- Ας το παραδεχτούμε… το πρωινό ξύπνημα είναι βάσανο για πολλούς
- Ακόμα και ο Μάρκος Αυρήλιος, βασιλιάς-φιλόσοφος της Ρώμης, χρειάστηκε να γράψει συμβουλές για το πώς να σηκωνόμαστε το πρωί, στο αριστούργημά του, «Τα εις Εαυτόν»
- Παρόλο που οι συμβουλές μπορεί να μη σας κάνουν να πετάτε τη σκούφια σας για να ξυπνήσετε νωρίς το πρωί, μπορεί ωστόσο να το κάνουν λίγο πιο εύκολο
Ναι, το πρωινό ξύπνημα μπορεί να μην είναι και το καλύτερο. Το κρεβάτι είναι γλυκό, το ξυπνητήρι εκνευριστικό, και η ιδέα του να πας στη δουλειά μπορεί να ακούγεται σαν πρόσκληση σε κηδεία. Αυτά είναι γνωστά. Οι άνθρωποι παραπονιούνται για το πρωινό ξύπνημα από τότε που εφευρέθηκε η γραφή. Ωστόσο, το ποσοστό σκέψης που βάζει κανείς στο θέμα, μπορεί να σας εκπλήξει. Εδώ μάλιστα ο ίδιος ο Μάρκος Αυρήλιος, ο τελευταίος από τους Πέντε Μεγάλους αυτοκράτορες της Ρώμης, αφιέρωσε μέρος των στοχασμών του στο θέμα αυτό, στο έργο του «Τα εις εαυτόν».
Ακόμα και ο βασιλιάς του κόσμου δυσκολευόταν να σηκωθεί από το κρεβάτι
Γραμμένο σαν μια σειρά σημειώσεων στον εαυτό του, «Τα εις εαυτόν» έχουν αναγνωρισθεί για την πρακτική σοφία τους, προσβασιμότητά τους και αφοσίωση στις στωικές ιδέες. Ένα μέρος τους αφορά μια δυσκολία που αγγίζει τόσο βασιλιάδες όσο και κοινούς θνητούς:
Το πρωί, όταν σηκώνεσαι απρόθυμα, έχε στο μυαλό σου αυτή τη σκέψη- σηκώνομαι γιατί αυτή είναι η δουλειά μου ως Άνθρωπος. Γιατί τότε δυσανασχετείς εφόσον πρόκειται να κάνεις τα πράγματα για τα οποία υπάρχεις και για τα οποία ήρθες σ’ αυτόν τον κόσμο; Ή μήπως έχεις φτιαχτεί γι’ αυτό, για να ξαπλώνεις με τα ρούχα του ύπνου σου και να κρατιέσαι ζεστός;
-Αυτό, όμως, είναι πιο ευχάριστο.-
Ή υπάρχεις μήπως, για να αντλείς ευχαρίστηση και όχι για δράση ή προσπάθεια; Δε βλέπεις τα μικρά φυτά, τα μικρά πουλιά, τα μυρμήγκια, τις αράχνες, τις μέλισσες, που δουλεύουν μαζί, για να βάλουν σε τάξη τα μέρη του σύμπαντος που τους αντιστοιχούν; Κι εσύ είσαι απρόθυμος να κάνεις τη δουλειά που σου αντιστοιχεί ως άνθρωπος, και δε βιάζεσαι διόλου να κάνεις αυτό το οποίο σου έχει ανατεθεί από τη φύση σου;
-Όμως, είναι σημαντικό να αναπαύεσαι επίσης.-
Είναι σημαντικό: ωστόσο η φύση έχει ορίσει μέτρο και για αυτό επίσης: έχει ορίσει μέτρο και στην τροφή και στην πόση, και εσύ υπερβαίνεις το μέτρο, υπερβαίνεις αυτό που σου χρειάζεται· όμως στις πράξεις σου δεν κάνεις το ίδιο, αλλά σταματάς σύντομα σε αυτό που έχεις να κάνεις. Άρα, δεν αγαπάς τον εαυτό σου, γιατί αν τον αγαπούσες, θα αγαπούσες τη φύση σου και τη θέλησή της. Αλλά αυτοί που αγαπούν την τέχνη τους εξαντλούν τον εαυτό τους δουλεύοντας σ’ αυτήν άπλυτοι και χωρίς φαγητό· όμως εσύ εκτιμάς λιγότερο τη φύση σου απ’ ό,τι ο ξυλουργός αγαπά την ξυλουργική, ή ο χορευτής τον χορό, ή ο εραστής του χρήματος τα χρήματά του, ή ο ματαιόδοξος τη μικρή του δόξα. Και τέτοιοι άνθρωποι, όταν έχουν μία ασυγκράτητη έλξη προς κάτι, προτιμούν να μη φάνε ή να πιούν από το να αμελήσουν την τελειοποίηση αυτού που αγαπάνε. Επομένως, είναι οι πράξεις που αφορούν την κοινωνία λιγότερο σημαντικές στα μάτια σου και λιγότερο άξιες του κόπου σου;
Ο Μάρκος Αυρήλιος είχε πιάσει το νόημα.
Μπορεί να είμαστε κουρασμένοι το πρωί, και η δουλειά που χρειάζεται να σηκωθούμε να κάνουμε να είναι βαρετή, θλιβερή και κουραστική. Ωστόσο, πρέπει να σηκωθούμε, και μετά πρέπει να είμαστε παραγωγικοί. Όπως σε άλλα μέρη του βιβλίου, αυτό το μέρος έχει γραφτεί σαν ένας οδηγός για να κινητοποιήσει τον συγγραφέα του να κάνει το σωστό, το οποίο σε αυτή την περίπτωση είναι να σηκωθεί ώστε να διοικήσει τον κόσμο.
Πώς αυτό συνδέεται με τον Στωικισμό;
Αυτό είναι ένα εξαίσιο παράδειγμα πολλών σημαντικών ιδεών που φέρει η Στωική σκέψη.
Η Στωική φιλοσοφία υποστηρίζει ότι η αρετή, το πιο σημαντικό πράγμα, αποκτάται ζώντας σύμφωνα με τη φύση μας. Μπορούμε να δούμε στις παραπάνω παραγράφους ότι ο Μάρκος Αυρήλιος συνεχώς θύμιζε στον εαυτό του πως το να σηκώνεται από το κρεβάτι του και να πηγαίνει στη δουλειά είναι μέρος της ανθρώπινης ζωής και, συνεπώς, πρέπει να το κάνει.
Οι Στωικοί πίστευαν ότι το Σύμπαν οδηγείται από μία θεϊκή διάνοια η οποία το διέπει ολόκληρο. Το Σύμπαν και αυτή η διάνοια θεωρούνται ως συνέπεια η μία της άλλης και κυρίως ντετερμινιστικές (*δηλαδή ότι τα πάντα προέρχονται από μία αιτία). Τα πάντα στο Σύμπαν έχουν μία φύση που είναι μέρος αυτού του συνεκτικού συνόλου. Τα πάντα πρέπει να δρουν σύμφωνα με τη φύση τους, ώστε ο κόσμος να λειτουργήσει σωστά. Διαφορετικά, δε θα υστερείς μόνο σε αρετή, αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα είσαι και δυστυχισμένος.
Οπότε, μπορεί να είναι ωραίο να μένεις στο κρεβάτι, όμως τα αποτελέσματα μακροπρόθεσμα μάλλον δε θα είναι και τόσο ευχάριστα.
Ο Μάρκος Αυρήλιος επίσης υποστηρίζει ότι πρέπει να «αγαπάμε» τη φύση μας και τον εαυτό μας κάποιες φορές.
Αυτό συνδέεται με έναν από τους πιο υψηλούς στόχους στον Στωικισμό. Ενώ οι περισσότεροι από μας δεν μπορούμε απλώς να μείνουμε ατάραχοι μπροστά στο καθετί που μας συμβαίνει και συχνά καταριόμαστε τα τυχαία συμβάντα στη ζωή μας, κάποιοι ελάχιστοι μπορούν να εναρμονίσουν τον εαυτό τους απόλυτα με το θείο Νου και όχι μόνο να αντέξουν όλα όσα τους συμβαίνουν, αλλά να καταλάβουν απόλυτα γιατί συνέβη αυτό και γιατί ήταν ωφέλιμο. Αυτοί οι ελάχιστοι θεωρούνταν «σοφοί».
Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Pierre Hadot, ο απόλυτος σοφός θα ήταν κάποιος που «θα μπορούσε οποιαδήποτε στιγμή και οριστικά, να ευθυγραμμίσει το Νου του με τη συμπαντική διάνοια η οποία σκέφτεται και παράγει τον κόσμο». Ο σοφός, όπως και αυτή η διάνοια, εύχεται απλώς κάθε στιγμή να συμβαίνει όπως συμβαίνει, εφόσον έτσι πρέπει να συμβαίνει. Οι σοφοί είναι εναρμονισμένοι με τη φύση τους, την αγαπούν και ζουν σύμφωνα με αυτή, ακόμα και όταν θα ήταν ωραίο να μείνουν στο κρεβάτι τους.
Ο Μάρκος Αυρήλιος αναπτύσσει αυτή την ιδέα και σε άλλο μέρος του βιβλίου του, μιλώντας ως μοιρολάτρης, δηλαδή ως κάποιος που προσπαθεί να δει ό, τι του φέρνει η μοίρα ως καλό και αναγκαίο:
«Ό, τι είναι σύμφωνο με Εσένα, είναι σύμφωνο με μένα, Ω κόσμε! Τίποτα που συμβαίνει τη σωστή στιγμή για Εσένα, δεν έρχεται πολύ νωρίς ή πολύ αργά για μένα. Ό,τι παράγουν οι εποχές Σου, Ω φύση, είναι καρπός για εμένα. Είναι από Εσένα που προέρχονται τα πάντα: τα πάντα βρίσκονται μέσα Σου, και τα πάντα πορεύονται προς Εσένα».
Παρόλα αυτά, ήξερε ότι δεν ήταν σοφός και ότι θα έπρεπε κάθε φορά να θυμίζει στον εαυτό του γιατί πρέπει να σηκώνεται από το κρεβάτι.
Αυτό είναι, ίσως, και το πιο σημαντικό κομμάτι αυτού του μέρους του βιβλίου. Έχει γραφτεί ως σημείωμα στον εαυτό του με την επίγνωση ότι ο συγγραφέας δεν είναι τέλειος και αναφέρει τις ενστάσεις που θα προβάλλει. Ο Στωικισμός αναπτύχθηκε ώστε να γίνει μια πολύ κατανοητή φιλοσοφία· ώστε οι άνθρωποι να καταλάβουν τον κόσμο, πώς να συνδέονται μαζί του και πώς να ζουν μέσα του. Μπορεί να μην μπορούμε να απαντήσουμε στις πιο αφηρημένες ερωτήσεις που συζητούνται σήμερα, όμως μπορεί να σε βοηθήσει να ζήσεις καλύτερα.
Όλοι μπορούμε να μάθουμε από τη σοφία του Μάρκου Αυρήλιου και τη μέθοδό του ως προς το πώς να σηκωνόμαστε λίγο πιο εύκολα το πρωί από το κρεβάτι. Ίσως να μην μπορέσουμε να γίνουμε σοφοί, ούτε καν στο ελάχιστο απ’ όσο ήταν αυτός, αλλά ίσως πάρουμε κουράγιο απ’ τη γνώση ότι ακόμα και αυτός χρειαζόταν λίγη βοήθεια να σηκωθεί το πρωί από το κρεβάτι, ακριβώς όπως κι εμείς.
Θυμήσου το αυτό την επόμενη φορά που δε θα θες να σηκωθείς το πρωί. (Πηγή: bigthink.com/, Μετάφραση-Απόδοση: philosophyreturns.gr)
Δείτε επίσης:
