παρελθόν. Οι δύο διαδικασίες συνδέονται στενά. Οι εικόνες του μέλλοντος αναδύονται από εικόνες του παρελθόντος που ήδη έχουμε αποθηκεύσει – συνδυασμένες με διάφορους τρόπους.
Ένα νεογνό ζει διαρκώς στο παρόν επειδή δεν έχει ελάχιστη αυτοβιογραφική μνήμη. Χαίρεται. Πεινάει. Κλαίει. Αλλά δεν ανησυχεί για την πτώση της θερμοκρασίας πριν μια βδομάδα που μπορεί να επαναληφθεί αύριο. Το νήπιο σταδιακά αναπτύσσει μια αίσθηση εαυτού. Τότε έρχεται η αντίληψη του χρόνου. Του χθες που ξεχωρίζει από το αύριο. Αυτή η αντίληψη προκύπτει από πολλούς παράγοντες: μνήμη, συγκέντρωση, συναισθήματα. Ο χρόνος εξαρτάται από το πώς τον βιώνουμε.
Βέβαια, δε χρειάζεται στην καθημερινότητα να σκεφτόμαστε διαρκώς ότι ο χρόνος είναι ψυχολογικός και σχετικός στις τέσσερις διαστάσεις. Όπως δε χρειάζεται να σκεφτόμαστε ότι η γη είναι σφαιρική, ενώ μας μοιάζει επίπεδη. Μπορούμε, όμως, να αλλάξουμε το πώς αισθανόμαστε για το χρόνο που περνά.
Επιβράδυνση του χρόνου
Στους μεσήλικες ο χρόνος μοιάζει να τρέχει σαν αστραπή. Αλλά αντιλαμβανόμαστε το χρόνο πιο μακρύ όταν έχουμε νέες εμπειρίες. Γι’αυτό, εκείνες οι διακοπές που μπορεί να διήρκεσαν μόλις πέντε μέρες, μοιάζουν για πολύ περισσότερες. Επειδή έγιναν πολλά πράγματα έξω από τη ρουτίνα. Αν θέλετε ο χρόνος να επιβραδυνθεί, ψάξτε για νέες εμπειρίες. Βρείτε καινούργιες δραστηριότητες, γνωρίστε νέους ανθρώπους. Βάλτε ποικιλία στη ρουτίνα σας. Διαλέξτε άλλο δρόμο για τη δουλειά αύριο.
Ο χρόνος υπάρχει μόνο μέσα στο νου σας. Κάντε τον να αξίζει. (Πηγή: bbc.com, Μετάφραση-Απόδοση: philosophyreturns.gr)
Γραφτείτε στο εβδομαδιαίο μας newsletter για να μη χάνετε τις δημοσιεύσεις μας
Διαβάστε επίσης:
Νίκησε το ρολόι! Η αλήθεια για τους ανθρώπους που διαρκώς καθυστερούν.
6 συμβουλές για να φορέσετε ξανά το χαμόγελο στο νέο έτος
Μία Εβδομάδα Έχει 168 Ώρες. Μάθε Να Τις Αξιοποιείς Αποτελεσματικά
Είναι και η γέννηση τόσο μυστηριώδης όσο ο θάνατος;
